Μπορεί να μην ήταν αρχιτέκτονας, αλλά ο Bernard Pivot ήταν η κλασική περίπτωση διοπτροφόρου που ταυτιζόταν με τη σοφία και το μαχητικό πνεύμα (telestar.fr).

Ρίχτε μια ματιά γύρω σας. Εμείς οι διοπτροφόροι είμαστε παντού. Ζούμε ανάμεσά σας. Το αντικείμενο είναι χρηστικό και οικείο, αλλά καθότι συνδέεται με την όραση, η καθημερινή αυτή σκευή δεν είναι ανώδυνη. Τραβολογιέται με το υποσυνείδητό μας. Αλλά μέσα κει δεν γίνεται τόσο φανερή.

Ο μύθος θέλει τον Άγιο Ιερώνυμο εφευρέτη των γυαλιών, κάπου μεταξύ 320-331 μ.Χ. Ένας άλλος βρίσκει ρίζες στην Κίνα, στην Ιαπωνία, την Ινδία. Τίποτα απ’ όλα αυτά δεν ισχύει. Οι πρώτοι διορθωτικοί φακοί σκάνε (στη) μύτη μεταξύ 1280 και 1300. Και απευθύνονται στους πρεσβύωπες (οι μύωπες θα πρέπει να περιμένουν στη στάση άλλους δυο αιώνες).

Η μεγάλη επινόηση ανήκει στο 18ο αι. και είναι καθησυχαστική: οι βραχίονες. Εντωμεταξύ, το 1508, ο Λεονάρδος Ντα Βίντσι, ο οποίος εφηύρε τα πάντα, ρίχνει την ιδέα των φακών επαφής. Ο Ρενέ Ντεκάρτ εφάρμοσε τη θεωρία το 1686. Αλλά, τελικά, η υλοποίηση πραγματώνεται το 19ο αι.

Τώρα, ένα σκάλισμα. Ξέρετε ότι μ’ αρέσουν αυτές οι ιστορικο-κοινωνιολογικές και λοιπές αναφορές. Από ψυχαναλυτικής πλευράς, ο φόβος απώλειας της όρασης είναι ένα υποκατάστατο του άγχους του ευνουχισμού. Σε πιο «πρακτικό» επίπεδο, το γυαλί που αγκυροβόλησε στη μύτη μοιάζει με μικρό ναυάγιο. Ένα σημάδι γηρατειών, μια υπενθύμιση του αναπόδραστου θανάτου. Άρα, το πρόσημο που κουβαλάει είναι αρνητικό.

Κατ’ όνομα ευγενείς, αστοί και κοκέτες παριστάνουν τους αόμματους, ώστε να βρουν πρόσχημα να τα φορέσουν.

Παραταύτα, οι διόπτρες πάντα σχετίζονταν με τη γνώση, τη σοφία και την ισχύ. Βλέπε κληρικούς, εγγράμματους, επιστήμονες. Σε σημείο, κατ’ όνομα ευγενείς, αστοί και κοκέτες να παριστάνουν τους αόμματους, ώστε να βρουν πρόσχημα να τα φορέσουν.

Ωστόσο, το σύμπλεγμα του «γυαλάκια» δεν έχει πάρει των ομματιών του. Άρα, ξανά-μανά μειωτικό. Κι όμως, ταυτόχρονα, ποτέ δεν έπαψαν να αποτελούν στοιχείο γοητείας. Η Μέριλιν είχε αδυναμία στους άντρες με γυαλιά. Στην ταινία «Πώς να παντρευτείτε έναν εκατομμυριούχο», είναι μύωψ, μισοκλείνει τα μάτια και σου κλέβει την καρδιά. Σωσμό δεν έχει.

Ιδιαίτερη περίπτωση είναι το μαύρο γυαλί. Η εικόνα του είναι ιδιαίτερα αμφίσημη. Κρύβει τα μάτια, αλλά παραδόξως τραβάει το βλέμμα. Επιδιώκουμε να περάσουμε απαρατήρητοι και ταυτόχρονα να μας προσέξουν. Παίζουμε το παιχνίδι της απόκρυψης για να ασκήσουμε γοητεία. Είναι ένα ψευτο-ινκόγκνιτο. Η μυθολογία τους έχει να κάνει με τους σταρ, τους μπάτσους και τους γκάγκστερ των ταινιών, τους δικτάτορες και τον Κάρλος το Τσακάλι.

Καθένας εξημερώνει και επιβάλλει τα γυαλιά με τον τρόπο του. Εγώ απλώς τα φοράω κάθε πρωί. Όλοι σας, όμως, θα θυμάστε έναν Μπερνάρ Πιβό που τα βάζει, τα βγάζει, τα στριφογυρίζει, τα πάει πέρα-δώθε. Τα χρησιμοποιεί σαν παιχνίδι, σαν όπλο, σαν επιχείρημα. Τα γυαλιά είναι γι’ αυτόν μια προέκταση του χεριού, αποτελούν μέρος του σώματός του, αντικατοπτρίζουν την προσωπικότητά του.

Τώρα έχουν ξαναγίνει της μόδας, εκκεντρικά και παιχνιδιάρικα, ενίοτε έργα τέχνης, θέλουν να πάψουν πλέον να είναι ένα απλό ιατρικό εργαλείο, γίνονται αξεσουάρ.

Κοιτάχτε γύρω σας. Κάθε γυαλάκιας έχει τις μανίες του. Τα φέρνει στο μέτωπο, στo μαλλί, τα κρεμάει στο στήθος, τα χώνει στο τσεπάκι. Ή τα ξεχνάει. Τα δανείζει σπανίως, δεν τα δίνει ποτέ. Τα φυλάει ως κόρην οφθαλμού. Δεν χρησιμεύουν μόνο για να βλέπεις, αλλά και για να επικοινωνείς.

Τώρα έχουν ξαναγίνει της μόδας, όπως και το 18ο αι., εκκεντρικά και παιχνιδιάρικα, ενίοτε ακριβά έργα τέχνης, θέλουν να πάψουν πλέον να είναι ένα απλό ιατρικό εργαλείο, γίνονται αξεσουάρ. Αναπόσπαστο μέρος μιας ταυτότητας. Άποψη.

Από δω τό ‘φερα, από κει τό ‘φερα, ώστε να καταλήξω σε μια περιπτωσιολογία που στα μάτια μου φαντάζει γοητευτική: τα γυαλιά των αρχιτεκτόνων. Το κατ’ εξοχήν δικό τους αξεσουάρ, μικροσκοπικά στοιχεία του ύφους τους. Είτε τετράγωνα είτε ολοστρόγγυλα, συρμάτινα, μαύρα, άσπρα, από ταρταρούγα ή φλούο, αντιπροσωπεύουν τους οραματισμούς τους. Να λοιπόν η ιστορία έξι από τα πιο διάσημα γυαλιά του κόσμου της αρχιτεκτονικής.

Τα περίφημα γυαλιά του Le Corbusier σε σχήμα ματιών κουκουβάγιας κατασκευαζόντουσαν επί μέτρω από την Bonnet (Felix Man/Hulton Archive).

1. Le Corbusier (1887 – 1965)

Υπήρξε όχι μόνον ένας από τους πρωτοπόρους της μοντέρνας αρχιτεκτονικής αλλά και της μόδας των στρογγυλών σκελετών. Τα περίφημα γυαλιά του σε σχήμα ματιών κουκουβάγιας κατασκευαζόντουσαν επί μέτρω από την Bonnet, έναν παρισινό οίκο οπτικών για υψηλή πελατεία, από τον οποία έκανε τις προμήθειές του και ο YSL.

Το απλό σχήμα αντανακλά τα φονξιοναλιστικά ιδανικά του Le Corbusier και τις καθαρές φόρμες των έργων του, τόσο αρχιτεκτονικών όσο και ζωγραφικών. Γρήγορα έγιναν σήμα κατατεθέν του, και από τη δεκαετία του ’20, μαζί με άλλες προσωπικότητες, όπως τη σχεδιάστρια κοστουμιών Edith Head, ενέπνευσαν όλο και περισσότερους ανθρώπους να υιοθετήσουν το look.

O Philip Johnson με τον Andy Warhol (Christopher Makos).

2. Philip Johnson (1906 – 2005)

Déjà vu? Δεν είναι τυχαίο ότι τα ματογυάλια του Johnson θυμίζουν εκείνα του Le Corbusier. Σχεδιάστηκαν ειδικά γι’ αυτόν από την Cartier το 1934, ακριβώς για να μοιάζουν με κείνα του ειδώλου του. Το κλασικό στρογγυλό σχήμα φέρνει στο νου τα μοντερνιστικά ιδεώδη του αρχιτέκτονα εκείνη την εποχή, και ο σούπερ χοντρός σκελετός αναδεικνύει μια προσωπικότητα γνωστή για το χιούμορ της.

Και μπορεί το ύφος της αρχιτεκτονικής του Τζόνσον να άλλαξε ριζικά με το πέρασμα του χρόνου, όμως το στυλ των αγαπημένων γυαλιών του έμεινε ίδιο κι απαράλλαχτο ώς το θάνατό του, 70 έτη μετά την οριστική επιλογή του.

Ο Pei μιμούνταν τα ινδάλματά του όχι μόνο στα απλά και μοντερνιστικά σχέδιά του, αλλά και στην επιλογή των γυαλιών του (RIBA via Telegraph).

3. IM Pei (1917 – 2019)

Αυτό που πάντα τον διέκρινε ήταν η χρήση απλών μορφών σε διάταξη: κύκλοι, τρίγωνα, τετράγωνα. Νεαρός φοιτητής, ο Pei, αντί να στρέφει το ενδιαφέρον στις σπουδές του στην Καλών Τεχνών, εκείνος εμπνεόταν και γοητευόταν από τη δουλειά των μεγάλων μετρ της εποχής.

Ο σπόρος έπεσε μπροστά στα ράφια της βιβλιοθήκης του ΜΙΤ, όταν έπεσαν στα χέρια του τρία βιβλία του Le Corbusier. Ο Pei μιμούνταν τα ινδάλματά του όχι μόνο στα απλά και μοντερνιστικά σχέδιά του, αλλά και στην επιλογή των γυαλιών του.

Η δουλειά του Richard Meier είναι μια καθαρή γεωμετρία. Πράγμα φανερό και στα επίσης στρογγυλά γυαλιά του (Richard Phibbs).

4. Richard Meier (1934 – )

Σε αντίθεση με τους χοντρούς σκελετούς που υιοθετούσαν οι σύγχρονοί του, ο Meier δείχνει προτίμηση στους απλούς συρμάτινους. Στην αρχιτεκτονική του, ο ίδιος διαφοροποιείται από τους συναδέλφους του χάρη στην εκλέπτυνση και την απλότητα που έρχονται να εμπλουτίσουν τις αρχές του μοντερνιστικού κινήματος.

Χαρακτηριστικό του να δουλεύει σχεδόν αποκλειστικά με λευκά υλικά. Η δουλειά του είναι μια καθαρή γεωμετρία, ο ανοιχτός χώρος και η αγάπη για το φως. Πράγμα φανερό και στα επίσης στρογγυλά γυαλιά του.

Ο Libeskind διαθέτει πάμπολλα ζευγάρια διαφορετικών χρωμάτων, προσθέτοντας μια πινελιά στο κατάμαυρο ντύσιμό του (Financial Times).

5. Daniel Libeskind (1946 – )

Οι εμβληματικοί σκελετοί των γυαλιών του βρίσκονται στην αντιπέρα όχθη εκείνων του Le Corbusier. Στενοί και ορθογώνιοι, με βραχίονες σε σχήμα V, αντανακλούν θεαματικά τη γωνιώδη αρχιτεκτονική του, την οποία θαυμάσαμε για πρώτη φορά στο Εβραϊκό Μουσείο του Βερολίνου και η οποία έκτοτε έγινε το βασικό μοτίβο των κτιρίων του. Ο Libeskind διαθέτει πάμπολλα ζευγάρια διαφορετικών χρωμάτων, προσθέτοντας μια πινελιά στο κατάμαυρο ντύσιμό του.

O Toyo Ito αγαπάει τις παράλληλες φόρμες (archinect.com).

6. Toyo Ito (1941 – )

Οι επιλογές του ποίκιλλαν από δεκαετία σε δεκαετία, αλλά χαρακτηριζόντουσαν πάντα από μια προτίμηση στις παραλληλόγραμμες φόρμες. Αυτό το κλασικό σχήμα γυαλιών έχει αποδείξει την αντοχή του στο διάβα του χρόνου, διαχρονικό όπως και η αρχιτεκτονική του Ito.

Το πιο πρόσφατο ζευγάρι του είναι λευκό και ελαφρώς καμπύλο, φέρνοντας στο νου τόσο το Διεθνές Μουσείο του Barroco όσο και τη Μητροπολιτική Όπερα της Taichung.

 

Διαβάστε ακόμα: Η αρχοντιά του μπορντώ χρώματος.

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top