Όσο παράξενο και αν ακούγεται μέσα από την ιστορία της γενειάδας μπορούμε να μάθουμε για σημαντικές κοινωνικές προκαταλήψεις και ιστορικά παράδοξα. (Φωτογραφία: Imagno / Getty Images / Ideal Image)

Όλοι σχεδόν οι άντρες διαχρονικά ανέπτυξαν μια σχέση αγάπης και μίσους με τις τρίχες του σώματός τους. Μια από τις πιο αναγκαίες αλλά ταυτόχρονα και πιο βαρετές συνήθειες του ανδρικού καλλωπισμού υπήρξε το ξύρισμα. Ευτυχώς για μας, η ανθρωπότητα έχει κάνει σημαντικά βήματα κατά τη διάρκεια της ιστορίας και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η τεχνολογία έχει κάνει τη ζωή μας πιο εύκολη (από ό, τι η φύση).

Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε ποιοι ήταν οι πρώτοι άντρες που ξύρισαν τα γένια τους. Για τον προϊστορικό άνδρα η έντονη τριχοφυΐα υπήρξε τεράστιο βάρος, ιδιαίτερα μετά το τέλος της εποχής των παγετώνων. Χωρίς ακόμη να έχει αναπτυχθεί η τεχνολογική δυνατότητα και τεχνογνωσία για να δημιουργηθεί ακόμη και το πιο στοιχειώδες λίθινο ξυράφι, εκείνοι οι πρώτοι άνθρωποι κατέφευγαν σε άλλα μέτρα για τη φροντίδα των τριχών του προσώπου τους. Χωρίς κάποιο εργαλείο γι’ αυτό το σκοπό, απλά μαδούσαν τις τρίχες του προσώπου τους, μια τρίχα τη φορά! Οι λεπίδες από πυριτόλιθο -που πιστεύεται ότι ήταν τα πρώτα ξυραφάκια μιας χρήσεως καθώς η κοφτερή άκρη τους σύντομα χαλούσε- καθώς και τα διάφορα θαλασσινά όστρεα που χρησιμοποιούνταν ως τσιμπιδάκια, σύμφωνα με τις βραχογραφίες που σώζονται, χρονολογούνται από το 30.000 π.Χ.

Προϊστορική λεπίδα από οψιδιανό. (Φωτογραφία: Μουσείο Μπρούκλιν)

Ο Μέγας Αλέξανδρος θεωρείται ότι εισήγαγε την πρακτική του ξυρίσματος στην αρχαία Ελλάδα περί το 300 π.Χ. Κάποιοι γλωσσολόγοι υποστηρίζουν, ότι η ετυμολογία της λέξης «βάρβαρος» (barbarian) προέρχεται από τη λέξη «barba» που σημαίνει γενειάδα. Επομένως, οι βάρβαροι ήταν όλοι όσοι ήταν… αξύριστοι.

Μεσαιωνικό μπαρμπέρικο. (Φωτογραφία: Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης στη Βιέννη)

Η υπόθεση γενειάδα δεν είναι μια απλή υπόθεση τριχών, αλλά μια μακρόχρονη ιστορία που χάνεται στο βάθος του χρόνου. Μέχρι και το 18ο αιώνα οι άνδρες συνήθιζαν να επισκέπτονται τον κουρέα τους για να τους περιποιηθεί τα γένια. Η εμπειρία του ξυρίσματος δεν ήταν πάντοτε ευχάριστη, καθώς αρκετές φορές οι κουρείς ήταν αδέξιοι και γέμιζαν τους πελάτες τους με σημάδια, δημιουργώντας ένα διόλου κολακευτικό αποτέλεσμα. Το 1750, η εξέλιξη στα ξυράφια ξυρίσματος διευκόλυνε τους άνδρες να ξυρίζονται μόνοι τους. Τα ξυράφια από ατσάλι έκαναν το ξύρισμα πιο άνετο και ενθάρρυναν τους άνδρες να ξυρίσουν τον εαυτό τους. Το 1880, οι αδερφοί Κάμπφε διένειμαν στο εμπόριο τα πρώτα ξυραφάκια και το 1895 ο Αμερικανός πλανόδιος πωλητής Κινγκ Καμπ Ζιλέτ, επινόησε την πρώτη ξυριστική μηχανή με λεπίδες μιας χρήσης.

Μπορεί οι εφευρέσεις ασφαλέστερων ξυριστικών μηχανισμών να διευκόλυναν πολλούς γενειοφόρους άνδρες, ωστόσο ανέκαθεν και σε κάθε πολιτισμό υπήρχαν και αυτοί που υποστήριζαν πως τα μούσια αποτελούσαν σύμβολο αρρενωπότητας και δύναμης και δεν θα έπρεπε κανείς να τα αποχωρίζεται.

Τον 17ο αι. τα μούσια συνδέθηκαν με την καλή φυσική κατάσταση και σωματική ευημερία. Τα γένια σήμαιναν υγεία και σεξουαλική ικανότητα.

Όσο παράξενο και αν ακούγεται μέσα από την ιστορία της γενειάδας μπορούμε να μάθουμε για σημαντικές κοινωνικές προκαταλήψεις και ιστορικά παράδοξα. Κατά τη διάρκεια των μεσαιωνικών χρόνων, οι άνδρες με μούσια κατείχαν σημαντική θέση στην κοινωνική πυραμίδα και η περιποίηση των τριχών του προσώπου συνδέθηκε με τη θρησκεία, την υγεία και την πολιτική.

Η κυριότερη ίσως σύνδεση της γενειάδας θεωρείται η άμεση σχέση της με τη θρησκεία. Σε όλες τις θρησκείες τα γένια αποτελούν ένα αναγνωρίσιμο πολιτιστικό στερεότυπο. Οι Χριστιανοί άγιοι και κατ’ επέκταση και οι ιερείς έχουν ταυτιστεί με τη μακριά γενειάδα. Οι Εβραίοι άνδρες δεν αποχωρίζονται τα γένια τους, ενώ για τους Ινδουιστές το μούσι είναι δώρο από τον ίδιο το Θεό και επιβάλλεται να λατρεύεται. Κεντρικό ρόλο επίσης, κατέχει και στους Μουσουλμάνους.

Ρωμαϊκά μεταλλικά ξυράφια. (Φωτογραφία: Μουσείο Μπρούκλιν)

 

Κατά το 17ο αιώνα, το μούσι αποτελούσε σύμβολο εξουσίας και ανδρισμού. Σύμφωνα με το συγγραφέα Τζον Μπάλερ το 1653, η άσκηση εξουσίας ανήκε αποκλειστικά στον άνδρα και ότι με το να ξυρίζει κάποιος τα γένια του αποτελούσε «μια βλασφημία, μια πράξη δίχως εξιλέωση ενάντια στη Φύση και το Θεό, το μούσι του οποίου ήταν δικό Του έργο».

Στις αρχές του 20ου αιώνα ο Gillette παρουσίασε το ξυράφι ασφαλείας με ανταλλακτική λεπίδα. (Φωτογραφία: Ann Ronan Pictures / Print Collector / Getty Images / Ideal Image)

Τα μούσια συνδέθηκαν με την καλή φυσική κατάσταση και σωματική ευημερία. Τα γένια σήμαιναν υγεία και σεξουαλική ικανότητα. Με το πέρασμα των χρόνων, κυριάρχησε η θεωρία ότι το σώμα αποτελούταν από σωματικά υγρά που διακρίνονταν σε τέσσερις κατηγορίες και η υγεία του ατόμου στηριζόταν στη λεπτή ισορροπία μεταξύ των χυμών αυτών που παρήγαγε το ανθρώπινο σώμα. Τα γένια θεωρήθηκαν άμεσο αποτέλεσμα της θερμότητας που προέρχονταν από το συκώτι και την περιοχή των γεννητικών οργάνων και έφτανε μέχρι το πρόσωπο. Τα μούσια σύμφωνα με την θεωρία ήταν μια μορφή σωματικών αποβλήτων, μέσω των οποίων ο ανθρώπινος οργανισμός λειτουργούσε εύρυθμα και σωστά! Το μούσι συνδέθηκε με τα γεννητικά όργανα και αποτελούσε ένδειξη σεξουαλικής ικανότητας.

Το 19ο αιώνα, οι ιατροί της Βικτοριανής εποχής είδαν το μούσι σαν ένα μέσο που μπορούσε να σταματήσει την εξάπλωση βακτηριδίων στη στοματική και ρινική περιοχή. Η γενειάδα δηλαδή «φίλτραρε» κατά κάποιο τρόπο και εμπόδιζε την είσοδο παθογόνων μικροοργανισμών στο ανθρώπινο σώμα. Πολλοί ασθενείς επίσης που ανάρρωσαν από τον ιό της ευλογιάς, μεγάλωναν τα γένια τους για να κρύψουν τα σημάδια που άφηνε η αρρώστια και να αποφύγουν τυχόν κοινωνικό στιγματισμό.

Στην εποχή μας, χωρίς τις προκαταλήψεις του παρελθόντος, η καθημερινότητα εκατομμυρίων ανδρών έγινε προσωπική υπόθεση του καθενός. Τα πάντα είναι στη μόδα. Ένα καλοξυρισμένο πρόσωπο είναι το ίδιο ελκυστικό και αρρενωπό με ένα μισοξυρισμένο, καθώς και με ένα αξύριστο. Σε εμάς έγκειται το τι θα ακολουθήσουμε και για πόσο χρονικό διάστημα.

//Παναγιώτης Καμπάνης, Δρ. Αρχαιολόγος – Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μεταδιδακτορικός ερευνητής του ΑΠΘ.

 

Διαβάστε ακόμα: Πώς να φροντίζετε το ξυραφάκι σας

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top