Φοράτε μια γραβάτα δεμένη άψογα, ένα καλοραμμένο κοστούμι στολισμένο με μια pochette και ακούτε σχόλια του τύπου: «Και καλά, πολύ dandy ο δικός σου!». Πόσο λάθος. (Φωτογραφία: The Rake)

Φοράτε ωραία καλογυαλισμένα παπούτσια, μια γραβάτα δεμένη άψογα, ένα πουκάμισο με διακριτικά μοτίβα, ένα καλοραμμένο κοστούμι στολισμένο με μια pochette που συνδυάζεται τέλεια με το σύνολο. Και ακούτε σχόλια του τύπου: «Και καλά, πολύ dandy ο δικός σου!».

Ωστόσο, δεν κρατάτε στο χέρι μπαστούνι με ασημένια σκαλιστή λαβή, δεν φοράτε γκέτες ή λευκά γάντια ούτε έχετε καρφιτσωμένη στη γραβάτα σας κάποια πολύτιμη πέτρα μεγάλη σαν αβγό. Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και χωρίς κάπα ή Fedora στο κεφάλι, «δανδή» σας ανεβάζουν, «δανδή» σας κατεβάζουν.

Το κοστούμι-γραβάτα, το καπέλο και τα δερμάτινα παπούτσια, τα οποία άλλοτε ήταν ο κανόνας, σήμερα θεωρούνται αποκορύφωμα του δανδισμού. Μια απίστευτη παρανόηση την ώρα που ο άλλος απλώς γουστάρει να ντύνεται «ψαγμένα».

 

Ο Oscar Wilde ήταν ένας πραγματικός δάνδης, που δεν δίσταζε να λέει «ήθελα να δοκιμάσω όλα τα φρούτα απ’ όλα τα δέντρα του κήπου του κόσμου. Και πραγματικά έτσι βγήκα κι έτσι έζησα». (Φωτογραφία: Wikipedia)

Τι είναι ο δανδισμός

Έχω γράψει σχετικά, αλλά φαίνεται πως χρειάζεται να επανέλθω. Ο Jules Barbey d’Aurevilly περιγράφει το 1845 τον ωραίο Μπρούμελ με τα εξής λόγια: «Εμφανιζόταν μόνο για μερικά λεπτά στην είσοδο μιας χοροεσπερίδας, τη διέτρεχε με το βλέμμα, έβγαζε τα συμπεράσματά του δίχως να πει λέξη, και εξαφανιζόταν. Εφάρμοζε την περίφημη αρχή του δανδισμού: “Εν μέσω κόσμου, για όσο χρόνο δεν έχετε προκαλέσει εντύπωση, μένετε. Αν η εντύπωση έχει προκληθεί, φεύγετε”».

Ο Μποντλέρ γράφει με έμφαση ότι «ο δανδής οφείλει να ζει και να κοιμάται μπροστά σ’ έναν καθρέφτη». (Φωτογραφία: GQ Russia)

Ο δανδής κατέχει την τέχνη να αρέσει δυσαρεστώντας. Δεν είναι κάποιος που απλώς ντύνεται καλά, ή καλύτερα από τους άλλους. Είναι μια κοινωνική φιγούρα που, «με την αναίδεια της αδιαφορίας», επιδιώκει «να προκαλέσει την έκπληξη διατηρώντας την αταραξία του». Προπέτεια, υπεροψία, αλαζονεία… Ο δανδής καλλιεργεί μέσω της ειρωνείας αυτό που διαφορετικά θα θεωρούνταν ελάττωμα και το μετατρέπει σε εργαλείο δόξης λαμπρόν.

Μιλώντας για τον Μπρούμελ, ο Barbey d’Aurevilly υπογραμμίζει ότι το έργο του, η τέχνη του, «ήταν η ίδια του η ζωή». Είναι αυτό που ο Μποντλέρ γράφει με έμφαση: «Ο δανδής οφείλει να είναι αδιαλείπτως έξοχος. Οφείλει να ζει και να κοιμάται μπροστά σ’ έναν καθρέφτη».

Ο δανδής θέλει να λάμπει και να εντυπωσιάζει εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο περιφρονεί τις συμβάσεις. Δεν υπάρχει δανδισμός χωρίς επιτυχία στα σαλόνια ούτε μπορείς να είσαι δανδής δίχως κοινό.

Ο σνομπισμός είναι μια προσπάθεια να δείξεις ότι ανήκεις σε μια κοινωνική ελίτ. Ο δανδισμός ξεκινάει απ’ αυτό για να περιφρονήσει τους κώδικες. Ο σνομπ ακολουθεί, ο δανδής τολμά.

 

Ο δανδής θέλει να λάμπει και να εντυπωσιάζει εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο περιφρονεί τις συμβάσεις. Δεν υπάρχει δανδισμός χωρίς επιτυχία στα σαλόνια ούτε μπορείς να είσαι δανδής δίχως κοινό. (Φωτογραφία: Parisian Gentleman)

Δανδήδες δεν υπάρχουν

Ο δανδισμός αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή και εντός ενός ειδικού κοινωνικού πλαισίου. Τον ενσαρκώνουν κάποιες σπουδαίες φυσιογνωμίες της λογοτεχνίας, της ζωγραφικής και της αριστοκρατίας του 19ου αι. Τι θα μπορούσε να έχει απομείνει από έναν Μπρούμελ, έναν λόρδο Βύρωνα, έναν Όσκαρ Ουάιλντ, έναν Μοντεσκιέ και των επιγόνων τους;


Διαβάστε ακόμα: Πώς ν’ ανακαλύψετε ποιο είναι το δικό σας προσωπικό στυλ


Ο Μπαλζάκ στο Traité de la vie élégante του 1830 (Πραγματεία περί της κομψής ζωής), βλέπει στην ενδυματολογική διάκριση μία προσπάθεια διαφοροποίησης σε έναν κόσμο όχι ισότητας, αλλά εξισωτικό μετά την Επανάσταση. Οπότε ο δανδής επιχειρεί να καθιερώσει ένα είδος ατομικής αριστοκρατίας.

Ο σνομπισμός είναι μια προσπάθεια να δείξεις ότι ανήκεις σε μια κοινωνική ελίτ. Ο δανδισμός ξεκινάει απ’ αυτό για να περιφρονήσει τους κώδικες. Ο σνομπ ακολουθεί, ο δανδής τολμά.

Οι Pitti Peacocks, λόγου χάρη, δεν είναι δανδήδες: ο δανδισμός συνοδεύεται ιστορικά από μια κριτική κοινωνικά στάση ή, τουλάχιστον, μια αδιαφορία για τις περιρρέουσες αξίες.

Το να προσπαθείς πάση δυνάμει να κάνεις εντύπωση καθ’ υπερβολή, για λόγους εμπορικούς ή καθαρά ναρκισσιστικούς, απέχει από τη λογική του δανδισμού. (Φωτογραφία: Gentleman’ s Gazette)

Η ιστορική στιγμή του δανδή είναι αυτή του περάσματος από τα υπολείμματα κύρους της τάξης των ευγενών στην ορμητική άνοδο των αστών. Ο δανδής, ως αστραφτερή εικόνα τεμπέλη, αποκτά λοιπόν το status του σκανδαλώδους μοντέλου. Συνεπώς, δεν θα μπορούσαν σήμερα να υπάρξουν δανδήδες παρά της πλάκας, οι οποίοι πιθηκίζουν μια περίοδο που έχει ξεπεραστεί εδώ κι έναν αιώνα.

Οι Pitti Peacocks, λόγου χάρη, δεν είναι δανδήδες: ο δανδισμός συνοδεύεται ιστορικά από μια κριτική κοινωνικά στάση ή, τουλάχιστον, μια αδιαφορία για τις περιρρέουσες αξίες. Το να προσπαθείς πάση δυνάμει να κάνεις εντύπωση καθ’ υπερβολή, για λόγους εμπορικούς ή καθαρά ναρκισσιστικούς, απέχει παρασάγγας από τον εικοκλαστικό αυθορμητισμό αυτής της στάσης.

 

H κομψότητα βρίσκεται στον αντίποδα του δανδισμού: επιδιώκει την αρμονία και όχι το σοκάρισμα, τη σωστή αναλογία και όχι την ανάρμοστη στάση. (Φωτογραφία: James Munro)

Η σύγχρονη κομψότητα

Το ενδιαφέρον για την κομψότητα δεν έχει καμία σχέση με το δανδισμό. Το να είσαι καλοντυμένος και να επιχειρείς το παράδοξο να διακριθείς μέσω της αυστηρότητας και της διακριτικότητας συνιστά μια προσπάθεια ισορροπίας που έχει περισσότερο να κάνει με την εκλέπτυνση παρά με το δανδισμό.

Υπό το πρίσμα αυτό, η κομψότητα βρίσκεται στον αντίποδα του δανδισμού: επιδιώκει την αρμονία και όχι το σοκάρισμα, τη σωστή αναλογία και όχι την ανάρμοστη στάση. Αυτό δεν εμποδίζει τη φαντασία, την πρωτοτυπία, την προσωπικότητα. Αυτός εξάλλου είναι ο σκοπός της κομψότητας: η διαμόρφωση ενός προσωπιικού ύφους που δεν βασίζεται στην επιδίωξη του σκανδάλου.

Εκεί όπου ο δανδισμός και η κομψότητα συναντώνται είναι ίσως σ΄ένα είδος δυσπιστίας απέναντι στον κομφορμισμό των κωδίκων και την προτίμησή τους για την καλλιέργεια ενός προσωπικού ύφους.

Λόγω ιδεολογίας, η μεταμοντέρνα μας εποχή θεωρεί καθήκον της να απορρίπτει κάθε σύμβαση. Τα πάντα πλέον επιτρέπονται και οι ενδυματολογικοί κανόνες έχουν πάει στα αζήτητα. Αν κάποιος θέλει να σοκάρει, δεν απομένει παρά η εξτραβαγκάντσια, το ανακάτωμα, το βραδινό ένδυμα κομμένο σε παϊδάκια, το ροζ καπέλο παρέα με σμόκιν κι αθλητικό παπούτσι, η σκοτζέζικη τραγιάσκα και το μούσι των 30 εκατοστών.

Αντίθετα, σύμφωνα με τον Μποντλέρ, ο δανδής ένα σκοπό έχει: να οχυρώσει τη θέληση και να πειθαρχήσει την ψυχή. Ο πραγματικός δανδής εκφράζει την πεμπτουσία ενός συστήματος αξιών υψηλόφρονων και ευγενών, των οποίων το ρούχο δεν είναι παρά η ορατή του εκδήλωση. Μια πνευματικότητα της εμφάνισης. Η εξέγερση του δανδή είναι η εξέγερση μιας πληγωμένης ευαισθησίας.

Μ’ άλλα λόγια, δεν είναι το καπέλο, το κοστούμι trois pièce ή το βραχιολάκι που σας κάνουνε δανδή. Αλλά κι η υπερβολή. (Φωτογραφία: The Rake)

Μ’ άλλα λόγια, δεν είναι το καπέλο, το κοστούμι trois pièce ή το βραχιολάκι που σας κάνουνε δανδή. Αλλά κι η υπερβολή των μουσικο-τηλεοπτικών σταρ που κάποιοι δουλικά μιμούνται, μετατράπηκε κι αυτή σε κοινοτοπία από κύκλους που υπογραμμίζουν έτσι παραδόξως τον κονφορμισμό μικρών κοπαδιών.

Εκεί όπου ο δανδισμός και η κομψότητα συναντώνται είναι ίσως σ΄ένα είδος δυσπιστίας απέναντι στον κομφορμισμό των κωδίκων και την προτίμησή τους για την καλλιέργεια ενός προσωπικού ύφους. Ουδεμία σχέση συνεπώς με την επιδίωξη της φρενήρους ορθοδοξίας που κατατρέχει όλους αυτούς τους aficionados του ρούχου, οι οποίοι θέλοντας να δηλώσουν την ιδιαιτερότητά τους και έχοντας μπερδευτεί από την έλλειψη ενδυματολογικών κανόνων, πιστεύουν ότι θα τους βρουν ακολουθώντας κατά πόδας τους σύγχρονους διαμορφωτές γνώμης ή μιμούμενοι το στυλ μιας κοινωνικής τάξης που εδώ και καιρό έχει χαθεί.

 

Διαβάστε ακόμα: Στο ντύσιμο, η υπερβολική σημασία στη λεπτομέρεια είναι δήθεν

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top