«Η ανησυχία ταΐζει τα όνειρα. Δίχως την ανησυχία τα όνειρα εξαντλούνται» (Credit: Βάσω Μαραγκουδάκη).

– Πόσο συχνά νοσταλγείτε ή μετανιώνετε για το παρελθόν;
Σημάδι γήρατος η νοσταλγία; Κι όμως από παιδί θυμάμαι να αναπολώ το πριν. Η νοσταλγία τροφοδοτείται από έναν πόνο για κάτι το άφατο, το απροσδιόριστο. Κάτι που έχασες ή που ποτέ δεν είχες. Ένας χαμένος μητρικός τόπος. Κάποτε ίσως σε κράτησε στα χέρια του, καθρεφτίστηκες στο βλέμμα του και είπες ‘’καλό είναι αυτό που βλέπω’’. Η νοσταλγία, ένας τόπος μητρικός που απευθύνεται στο μέσα του μέσα σου: ‘’Κι αν σε τόπους θανάτου βρεθείς, τίποτα δεν θα φοβηθείς γιατί θα είμαι μαζί σου’’.

»Η νοσταλγία δεν σε αφήνει να μετανιώνεις για όσα έζησες. Σε παροτρύνει να επινοείς ένα πιο προσφιλές παρελθόν. Λιαίνει τις γωνίες του. Σαν ένα ζεστό πανωφόρι σε περιθάλπει όταν δοκιμάζεσαι από αφόρητη παγωνιά. Και μένεις ζωντανός.

– Ανησυχείτε για το αύριο ή κάνετε όνειρα ότι όλα κάποτε στο μέλλον θα είναι καλύτερα;
Η ανησυχία ταΐζει τα όνειρα. Δίχως την ανησυχία τα όνειρα εξαντλούνται.

«Δίχως πάθη; Eίνα δυνατόν; Nεκρή δηλαδή; Διάλεξα να είμαι ζωντανή».

– Πώς καταφέρνετε να ζείτε στο παρόν χωρίς να τρέχει αλλού ο λογισμός σας;
«Γραπώσου από το παρόν. Ξέχνα το χθες, ξέχνα το αύριo, ζήσε το σήμερα». Η κουλτούρα του εφήμερου σε προσκαλεί σε μια ξέπνοη γιορτή, σε μια φαντασμαγορία της παρούσας στιγμής. Ο λογισμός μου όταν τρέχει αλλού (πράγμα που συμβαίνει ολοένα και πιο συχνά) επιχειρεί να με διασώσει από τα φτιασίδια και τις αυταπάτες μιας τέτοιας γιορτής.

»Το χθες και το αύριο έχουν ένα κοινό: Είναι ανοιχτά στα τερτίπια του λογισμού μας. Κάθε στιγμή επινοεί το δικό της παρελθόν, ίσως και το δικό της μέλλον. Πλαστελίνη στα χέρια μας το παρελθόν και το μέλλον που φανταζόμαστε. Ως αγγειοπλάστες δραπετεύουμε από την τρομοκρατία της εφήμερης στιγμής.

– Έχετε νιώσει αληθινά ευτυχής;
Θα πω απερίφραστα πως ‘’Ναι, έχω νιώσει αληθινά ευτυχής’’ χωρίς ενοχές και χωρίς δεύτερες σκέψεις.

– Έχετε νιώσει βαθιά δυστυχής;
Θα πω απερίφραστα πως ‘’Ναι, έχω νιώσει βαθιά δυστυχής’’ δίχως ενοχές και δίχως δεύτερες σκέψεις.

Στα χρόνια της εφηβείας.

– Θυμάστε τι σας παρακινούσε όταν ήσασταν παιδάκι;
Όταν ήμουν παιδάκι με παρακινούσαν οι στιγμές που ένιωθα μόνη και δυστυχής, όταν π.χ. είχα την αίσθηση ότι τα άλλα παιδάκια στο σχολείο δεν με αγαπούσαν, όπως και όσο θα ήθελα να με αγαπούν. Όταν η καλύτερη μου φίλη ή η αγαπημένη μου δασκάλα, με κοίταζε με απάθεια και αδιαφορία. Όταν ήμουν παιδάκι οι καθημερινές λύπες του βίου μου με ξυπνούσαν από τον εφησυχασμό, με βγάζαν από τη νάρκωση μιας προστατευμένης ύπαρξης σε μια οικογένεια που μου προσέφερε απλόχερα αγάπη και υλικά αγαθά.

»Χρωστάω λοιπόν πολλά σε αυτή την πρώιμη λύπη. Ίσως σε αυτήν να οφείλω τη σχέση μου με τη γραφή που ξεκίνησε από πολύ νωρίς. Με τις λέξεις ανασταίνεις απουσίες. Γράφεις για να σε αγαπάνε, γράφεις για να αγαπήσεις εσύ εσένα, γράφεις για να αγαπήσεις τον ξένο που σε κατοικεί. Γράφεις για να γνωρίσεις αυτόν τον ξένο. Γράφεις για να κατανοήσεις τον κόσμο γύρω και μέσα σου γνωρίζοντας ότι όσο περισσότερο γράφεις τόσο και νέα ακατανόητα πράγματα προβάλλουν γύρω και μέσα σου. Μέσα από τη γραφή το ακατανόητο συνεχώς μετατοπίζεται…

– Θυμάστε τις υποσχέσεις που δώσατε στον εαυτό σας στην εφηβεία;
Να μην φοβηθώ τον κόσμο. Να μην φοβηθώ τον αποχωρισμό από την οικογένεια μου. Να μείνω μονή μου. Να σπουδάσω. Να μάθω τον κόσμο. Ο κόσμος δεν είναι μια αγαπημένη οικογένεια. Να το βάλω βαθιά στο μυαλό μου αυτό. Να μην θέλω σώνει και καλά όλοι να με αγαπάνε. Να μην με προσδιορίζει ένας χαμένος τόπος της Ανατολής και μια κουλτούρα νοσταλγίας ενός χαμένου τόπου που βίωνα μέσα στην οικογένεια μου. Να τιθασεύσω την ανασφάλεια μου. Να ταξιδέψω.

«Είναι φορές που μοιάζει τόσο απλό το να χαίρεσαι. Γιορτάζεις την κάθε στιγμή».

»Ήθελα να είμαι χαρούμενη και δημιουργική. Ήθελα να νιώθω, να αγαπάω και να αγαπιέμαι. Να σπουδάσω ψυχολογία. Μέσα από την ψυχολογία να κατανοήσω, και ενδεχομένως κάτι να κάνω για τα σκοτεινά και διπλά και αμφίσημα και πολύπλοκα αλλά και θαυμαστά πράγματα που κατοικούν μέσα μας. Από μικρή ήξερα ότι μια ανθρώπινη ζωή δεν αξίζει τίποτα αλλά και τίποτα δεν αξίζει όσο μια ανθρώπινη ζωή. Ίσως το ‘’ψυχολόγος’’ και το ‘’συγγραφέας’’ να ήταν κάτι το αναπόφευκτο για τη συνέχεια. Με ανθρώπινες ζωές καταγίνονται κι οι δύο.

– Καταφέρνετε να χαίρεστε με τα απλά πράγματα της ζωής και ποια είναι αυτά για εσάς;
Είναι φορές που μοιάζει τόσο απλό το να χαίρεσαι. Γιορτάζεις την κάθε στιγμή. Τη μέρα που ξημερώνει, το φως, τους ανθρώπους γύρω σου, νιώθεις ευγνωμοσύνη που υπάρχουν σε άφιλους καιρούς δικοί σου άνθρωποι, Χαίρεσαι με τον σύντροφό σου, χαίρεσαι για τη Μυρσίνη, τη Χρυσάνθη, τη Φωτεινούλα, την μικρή Ελλη. Χαίρεσαι με τις λιγοστές φίλες και φίλους σου. Χαίρεσαι με τη γάτα σου, τον Φρυσία, που είναι πάντα εδώ, «Θα είσαι πάντα μαζί μας’» τον διαβεβαιώνω κάθε τόσο κι εκείνος με ένα χουρχουρητό συγκατανεύει. Ναι! καταφέρνω να χαίρομαι με τα απλά πράγματα στη ζωή. Απλή είναι και η αναπνοή. Αναπνέεις. Δεν τη σκέφτεσαι την αναπνοή σου. Κι άλλοτε πάλι η αναπνοή νιώθεις ότι σταματάει. Βοήθεια πνίγομαι θες να φωνάξεις. Τότε δεν φτάνει τίποτα για να χαρείς.

– Έχετε πάθη; Αφήνεστε στα πάθη σας ή αντιστέκεστε;
Δίχως πάθη; Eίνα δυνατόν; Nεκρή δηλαδή; Διάλεξα να είμαι ζωντανή.

«Είναι στιγμές που νιώθω εκτός χρόνου. Θα μπορούσα και να ήμουνα βρέφος, μωρό, παιδάκι, ακόμα και αγέννητο».

– Ο κόπος που έχετε αφιερώσει στη δουλειά σας, άξιζε τελικά;
Μακάρι να ήταν παραπάνω ο κόπος που έχω αφιερώσει στη δουλειά μου. Να τον είχα τραβήξει στα άκρα. Να είχα για χάρη της υποβάλλει τον εαυτό μου σε κάθε λογής στερήσεις. Δίστασα. Ο παραπάνω κόπος που δεν κατέβαλλες αντανακλάται στο έργο που δεν κατάφερες να κάνεις

– Έχετε βρει έναν μηχανισμό για να θυμάστε ότι όλα είναι περαστικά, και τα καλά και τα κακά;
Για μένα είναι ο μηχανισμός της γραφής. Οι δυστυχίες και οι ευτυχίες του βίου, παρασύρονται κατά κάποιο τρόπο και λειαίνονται μέσα στην ακατάπαυστη αφηγηματική ροή. Γράφοντας εξοικειώνεσαι με αυτή τη ροή. Το κακό γίνεται λιγότερο φοβιστικό, το καλό λιγότερο κίβδηλο.

– Νιώθετε εξαρτημένη από τα αντικείμενα που σας περιβάλλουν; Αν έπρεπε ξαφνικά να τα αφήσετε όλα πίσω σας τι θα επιχειρούσατε να περισώσετε;
Μόνο από πρόσωπα νιώθω εξαρτημένη. Και κάποιες φορές εθισμένη. Στα πρόσωπα συμπεριλαμβάνω και μια γκρίζα γάτα με μάτια ανθρώπου.

«Η υγεία μου; Δεν της φέρομαι πολύ καλά. Με ευκολία την παραμελώ» (Credit: Βάσω Μαραγκουδάκη).

– Λέμε συχνά ότι δεν αξίζει να στεναχωριόμαστε αρκεί να έχουμε την υγεία μας. Τι κάνετε για να έχετε υγεία, ευεξία και μακροζωία; Τι κάνετε για τον εαυτό σας;
Η υγεία μου; Δεν της φέρομαι πολύ καλά. Με ευκολία την παραμελώ. Όπως ένας άνδρας παραμελεί την γυναίκα του όταν την έχει σίγουρη. Ποτέ όμως δεν έχεις «σίγουρο’» κανέναν. Την ξεχνάω, την περιφρονώ, την έχω δεδομένη την υγεία. Ξέρω ότι μια μέρα, αργά ή γρήγορα θα το μετανιώσω. Κάποια στιγμή στις επόμενες δεκαετίες σκοπεύω να είμαι πιο καλή μαζί της. Να την προσέχω να την φροντίζω. Πως λέμε ‘’Από Δευτέρα ξεκινάω δίαιτα’’. Θα πω ότι, από την επόμενη δεκαετία, αν όχι από την μεθεπόμενη δεκαετία, υπόσχομαι να φροντίζω με επιμέλεια την υγεία μου για να έχω ευεξία και μακροζωία. Αλήθεια σας λέω. Πιστέψτε με.

– Και τι κάνετε για το κοινωνικό σύνολο; Τι προσφέρετε στους άλλους;
Η όποια προσφορά αξίζει να είναι σιωπηλή, ταπεινή και πάντως να μην δηλώνεται. Από τη στιγμή που δηλώνεται χάνεται η όποια αξία της, γίνεται ένα ναρκισσιστικό πλεόνασμα. Ένα κίβδηλο νόμισμα.

– Πιστεύετε ότι είστε ένας καλός άνθρωπος; Ποιες είναι οι μεγάλες σας αδυναμίες;
Πιστεύω ότι κατά βάθος είμαι ένας καλός άνθρωπος. Με πολλές αδυναμίες που δεν θα τις αναφέρω για να μην μου θυμίσω όλους εκείνους που ασύστολα π.χ. διατρανώνουν ισχυρίζονται. «Έχω ένα ελάττωμα, λέω πάντα αυτό που πιστεύω» και λοιπές άλλες αστειότητες τέτοιου τύπου. Όπως και τα προτερήματα οι αδυναμίες που δηλώνονται είναι ύποπτες αφελούς εξωραϊσμού.

Το τελευταίο βιβλίο της Φωτεινής Τσαλίκογλου είναι «Οι παράξενες ιστορίες της Κυρίας Φι» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

– Τι φοβάστε περισσότερο;
«Ιt s not of death I am afraid of, its of dying». «Δεν είναι το θάνατο που φοβάμαι, αλλά το να πεθαίνω». Συνήθιζε να λέει η μητέρα του άνδρα μου, η ξεχωριστή Μαρία, Καλή της ώρα…

– Καθώς μεγαλώνετε συμφιλιώνεστε με τη φθορά ή νιώθετε πικρία για τον χαμένο χρόνο;
Η αλήθεια είναι ότι έχω μεγάλο πρόβλημα συμφιλίωσης με τη φθορά. Η φθορά βέβαια κανένα πρόβλημα δεν έχει μαζί μου. Είναι στιγμές που νιώθω εκτός χρόνου. Θα μπορούσα και να ήμουνα βρέφος, μωρό, παιδάκι, ακόμα και αγέννητο. Κυριολεκτώ… Ούτε καν ποιητική αδεία!

– Σκέφτεστε το θάνατο και με ποιον τρόπο;
Είναι στιγμές που σκέφτομαι πως θα είναι εκείνη η στιγμή. Η στιγμή της εκπνοής. Αν θα έχει διάρκεια…και αν θα την ήθελα αυτή τη διάρκεια. Όσο οδυνηρή κι αν είναι. Θα αφηνόμουνα άραγε στη συνειδητότητα μιας τέτοιας ‘’γεμάτης στιγμής’’; Ίσως ο χρόνος της στιγμής αυτής να είναι ατελεύτητος. Δεν είμαι σίγουρη αν με πείθει αυτό που λένε ‘’ο καλύτερος θάνατος είναι στον ύπνο σου για να μην το καταλάβεις’’ Θα ήθελα να θέλω να τη νιώσω εκείνη τη στιγμή. Ίσως εκείνη η στιγμή χωράει μια ακόμα ζωή. Αυτό δεν υποτίθεται ότι ολοι επιθυμούμε; Mια δεύτερη ευκαιρία ζωής.

– Όταν φύγετε από τη ζωή πιστεύετε ότι θα έχετε αφήσει ένα χνάρι; Ή θεωρείτε μάταιο το πέρασμα του καθενός μας;
Θα έχω αφήσει ένα χνάρι σε όσους και για όσο θα με θυμούνται. Δεν είναι μόνο τα βιβλία, ή το όποιο έργο το χνάρι μας. Χνάρι είναι και το βλέμμα μας, η φωνή, οι σιωπές μας. Είναι δηλαδή ακόμα και ο ιδιαίτερος τρόπος που έχει ο καθένας από εμάς, μεταξύ μύριων άλλων γνωρισμάτων, να χαμογελά, να βαδίζει στο δρόμο, να ακούει μουσική, να σωπαίνει, να θυμώνει, να απορεί. Χνάρια είναι κι όλα αυτά. Από την άλλη μεριά κανείς δεν συνάπτει συμβόλαιο με τη θύμηση σου. Το βέβαιο είναι ότι όταν θα έχουν πεθάνει όσοι ακόμα σε θυμούνται θα έχεις κι εσύ οριστικά χαθεί.
Θυμάμαι την προγιαγιά μου, μόλις κάποιος πέθαινε, κάπως έτσι να επαναλαμβάνει μια σοφή Τούρκικη παροιμία ‘’βάριντου, γιο ου ντου’’ (Υπήρχε; Δεν υπήρχε;)

– Πιστεύετε στη μετά θάνατον ζωή; Στη μετενσάρκωση; Στην κόλαση και στον παράδεισο;
Επιμένω να πιστεύω στη ζωή. Στη ζωή που δεν είναι ποτέ ούτε τόσο όμορφη ούτε τόσο άσχημη όσο τη φανταζόμαστε είναι όμως το μόνο που έχουμε. Ζωή, το μόνο που έχουμε. Ευρύχωρη, πολύτροπη και πολυμήχανη ζωή που περιλαμβάνει στους κόλπους της την κόλαση και τον παράδεισο, αλλά και αιμομικτικές συνάψεις παραδεισοκολάσεων.

«Πιστεύω σε ένα συμπονετικό θεό που ευλογεί όσους δεν πιστεύουν στην ύπαρξη του».

– Για τη ζωή σε άλλους πλανήτες τι ψυχανεμίζεστε; Υπάρχει, και αν ναι θα θέλατε να έρθετε και να έρθουμε ως ανθρωπότητα σε επαφή μαζί της;
Γιατί όχι; Ισως οι εξωγήινοι έχουν κάτι το ανθρωπινότερο να μας διδάξουν.

– Υπάρχει θεός; Σε τι πιστεύετε μεταφυσικά;
Πιστεύω σε ένα συμπονετικό θεό που ευλογεί όσους δεν πιστεύουν στην ύπαρξη του.

– Γιατί αισθάνεστε ότι ερχόμαστε στη ζωή; Έχει κάποιο νόημα η ύπαρξη μας; Είναι μέρος ενός γενικότερου σχεδίου;
Αγνοώ γιατί ερχόμαστε στη ζωή. Ο Σοφοκλής μέσα από την Αντιγόνη του οραματίσθηκε έναν ευγενή λόγο «οὔτοι συνέχθειν, ἀλλὰ συμφιλεῖν ἔφυν» (Δεν γεννήθηκα για να μισώ αλλά για να αγαπώ). Σκέψου σήμερα αυτά τα λόγια, πόσο άτοπα, πόσο αδιανόητα φαντάζουν. Η αναζήτηση μιας ουτοπίας θα άξιζε να νοηματοδοτεί τη ζωή μας.

– Είναι τελικά στο χέρι μας να νοηματοδοτήσουμε την ύπαρξη μας; Και ποιον τρόπο έχετε επιλέξει εσείς να το κάνετε στο χρόνο που σας έλαχε σε αυτόν τον πλανήτη;
Στο χέρι μας; Iσως ναι. Οσο με αφορά επέλεξα να γράφω ιστορίες. Επέλεξα να μεταμορφώνω κατά βούληση το ά- μορφο και το ά-σχημα που μας περιβάλλει. Γιατί η ζωή έτσι όπως είναι δεν μας είναι αρκετή.

 

//H Φωτεινή Τσαλίκογλου σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης και ειδικεύτηκε στην Κλινική Ψυχολογία.
Είναι συγγραφέας πολλών επιστημονικών βιβλίων και δοκιμίων, όπως “Σχιζοφρένεια και φόνος (Αναζητώντας τον χαμένο παράδεισο)”, “Μυθολογίες βίας και καταστολής”, “Ο μύθος του επικίνδυνου ψυχασθενή”, “Ψυχο-λογικά (Οι παγίδες του αυτονόητου)”, “Ψυχολογία της καθημερινής ζωής (H κουλτούρα του εφήμερου)”, “Η ψυχή στη χώρα των πραγμάτων”, “Το μέλλον ανήκει στην έκπληξη”. Έχει γράψει το διαλογικό βιβλίο ”Μήπως;” (μαζί με την Μαργαρίτα Καραπάνου), το ”Δε μ’ αγαπάς, μ’ αγαπάς: Tα παράξενα της μητρικής αγάπης”, τα γράμματα της Μαργαρίτας Λυμπεράκη προς την κόρη της Μαργαρίτα Καραπάνου, καθώς και το παραμύθι “Η νεράιδα της γης” (με εικονογράφηση του Αλέξη Κυριτσόπουλου).
Είναι συγγραφέας των μυθιστορημάτων “Η κόρη της Ανθής Αλκαίου”, “Εγώ, η Μάρθα Φρόυντ”, “Έρως φαρμακοποιός”, “Ονειρεύτηκα πως είμαι καλά”, “Το χάρισμα της Βέρθας” (υποψήφιο για το Βραβείο Αναγνωστών 2010 του ΕΚΕΒΙ), “Όλα τα ναι του κόσμου”, “Το Ευτυχισμένο Νησί”, “8 ώρες και 35 λεπτά”, “Η μετακόμιση” και «Έλληνας Ασθενής». Τα βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες όπως αγγλικά, ιταλικά, γερμανικά, τούρκικα και κυκλοφορούν σε Ευρώπη και Αμερική. Το μυθιστόρημα “8 ώρες και 35 λεπτά” (The Secret Sister), που κυκλοφορεί στην Ευρώπη και την Αμερική, διακρίθηκε από το World Literature Today ως ένα από τα πιο αξιοπρόσεκτα μεταφρασμένα βιβλία του 2015. Η ιταλική του μετάφραση (Sorella segreta) από τον Maurizio de Rosa, τιμήθηκε με το Κρατικό βραβείο μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα.
Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.

 

Διαβάστε ακόμα: Κώστας Διαμάντης – «Το πιο ακριβό πράγμα που έχει ο άνθρωπος είναι η ζωή».

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top