Gabor Maté: ο γιατρός-γκουρού που αγγίζει τη ρίζα των ψυχικών τραυμάτων μας

Ο Gabor Maté είναι ο άνθρωπος στον οποίο θα καταφύγεις για να εμβαθύνεις μέσα σου και να δώσεις υπόσταση και νόημα στα τραύματα που κουβαλάς (φωτογραφία: keybooks.gr).

Ο Gabor Maté είναι το συνώνυμο της επιτυχίας. Κι όμως, δεν επιθυμεί να κρύβει τις αποτυχίες του. Σε στιγμές διαυγούς ειλικρίνειας, ολοένα και περισσότερες καθώς μεγαλώνει, δεν φοβάται να εκθέτει δημόσια κάποιες από τις προσωπικές του «μικροκακίες» ή, τέλος πάντων, εκείνες τις αντιπαραγωγικές στιγμές που εκδηλώνονται στην καθημερινότητά του.

Μπορεί κανείς να τον πει σύγχρονο γκουρού και θα πέσει μέσα. Μπορεί να τον χαρακτηρίσει ροκ σταρ και δεν θα σφάλλει. Σίγουρα τα βιβλία αυτοβοήθειας που γράφει επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους – γνωστούς και μη. Ο λογαριασμός του στο Instagram αριθμεί 1,4 εκατ. ακόλουθους και καθημερινά μεγαλώνει.

Είναι ο άνθρωπος στον οποίο θα καταφύγεις για να εμβαθύνεις μέσα σου και να δώσεις υπόσταση και νόημα στα τραύματα που κουβαλάς, τους εθισμούς που δαιμονικά σε κυριεύουν, την περιβόητο νόσο της εποχής που είναι η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής (ADD), το άγχος και την παιδική ανάπτυξη.

Τι μπορεί να μας συμβαίνει, άραγε, καθημερινά και μάς διαφεύγει ο πυρήνας των πραγμάτων; Γιατί φερόμαστε επιθετικά στους άλλους λες και τους αντιμετωπίζουμε σαν σάκο του μποξ; Ο Gabor Maté, μιλώντας για τις δικές του άβολες στιγμές, λέει: «Σε κάτι τέτοιες στιγμές, υπάρχει πολύ λίγος ενήλικος Γκαμπόρ στο μείγμα. Αφηνόμαστε στα χέρια του μακρινού παρελθόντος μας. Αυτό το είδος φυσικο-συναισθηματικής χρονικής παραμόρφωσης, που με εμποδίζει να κατοικήσω στην παρούσα στιγμή, είναι ένα από τα αποτυπώματα του τραύματος, ένα υποκείμενο θέμα για πολλούς ανθρώπους».

Το πρότυπο για την εχθρότητά που δείχνει κατά καιρούς, λέει σε μια συνέντευξή του στον Guardian, βρίσκεται στα μηνύματα που έλαβε ως Εβραίος στην κατεχόμενη από τους Ναζί Ουγγαρία. Γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1944. Τον Μάιο του ίδιου έτους άρχισε η απέλαση των Εβραίων της Ουγγαρίας στο Άουσβιτς. Μέχρι το τέλος του Ολοκαυτώματος, 565.000 Ούγγροι Εβραίοι είχαν δολοφονηθεί, μεταξύ των οποίων και οι γονείς της μητέρας του.

To βιβλίο του «Όταν το σώμα λέει όχι» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Key Books.

Όταν ήταν 11 μηνών, η μητέρα του τον έστειλε με έναν άγνωστο να τον φροντίζει η θεία του. Στο βιβλίο του The Myth of Normal: Trauma, Illness & Healing in a Toxic Culture, παραθέτει το ημερολόγιό της από εκείνη την εποχή: «Αγαπητό μου ανθρωπάκι», ξεκινάει, εξηγώντας ότι αναγκάστηκε να τον αποχωριστεί γιατί «ο μικρός σου οργανισμός δεν μπορούσε να αντέξει τις συνθήκες ζωής [στο] περιφραγμένο Γκέτο της Βουδαπέστης».

Ο Maté λέει ότι η λέξη «trauma» (δύσκολη για τους Αγγλους) προέρχεται από τα ελληνικά «πληγή» και σημειώνει, «Δεν είναι αυτό που σου συμβαίνει. Είναι αυτό που μένει μέσα σου ως αποτέλεσμα αυτού που σου συμβαίνει. Δεν είναι το χτύπημα στο κεφάλι, αλλά η διάσειση που παθαίνεις. Το τραύμα μου είναι ότι με έδωσε η μητέρα μου σε έναν άγνωστο ή ότι ως αποτέλεσμα αυτού αποφάσισα ότι δεν έχω αξία ως άνθρωπος και ότι δεν με αγαπούν; Αυτή είναι μια πληγή που μπορεί να επουλωθεί ανά πάσα στιγμή».

Σύμφωνα με τον Maté υπάρχουν δύο είδη τραυμάτων που μας ταλανίζουν. «Υπάρχουν τα τραυματικά γεγονότα με κεφαλαίο το Τ, τα οποία περιλαμβάνουν την παιδική κακοποίηση ή την απώλεια ενός γονέα. Υπάρχουν, όμως, και τα μικρά τραύματα. Οπως το να μην ικανοποιείς τις ανάγκες ενός παιδιού. Ακόμη και οι καλοί γονείς μπορούν εύκολα, εν αγνοία τους, να προκαλέσουν μικρά τραύματα στα παιδιά τους».

Αυτό που σημειώνει με επίταση είναι ότι όλα τα τραύματα πρέπει να αντιμετωπίζονται με συμπόνια, αλλά είναι ανένδοτος όταν συμπληρώνει ότι αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για να μην αναλάβουμε την προσωπική μας ευθύνη.

Σύμφωνα με τη συλλογιστική του, το τραύμα υπάρχει σε προσωπικό επίπεδο, αλλά και στη συλλογική σφαίρα – αναφέρει τη δίωξη των ιθαγενών του Καναδά, καθώς και την «κληρονομιά» του ρατσισμού και της δουλείας στις ΗΠΑ.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, γράφει, το τραύμα είναι πολλαπλών γενεών: «Μεταβιβάζουμε στους απογόνους μας αυτό που δεν έχουμε επιλύσει με τον εαυτό μας». Αν δεν επουλωθεί, το τραύμα «έχει αντίκτυπο στη ζωή σας… για το πώς νιώθετε για τον εαυτό σας, πώς βλέπετε τον κόσμο, πώς ενεργοποιείστε, τι πιστεύετε για τον εαυτό σας, το είδος των σχέσεων που έχετε. Και εμφανίζεται με τη μορφή χρόνιας ασθένειας».

Η πρόσφατη τηλεοπτική συζήτηση που είχε με τον Πρίγκιπα Χάρι σχετικά με την απώλεια το τραύμα και τη θεραπεία αντιμετωπίστηκε με κριτικό πνεύμα από τα μίντια. Πολλοί τον λοιδόρησαν ως «ειδικό του τραύματος», άλλοι τον κατηγόρησαν ότι ενώ είναι επιζών του Ολοκαυτώματος χαιρετίζει τους «ήρωες» της Χαμάς. Δέχθηκε κριτική, επίσης, διότι διέγνωσε χαρακτηριστικά ADD στον Χάρι. Αυτό του έδωσε ένα επιπλέον κίνητρο να ασχοληθεί με τα social media και την αναστάτωση που μπορούν να μας προκαλέσουν.

Λέει επ΄ αυτού: «Αν κάποιος διαφωνεί μαζί μου, αυτό είναι υπέροχο, δεν με νοιάζει. Ας με δουν και ας διαφωνήσουν με αυτό που λέω στην πραγματικότητα και με το ποιος είμαι στην πραγματικότητα και όχι με τη διαστρεβλωμένη εικόνα μου».

Ο Maté θεωρεί πως ο πραγματικός «κακός» της υπόθεσης είναι ο πολιτισμός μας. Στο βιβλίο του The Myth of Normal, δίνει την αναλογία μιας τοξικής καλλιέργειας σε ένα εργαστήριο, δηλαδή μιας καλλιέργειας που είναι «ακατάλληλη για τα πλάσματα που προορίζεται να υποστηρίξει. Ή χειρότερα: επικίνδυνη για την ύπαρξή τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ανθρώπινες κοινωνίες». Περιγράφει τις τοξικότητες ως εξής: «Είναι ασθένεια που γεννιέται από το άγχος, την άγνοια, την ανισότητα, την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την κλιματική αλλαγή, τη φτώχεια και την κοινωνική απομόνωση».

Η συζήτησή του με τον Πρίγκιπα Χάρι προκάλεσε αντιδράσεις.

Έχουμε γίνει, λέει, τόσο «καλλιεργημένοι», αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι υγιές. Το κεντρικό επιχείρημα του βιβλίου του είναι: «Τα χαρακτηριστικά της καθημερινής μας ζωής που μας φαίνονται τώρα ως φυσιολογικά είναι αυτά που φωνάζουν για τον μεγαλύτερο έλεγχο που ασκούν πάνω μας».

Πολλά από τα δεινά της σύγχρονης κοινωνίας είναι, σημειώνει, φυσικές απαντήσεις σε έναν ανθυγιεινό πολιτισμό. «Πάρτε τον εθισμό, κάτι που δεν σχετίζεται μόνο με το ποτό και τα ναρκωτικά, αλλά και με το σεξ, τον τζόγο, την πορνογραφία, τα extreme sports, τα κινητά τηλέφωνα», σημειώνει. Η άποψή του είναι ότι δεν υπάρχει αυτό που λέμε συχνά «εθιστική προσωπικότητα». Ούτε ο εθισμός είναι ασθένεια. Το μάντρα του είναι: «Μη ρωτάς για τον εθισμό, ρώτα για τον πόνο. Για να καταλάβεις τον πόνο των ανθρώπων, πρέπει να καταλάβεις τη ζωή τους. Με άλλα λόγια, ο εθισμός είναι μια φυσιολογική απάντηση στο τραύμα».

Ο Maté εργάστηκε επί 12 χρόνια στο Downtown Eastside του Βανκούβερ – μια περιοχή που θεωρείται «βασίλειο» των ναρκωτικών στη Βόρεια Αμερική. «Κάθε μία από τις γυναίκες ασθενείς μου –πολλές από τις οποίες ήταν ιθαγενείς, πολλές που εκδίδονταν για να βρουν χρήματα– είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά στην παιδική της ηλικία ή την εφηβεία. Αυτός είναι ένας δείκτης της κληρονομιάς πολλών γενεών που γεννήθηκε από το βάναυσο αποικιακό παρελθόν του Καναδά».

Κατά την άποψή του, τα συναισθήματα που μας κεντρίζουν καθημερινά έχουν πρόσβαση στο σώμα μας. Παίρνει ως παράδειγμα το άγχος. Στο βιβλίο του When the Body Says No: The Cost of Hidden Stress σημειώνει πως το άγχος «Προκαλεί φλεγμονή, διαβρώνει την υγιή λειτουργία των χρωμοσωμάτων, ενεργοποιεί γονίδια που μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο». Αναφέρει μια μελέτη που έδειξε ότι «οι γυναίκες με σοβαρή διαταραχή μετατραυματικού στρες είχαν διπλάσιο κίνδυνο για καρκίνο των ωοθηκών. Παρά το γεγονός ότι αυτή η μελέτη βγήκε πριν από τέσσερα χρόνια, από το Χάρβαρντ, ο μέσος ογκολόγος δεν έχει ιδέα γι’ αυτήν».

Ο Maté παθιάζεται όταν μιλάει για τη σύνδεση μεταξύ μυαλού και σώματος. «Το να λέμε ότι το μυαλό είναι συνδεδεμένο με το σώμα είναι λάθος. Το να λέμε ότι το νευρικό σύστημα είναι συνδεδεμένο με το ανοσοποιητικό σύστημα και το ανοσοποιητικό σύστημα είναι συνδεδεμένο με τη συναισθηματική μας σκευή και όλα συνδέονται με το ορμονικό σύστημα, είναι επίσης λάθος. Δεν συνδέονται, είναι το ίδιο σύστημα».

Το μήνυμά του προς τους ανθρώπους είναι ότι πρέπει να αισθανθούν ελεύθεροι σε κάθε τομέα της ζωής τους. «Να μην τους τραβούν σαν μαριονέτες μέσω του τραύματός τους». Δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο.

Διαβάστε ακόμα: Kατάθλιψη. Το «μαύρο σύννεφο» που δεν νοιάζεται αν είσαι πλούσιος ή φτωχός.

TAGS :
άγχος ζωή ψυχική υγεία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook