Πόσο αλτρουιστής νιώθετε; Είσαστε ψυχολογικά έτοιμος να μπείτε σε ένα αυτοκίνητο χωρίς οδηγό που είναι προγραμματισμένο να σας θυσιάσει προκειμένου να σώσει τη ζωή των περαστικών; Ή μήπως θεωρείτε πως το «αυτόνομο αυτοκίνητό» σας οφείλει να δώσει προτεραιότητα στη δική σας επιβίωση και μετά στη ζωή των άλλων;
Μία ομάδα πανεπιστημιακών από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια έβαλε σε εφαρμογή μια ιδέα που ακούει στο όνομα «ηθικό κουμπί». Πρόκειται για ένα σύστημα που σας επιτρέπει να επιλέξετε το ηθικό πλαίσιο του αυτοκινήτου σας, με «τελείως αλτρουιστής» από τη μία πλευρά και «τελείως εγωιστής» από την άλλη. Η μελέτη τους δημοσιεύτηκε στο Intelligence Artificielle et Droit (Τεχνητή Νοημοσύνη και Νομοθεσία).
Τώρα που τα self-driving cars μέλλεται να εμφανιστούν στους δρόμους τα προσεχή χρόνια, οι ηθικές και νομικές προκλήσεις που εγείρουν τραβάνε πολύ την προσοχή. Τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό αναγγέλθηκαν ως ασφαλέστερη και αποτελεσματικότερη εναλλακτική λύση στα κλασικά οχήματα, τα οποία προκαλούν 3.000 θανάτους τη μέρα ανά τον κόσμο. 94% από αυτούς οφείλονται σε ανθρώπινο λάθος και μπορούν, θεωρητικά, να αποφευχθούν αν περάσουμε στα αυτόνομα αυτοκίνητα. Αλλά τι πρέπει να γίνει με το υπόλοιπο 6%;
Σε αντίθεση με τους ανθρώπους-οδηγούς, οι οποίοι λειτουργούν με βάση το ένστικτο, ο ρομποτικός οδηγός θα αντιδράσει σύμφωνα με έναν προεγκατεστημένο κώδικα. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2015, ο περισσότερος κόσμος (76%) πιστεύει ότι τα αυτόνομα αυτοκίνητα θα πρέπει να είναι επωφελή, πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να έχουν παρθεί μέτρα που ελαχιστοποιούν τις ζημιές.
Όμως -κι αυτό είναι ένα μεγάλο «όμως»-, οι περισσότεροι από αυτούς δεν είναι πραγματικά έτοιμοι να μπουν σε ένα αυτοκίνητο δίχως οδηγό που θα βάλει τους ίδιους ή την οικογένειά τους σε κίνδυνο. Ενώ, θεωρητικά, εγκρίνουν τα αυτοκίνητα που ενδέχεται να τους αφήσουν να σκοτωθούν αν αυτό σημαίνει ότι θα σωθεί η ζωή πολλών ανθρώπων, δεν θα χρησιμοποιούσαν στην πραγματικότητα ένα αυτοκίνητο που έχει σχεδιαστεί να δράσει κατά αυτόν τον τρόπο.
Πρόκειται για ένα δίλημμα. Αν οι σχεδιαστές υποχρεούνταν από το νόμο να εγκαταστήσουν έναν αμερόληπτο κώδικα στο αυτόνομο αυτοκίνητό τους, μπορεί να μην προσέλκυαν και πολλούς αγοραστές. Αν, αντίθετα, δεν υφίσταται κανονισμός τέτοιου τύπου, θα ήταν επιρρεπείς στο να προγραμματίσουν το αυτοκίνητο έτσι ώστε να προστατεύει τον επιβάτη με κάθε τίμημα, πράγμα που θα έβαζε τους διαβάτες σε κίνδυνο.
Οπότε τι θα συνέβαινε αν μεταθέτατε το ηθικό αυτό φορτίο στους ίδιους τους επιβάτες; Η απάντηση που δόθηκε στους ερευνητές ήταν το «ηθικό κουμπί».
Όταν στο καντράν ο διακόπτης είναι γυρισμένος στη λειτουργία «εγώ», το αυτοκίνητο συμπεριφέρεται πάντα κατά τρόπο που να προστατεύει τον επιβάτη, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα χτυπήσει έναν αριθμό διαβατών. Σε λειτουργία «αλτρουισμός», θα θυσιάζει πάντα τον επιβάτη, ώστε να σώσει τους περαστικούς. Στη μέση, υπάρχει η επιλογή «αμερόληπτη λειτουργία». Στην περίπτωση αυτή, το αυτοκίνητο αντιδρά κατά τον επωφελέστερο τρόπο.
«Το κουμπί φανερώνει σ’ ένα αυτόνομο αυτοκίνητο την αξία που δίνει ο οδηγός στη ζωή του σε σχέση με εκείνη των άλλων» εξηγεί η επικεφαλής Demanda Guiseppe Contissa στο New Scientist. «Το αυτοκίνητο θα χρησιμοποιήσει αυτήν την πληροφορία, για να υπολογίσει τις κινήσεις που θα κάνει, λαμβάνοντας υπ’ όψιν την πιθανότητα οι επιβάτες ή άλλα μέρη να υποστούν ζημιές, εξαιτίας της απόφασης του».
Φυσικά, το να μεταθέσεις τέτοιου είδους βάρος στους ώμους του επιβάτη μπορεί να αποδειχθεί προβληματικό. «Αν οι άνθρωποι έχουν υπερβολικά μεγάλο έλεγχο πάνω στους κινδύνους που σχετίζονται με το αυτοκίνητο, ενδέχεται να βρεθούμε μπροστά σ’ ένα σενάριο του τύπου “Τραγωδία στην περιοχή”, σύμφωνα με το οποίο οι πάντες επιλέγουν τη λειτουργία της μέγιστης αυτοπροστασίας» δήλωσε στο New Scientist ο Edmond Awad του MIT Media Lab.
Νομίζω ότι χρειαζόμαστε επειγόντως τον Ισαάκ Ασίμωφ.
Διαβάστε ακόμα: Κοίτα! Χωρίς χέρια! Ή πόδια. Ή μάτια…