Μα τι γίνεται με τους Σουηδούς και κάνουν επανάσταση στον κορονοϊό;

Ακόμα και τώρα οι ειδικοί συνιστούν στον κόσμο να βγαίνει όσο το δυνατό περισσότερο από το σπίτι και να χαίρονται τη φύση (Photo: Simon Lautrup & Jonathan Strömberg / visitseden.com)

Η ταμίας στέκεται όρθια πίσω από το ταμείο. Κάτω από το πουκάμισο της διαγράφεται η κοιλιά της που μαρτυρά μια προχωρημένη εγκυμοσύνη 5-6 μηνών. Στη ουρά πίσω μας στέκονται 6 άτομα. Είναι Σάββατο πρωί και το εμπορικό κέντρο έχει αρκετή κίνηση. Γονείς με καρότσια, ηλικιωμένοι, ζευγάρια βρίσκονται εκεί για να κάνουν τα ψώνια της εβδομάδας.  Αυτή η εικόνα δεν είναι από την προ-Covid-19 εποχή αλλά από το περασμένο Σάββατο.

Η Σουηδία έχει ακολουθήσει μια διαφορετική προσέγγιση στην αντιμετώπιση του Covid-19 από τις άλλες χώρες. Από όλες τις άλλες χώρες. Και το ερώτημα που λαμβάνω καθημερινά από τους φίλους και συγγενείς είναι «τι γίνεται στη Σουηδία, Μελινάκι;». Αρχικά αυτή ήταν και η δική μου αντίδραση αφού δεν μπορούσα να κατανοήσω γιατί η Σουηδία, μια μικρή χώρα με 10 εκ. πληθυσμό, επέλεξε να κάνει το δικό της πείραμα έχοντας στοιχεία από άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, για τον κίνδυνο που εγκυμονεί η έκθεση των ευπαθών ομάδων, για την υγεία τους.

Θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω το πλαίσιο που καθορίζει τη χώρα και τις αξίες της με στόχο να δώσω μια εξήγηση για τις αποφάσεις που λαμβάνονται. Ο στόχος μου δεν είναι να πείσω για το αν είναι σωστές ή λάθος, δεν είμαι ειδικός σε θέματα λοιμωξιολογίας, κοινωνιολογίας και εθνικής οικονομίας. Επίσης αντιλαμβάνομαι ότι οι αναγνώστες μου βρίσκονται σε πολυήμερη καραντίνα και πιθανόν να εύχονται ενδόμυχα μια τέτοια στρατηγική να είναι λανθασμένη για να μπορέσουν να δικαιολογήσουν την ομολογουμένως δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκονται.

O κόσμος στη Στοκχόλμη συνεχίζει να πίνει τον καφέ του -σχεδόν- αμέριμνος (Photo by Atila Altuntas/Anadolu Agency via Getty Images/Ideal image).

Το Σύνολο πάνω από το άτομο

Η Σουηδία είναι μια βαθιά δημοκρατική χώρα όπου το συμφέρον του συνόλου παίζει πάντα πρωταρχικό ρόλο και υπερισχύει του ατόμου. Από το σχολείο ήδη τα παιδιά μαθαίνουν τους κανόνες του Jante, μια κοινωνική συνθήκη που ορίζει ότι κανείς δεν είναι υπεράνω κανενός, δεν πρέπει να θεωρεί τον εαυτό του καλύτερο απέναντι στο σύνολο και δηλώνει αποδοκιμασία απέναντι στις εκφράσεις της προσωπικής επιτυχίας. Με απλά λόγια προάγουν την μετριοφροσύνη και την συμμόρφωση -κονφορμισμό- σαν βασικές αξίες.

Οι οποιεσδήποτε αποφάσεις λαμβάνονται συνολικά και αφού έχουν ενημερωθεί και ερωτηθεί όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και υπάρχει ομοφωνία αφού συμβιβαστούν όλες οι πλευρές. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα μακροχρόνιες διαβουλεύσεις όπου συζητούνται όλες οι πτυχές του θέματος, καλούνται ειδικοί και στο βωμό του συνολικού συμφέροντος ο στόχος είναι να βρεθεί η μέση λύση (και όχι να πείσει η μια πλευρά την άλλη ότι έχει δίκιο).  Οι βιαστικές εν θερμώ αποφάσεις ακόμα και όταν ο χρόνος πιέζει δεν βρίσκουν πρόσφορο έδαφος εδώ.

Δικαίωμα στην ελεύθερη μετακίνηση

Η Σουηδία δεν έχει εμπλακεί σε πόλεμο για πάνω από 2 αιώνες. Αυτή η σταθερότητα και η έλλειψη συλλογικής μνήμης τόσων τραγικών γεγονότων σε συνδυασμό με ένα κράτος δικαίου που στηρίζει τον καθένα ξεχωριστά σε κάθε βήμα της ζωής του, έχουν χτίσει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο οι πολίτες αισθάνονται απόλυτη ασφάλεια. Για τον ίδιο λόγο όμως δεν υπάρχει καμία νομοθεσία έκτακτης ανάγκης που να επιτρέπει στην κυβέρνηση να επιβάλλει απαγορεύσεις στο ευρύ πληθυσμό όπως αυτή της κυκλοφορίας.

Είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο ότι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να κυκλοφορούν να τρώνε και να κοιμούνται όπου και όποτε θέλουν, (‘Allemansrätt’), ακόμα και σε ιδιόκτητη περιοχή (με κάποιες προφανείς εξαιρέσεις). Είναι τόσο περήφανοι για αυτό, που ο οργανισμός προώθησης της χώρας, έβαλε αγγελία για όλη τη χώρα στο Airbnb!Aυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να απαγορευτεί η κυκλοφορία πέρα από μια μικρή περιοχή (που αντιστοιχεί σε 1-2 οικοδομικά τετράγωνα). Άρα ένα lockdown θα ήταν αντισυνταγματικό και η συντριπτική πλειοψηφία θα ήταν αντίθετη με μια τέτοια απόφαση. Επίσης για να ψηφιστεί ένας νόμος χρειάζεται να περάσουν 2 θητείες κυβερνήσεων -οι οποίες συνήθως εξαντλούν την τετραετία αφού η σταθερότητα είναι εξαιρετικά σημαντική για την ευημερία της χώρας.

Mια ακόμη μέρα στη δουλειά (Photo by Nils Petter Nilsson/Getty Images/Ideal image).

Λόγω της κρισιμότητας της κατάστασης, η κυβέρνηση πρότεινε πρόσφατα στη βουλή ότι αν η κατάσταση επιδεινωθεί σημαντικά, να τους δοθεί η ευελιξία να περάσουν κάποια μέτρα (όπως για παράδειγμα να μπορούν να κλείσουν αεροδρόμια ή να επιτάξουν ιατρικό εξοπλισμό) σε μικρό χρονικό διάστημα με συνοπτικές διαδικασίες. Η βουλή απέρριψε αρχικά το αίτημα και συζητείται τώρα να δεχτούν την πρόταση αλλά να διατηρήσει το δικαίωμα η βουλή να απορρίπτει πιθανές αποφάσεις. Αυτό αναφέρθηκε λανθασμένα στον ελληνικό Τύπο ότι η κυβέρνηση άλλαξε πορεία πλεύσης.

Social distancing

Λόγω της γεωγραφικής τοποθεσίας η χώρα μέχρι την σύγχρονη ιστορίας της ήταν απομονωμένη, ενώ λόγω του μεγέθους της, εξαιρετικά αραιοκατοικημένη. Η Σουηδία είναι η πρώτη χώρα στην Ευρώπη με τα περισσότερα μονομελή νοικοκυριά -52%- όταν ο μέσος όρος της Ευρώπης είναι στο 33%. Αυτό συμβαίνει γιατί οι νέοι μόλις τελειώσουν το σχολείο φεύγουν από το σπίτι των γονιών τους καθώς επίσης και οι ηλικιωμένοι μένουν μόνοι. Το κράτος μεριμνά και για τις δυο κατηγορίες. Άρα το social distancing εδώ είναι εθνικό σπορ! Σταδιακά, οι νεότερες γενιές που ζουν κυρίως στη Στοκχόλμη και ακολουθούν τις παγκόσμιες τάσεις απομακρύνονται από αυτή τη στάση ζωής αλλά σίγουρα ακόμα επικρατεί στο γενικό πληθυσμό.

Επίσης το προσδόκιμο ζωής είναι από τα υψηλότερα στον κόσμο και οφείλεται μεταξύ άλλων σε λιτή δίαιτα και το γεγονός ότι η άθληση και η επαφή με την φύση είναι σχεδόν καθημερινές δραστηριότητες. Άνθρωποι όλων των ηλικιών αψηφούν τα καιρικά φαινόμενα και βγαίνουν έξω για τρέξιμο, ποδήλατο, trekking, σκι ή απλά ένα περίπατο όλο το χρόνο. Ο χειμώνας διαρκεί από τα τέλη Οκτωβρίου μέχρι και τον Μάρτιο ενώ μεταξύ του Νοεμβρίου και του Ιανουαρίου οι ημέρες μικραίνουν σημαντικά και η ηλιοφάνεια είναι μηδαμινή. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο κόσμος να παραμένει σπίτι για μεγάλα χρονικά διαστήματα, ενώ η έλλειψη του ηλίου επιφέρει έλλειψη στα επίπεδα της βιταμίνης D, η οποία μεταξύ άλλων προκαλεί θλίψη και εξασθένηση του ανοσιοποιητικού συστήματος. Για τον λόγο αυτό, οι ειδικοί συνιστούν στον κόσμο να βγαίνει όσο το δυνατό περισσότερο από το σπίτι, να κάνουν ένα περίπατο στη φύση ή σπορ.

Εμπιστοσύνη & σεβασμός

Οι διάφορες υπηρεσίες του κράτους λειτουργούν ανεξάρτητα από την κυβέρνηση και δεν είναι έρμαια των επιλογών του κάθε πρωθυπουργού. Για παράδειγμα οι επικεφαλής -αντίστοιχοι των Γ.Γ και υφυπουργών- έχουν επιλεγεί για τη θέση βάσει του γνωστικού τους αντικειμένου και της εξειδίκευσης τους. Για το λόγο αυτό μπορεί η χώρα να λειτουργεί για μήνες χωρίς να έχει σχηματίσει κυβέρνηση. Οι εκάστοτε κυβερνήσεις οφείλουν να τους συμβουλεύονται και να ακολουθούν τις προτάσεις τους.

Η κυβέρνηση εμπιστεύεται τους ειδικούς, οι πολίτες εμπιστεύονται τις οδηγίες που θα τους δώσει η κυβέρνηση και η κυβέρνηση εμπιστεύεται τους πολίτες ότι θα «πράξουν ως ενήλικες».  Έτσι, πριν από 2 εβδομάδες όταν ο πρωθυπουργός της χώρας εμφανίστηκε εκτάκτως στην τηλεόραση, έκανε μια ολιγόλεπτη ομιλία όπου ανέφερε ότι αυτή την κρίση την βιώνουμε συλλογικά αλλά ο καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του. Ουσιαστικά είπε ότι σας δίνουμε τις επιστημονικές πληροφορίες, τις οδηγίες για το πως να διαχειριστείτε την κατάσταση και η επιλογή για το πως θα πράξει ο καθένας είναι προσωπική.

Σε μια χώρα όπου το συλλογικό συμφέρον είναι πάνω από το ατομικό, ο καθένας ναι μεν κάνει τις επιλογές του αλλά μέσα στο πλαίσιο του συνόλου. Για παράδειγμα, είναι σύνηθες στο εργασιακό περιβάλλον όταν κάποιος αισθανθεί ότι πάει να αρρωστήσει, με το παραμικρό σύμπτωμα, θα δουλέψει από το σπίτι για να μην μεταφέρει κάποια ίωση στους συναδέλφους του.

Tο πόστερ προτρέπει τον κόσμο να βγει έξω και να χαρεί το πάρκο (φωτό της Μελίνας Γαλεάδη).

Χρονικό της εξάπλωσης

Τα πρώτα περιστατικά καταγράφηκαν στα μέσα Φεβρουαρίου μεταξύ 2 διακριτών ομάδων. Η πρώτη αποτελείτο από Σουηδούς που πήγαν για σκι στη Βόρεια Ιταλία για τις χειμερινές διακοπές τους. Η δεύτερη ήταν μια μειονότητα Σομαλών στα προάστια της Στοκχόλμης οι οποίοι δεν παρακολουθούσαν τις οδηγίες των αρχών. H κοινότητα τους είναι πολύ κλειστή, σε μεγάλο βαθμό είναι αποκομμένοι από την καθημερινές εξελίξεις και δεν μιλούν Σουηδικά και συνήθως μένουν 2-3 γενιές στο ίδιο σπίτι. Τα περισσότερα περιστατικά που έχουν καταγράφει είναι ως αναμενόμενο στη Στοκχόλμη και περίπου τα μισά από αυτά σε περιοχές που διαμένουν μετανάστες. Η υπόλοιπη χώρα είναι εξαιρετικά αραιοκατοικημένη.

Ο ιδιωτικός τομέας αντέδρασε άμεσα στην απειλή του Covid-19 και αρχικά ζήτησαν από όποιον είχε πάει διακοπές στην Ασία ή τη Βόρειο Ιταλία να δουλέψει από το σπίτι για 2 εβδομάδες. Στη συνέχεια, με τα πρώτα κρούσματα έκλεισαν αμέσως τα γραφεία και ζήτησαν από τον κόσμο να δουλέψει από το σπίτι. Αυτή είναι μια εξαιρετική διαδεδομένη πρακτική οπότε δεν χρειάστηκαν κάποια ιδιαίτερη προσαρμογή.

Παρέες νέων συνεχίζουν να βγαίνουν στο δρόμο (φωτό της Μελίνας Γαλεάδη).

Tι συμβαίνει αυτή τη στιγμή;

Τίποτα. Η ζωή συνεχίζεται κανονικά! Ο κόσμος έχει ενημερωθεί για τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει σε καθημερινή βάση και ο καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του. Έχουν δώσει οδηγίες σε οποιονδήποτε εμφανίσει το παραμικρό σύμπτωμα να παραμείνει σπίτι. Αποφάσισαν να μην εξετάζουν όλα τα πιθανά περιστατικά παρά μόνο μόνο τα σοβαρά το οποίο σημαίνει ότι δεν έχουν ακριβή εικόνα των κρουσμάτων.

Παράλληλα, έκαναν τυχαίους δειγματοληπτικούς ελέγχους σε περίπου χίλια άτομα (τα αποτελέσματα αναμένονται αυτή την εβδομάδα) για να αξιολογήσουν σε πιο βαθμό υπάρχει ήδη ανοσία σε άτομα τα οποία μπορεί να νόσησαν αλλά να μην είχαν συμπτώματα. Γνωρίζουν ότι το σύστημα υγείας δεν μπορεί να ανταπεξέλθει σε μαζικά περιστατικά και γίνονται προετοιμασίες για ένα επερχόμενο μεγαλύτερο κύμα. Συγκεκριμένα, το Σαββατοκύριακο άνοιξε ο μεγαλύτερος εκθεσιακός χώρος της Στοκχόλμης που έχει μετατραπεί προσωρινά σε ιατρικό κέντρο αντιμετώπισης κρουσμάτων. Μέχρι στιγμής φαίνεται ότι τα νοσοκομεία μπορούν να ανταπεξέλθουν και δεν έχει γίνει χρήση αυτού του χώρου.

Οι υπαίθριοι χώροι είναι γεμάτοι κόσμο (φωτό της Μελίνας Γαλεάδη).

Πoιο είναι το παρασκήνιο πίσω από τη χαλαρότητα στα μέτρα, λοιπόν;

Οι ειδικοί ανέλυσαν το θέμα της εξάπλωσης διεξοδικά λαμβάνοντας υπ’ όψιν όλα τα πιθανά σενάρια. Η προσέγγιση που πρότειναν είναι το σταδιακό χτίσιμο της ανοσίας του πληθυσμού, προστατεύοντας παράλληλα τον ευπαθή πληθυσμό γιατί ένας τέτοιος ιός δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί διαφορετικά. Δεν είναι η ίδια προσέγγιση με την ανοσία της αγέλης που αρχικά υιοθέτησε η Μεγάλη Βρετανία. Η διαφορά έγκειται στη μέριμνα των ευπαθών ομάδων. Η προσέγγιση που έχουν προτείνει και εφαρμόζεται μέχρι στιγμής είναι να μην τεθεί σε καραντίνα ο πληθυσμός. Συγκεκριμένα αναφέρουν ότι ο εγκλεισμός μπορεί να αποφέρει αποτελέσματα βραχυπρόθεσμα αλλά μακροχρόνια αποφέρει πολύ χειρότερα αποτελέσματα για:

– Την ψυχική υγεία του πληθυσμού. Έχει ήδη προηγηθεί ο χειμώνας το οποίο σημαίνει ότι ο κόσμος έχει ανάγκη να βρεθεί έξω (ειδικά τώρα που τυχαίνει να κάνει και καλό καιρό), να περπατήσει, να πάρει λίγο ήλιο και φως. Θεωρούν ότι παράταση του «εγκλεισμού» που έχουν βιώσει τους τελευταίους μήνες θα έχει μεγαλύτερη επίπτωση στην ψυχική τους υγεία.

– Ένας εγκλεισμός ενός ή δύο μηνών ουσιαστικά μεταθέτει χρονικά το πρόβλημα. Όταν μετά από ένα χρονικό διάστημα χαλαρώσουν τα μέτρα και ο κόσμος ξαναβγεί μαζικά έξω, θα υπάρξει δεύτερο κύμα εξάπλωσης. Άρα η καραντίνα δεν εξυπηρετεί στο να περιοριστεί ο ιός από το να εξαπλωθεί αλλά μόνο στο να δοθεί χρόνος στην πολιτεία να δημιουργήσει δομές που θα αντιμετωπίσουν τα περιστατικά. Επίσης θεωρούν ότι δεν μπορεί στο διηνεκές να πηγαίνουν οι χώρες από καραντίνα σε καραντίνα, δεν είναι βιώσιμη λύση.

– Τις επιπτώσεις στην οικονομία. Σε μια μικρή χώρα, οι οικονομικές επιπτώσεις μιας ολικής καραντίνας είναι εξαιρετικά επιζήμιες. Η οικονομία δεν κινείται μόνο από μεγάλες εταιρείες, αλλά και από ανθρώπους που έχουν μικρομεσαίες επιχειρήσεις, πιθανόν με υπαλλήλους, και ζουν οικογένειες μέσα από αυτούς.

Αυτή η προσέγγιση θεωρούν ότι ταιριάζει στη χώρα βάσει των ιδιαιτεροτήτων που αναφέρθηκαν παραπάνω. Σε μια πόλη εκατομμυρίων όπως το Λονδίνο ή η Νέα Υόρκη, μια τέτοια προσέγγιση θα ήταν εξαιρετικά ζημιογόνος.  Πολύ σημαντικό που πρέπει να αναφερθεί είναι ότι οι συστάσεις των ειδικών δεν είναι χαλαρές αλλά απαιτείται ότι θα τηρηθούν. Η σύσταση από την πολιτεία θεωρείται ως νόμος και οι πολίτες αναμένεται ότι θα συμμορφωθούν.

Κανένας φόβος από τον συγχρωτισμό (φωτό της Μελίνας Γαλεάδη).

Τα αποτελέσματα μέχρι στιγμής

Τα κρούσματα όπως είναι αναμενόμενο αυξάνονται, το ίδιο και οι θάνατοι που είναι αυξημένοι σε σχέση με αντίστοιχες χώρες όπως η Ελλάδα. Η προστασία των ευπαθών ομάδων που ήταν από τους βασικούς στόχους, είναι υπό απειλή μιας και έχουν καταγραφεί περιστατικά σε οίκους ευγηρίας. Σχεδόν το 90% των θανάτων αφορούν άτομα ηλικίας πάνω από 70 ετών και το 70% αυτών είναι σε άτομα ηλικίας άνω των 80 ετών.

Η νεότερη γενιά δεν φαίνεται να κρατά τις αποστάσεις και ιδιαίτερα αυτή την εβδομάδα που είναι οι διακοπές του Πάσχα, κάνουν περίπατο σε ομάδες. Λόγω του απρόσμενα καλού καιρού, το Σαββατοκύριακο αρκετός κόσμος βρέθηκε σε εξωτερικά καφέ και pubs. Η πλειονότητα του κόσμου έχει παραμείνει στα σπίτια του, κρατάει τις αποστάσεις τα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι άδεια και πολλά εστιατόρια και μπαρ παραμένουν κλειστά.  Βραχυπρόθεσμα τα αποτελέσματα δημιουργούν ερωτηματικά. Οι ειδικοί επικεντρώνονται στα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα όμως και εκεί πιστεύουν ότι θα δικαιωθούν.

Προσωπικές εκτιμήσεις

Πιστεύω ότι -χωρίς να γίνεται ανοιχτά λόγος για αυτό- οι ειδικοί αποδέχονται ότι θα υπάρξουν απώλειες όσο κυνικό και αν ακούγεται αυτό, αλλά είναι προς το συμφέρον του συνόλου. Με ρώτησε ένας φίλος «και ποιος θα μιλήσει στις οικογένειες των θυμάτων;». Ορθή απορία αλλά νομίζω ότι δεν θα ζητηθούν τα ρέστα από κανέναν, ο κόσμος εμπιστεύεται ότι οι επικεφαλής βάζουν πάντα πρώτο το συμφέρον του συνόλου. Επίσης, επειδή έχουν επιλέξει και εμμείνει ότι αυτή είναι η καλύτερη προσέγγιση, δεν θα είναι εύκολο να αλλάξουν κατεύθυνση και να πάνε σε μια προσέγγιση όπως των περισσοτέρων χωρών.

Η αλήθεια είναι ότι αυτή η απειλή είναι ένα πρωτοφανές παγκόσμιο φαινόμενο και κανείς δεν είχε καθαρή εικόνα για την καλύτερη προσέγγιση. Αν όλες οι χώρες του κόσμου βρισκόντουσαν στην ίδια χρονική στιγμή εξάπλωσης του ιού και υπήρχε παγκόσμια συνεργασία για lockdown σε όλες τις χώρες ταυτόχρονα, τότε η καραντίνα θα μπορούσε να λειτουργεί κατά της εξάπλωσης του ιού. Η καραντίνα φαίνεται ότι αποφέρει αποτελέσματα και βραχυπρόθεσμα μετριάζει τους θανάτους αλλά το ερώτημα που εγκυμονεί είναι τι θα γίνει όταν μοιραίως θα χαλαρώσουν τα μέτρα και ο κόσμος βγει να απολαύσει τον καλό καιρό;

//Πηγές (με τη πολύτιμη βοήθεια του P. Svebeck):
Wikipedia.
Allemansrätt: Freedom to Roam.
Sweden on Airbnb.
Άρθρο του BBC.

Διαβάστε ακόμα: Παγκόσμια ύφεση; Ιδού μια πρωτότυπη ανάλυση για την αποφυγή της.

TAGS :
COVID-19 Κορονοϊός

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook