Τζόζεφιν Μπέικερ: η όμορφη κατάσκοπος που πάλεψε για τα δικαιώματα των μαύρων

Μόλις το 1951, η Αμερικανική Ένωση κατά των Φυλετικών Διακρίσεων είχε τιμήσει την προσφορά της Μπέικερ στον αγώνα για την κοινή ανθρώπινη αξία, αφιερώνοντάς της μιαν ολόκληρη μέρα, την 20ή Μαΐου.

Το 1963, στην Ουάσιγκτον, στη θρυλική πορεία κατά των φυλετικών διακρίσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες, δίπλα στον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, βρέθηκε μια καλλονή, το πιο λαμπρό αστέρι της Γαλλίας, που ήταν βέβαια Αμερικανίδα, η βασίλισσα του χορού, η μεγάλη σταρ των παριζιάνικων καμπαρέ, η απερίγραπτη γυναίκα Τζόζεφιν Μπέικερ.

Όχι ότι θα μπορούσε να λείπει: νωρίτερα, μόλις το 1951, η Αμερικανική Ένωση κατά των Φυλετικών Διακρίσεων είχε τιμήσει την προσφορά της Μπέικερ στον αγώνα για την κοινή ανθρώπινη αξία, αφιερώνοντάς της μιαν ολόκληρη μέρα, την 20ή Μαΐου.

Περιέργως, η ίδια μέρα, η 20ή Μαΐου, έχει καθιερωθεί και ως Παγκόσμια Ημέρα της Μέλισσας, την οποία (τη μέλισσα) είχε για σύμβολο ο Μέγας Ναπολέων, που μόνο μια γυναίκα μπόρεσε να τον κεντρίσει, να τον γοητεύσει στ’ αλήθεια, η συνονόματη της Μπέικερ, Ιωσηφίνα. Όταν πέθανε αυτή, όλα πήγαν στραβά – ή: στράφι.

Πίσω στην Ουάσιγκτον, στο βάθρο δίπλα στον δόκτορα Κινγκ, η Τζόζεφιν πήρε (άρπαξε) το μικρόφωνο, και είπε στο πλήθος τα εξής: «Έχω μπει σε βασιλικά ανάκτορα και προεδρικές κατοικίες, αλλά δεν μπορώ να μπω σε ένα αμερικανικό ξενοδοχείο και να πιω έναν καφέ, κι αυτό με τρελαίνει. Κι όταν τρελαίνομαι, ανοίγω το μεγάλο μου στόμα. Και τότε προσέξτε, γιατί όταν η Τζόζεφιν ανοίγει το στόμα της, ο κόσμος όλος ακούει».

Η Τζόζεφιν φορούσε τότε την ένδοξη στολή του Ελεύθερου Γαλλικού Στρατού, δηλαδή των δυνάμεων του στρατηγού ντε Γκολ, που είχαν συνεχίσει να μάχονται κατά του Άξονα, μετά την πτώση του Παρισιού και της υπόλοιπης χώρας.

Τη βιογραφία της χορεύτριας θα μπορούσαμε να την παρακολουθήσουμε και με ορόσημα ενδυματολογικά.

Ο προσεκτικός θεατής, εκείνος που θα εστίαζε στο μπούστο της ντίβας, θα έβλεπε και το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής, που της το είχε απονείμει ο ντε Γκολ για τις υπηρεσίες της προς τους Συμμάχους, δηλαδή για τις πληροφορίες που εξασφάλιζε κατά τη διάρκεια του πολέμου, σαγηνεύοντας στα καμπαρέ τους ναζί, με ανεπίληπτο νάζι.

Η Τζόζεφιν ήταν λοιπόν μια κατάσκοπος, την ιστορία της οποίας θα αναπτύξω σε ένα μυθιστόρημα με τίτλο «Μάτα», που ίσως να είναι και το θηλυκό του ματιού. Για την ώρα, παραθέτω λίγα μόνο στοιχεία, όσα έχω βάλει σε άλλο μυθιστόρημα, το «Συμβάν 74», που κυκλοφόρησε από τον Ίκαρο το περασμένο καλοκαίρι – κι εδώ το διαφημίζω αδιάκριτα, με κολαούζο την Τζόζεφιν, που συγκίνησε ακόμα και τους ναζί. Μ’ ακούς;

Τη βιογραφία της χορεύτριας θα μπορούσαμε να την παρακολουθήσουμε και με ορόσημα ενδυματολογικά, από τις πλαστικές μπανάνες που έβαζε γύρω απ’ τη μέση της κατά το 1927, μέχρι την προαναφερθείσα στολή, τα παράσημα, τις πριγκιπικές πορφύρες.

Σαν να χλεύαζε τον ίδιο τον ρατσισμό, και την αδιανόητη φτώχεια της παιδικής της ζωής στο Μιζούρι, αυτή η συνταρακτική γυναίκα ξεκίνησε την πορεία της από τον βόρβορο στ’ άστρα, ή από το γκέτο στ’ ανάκτορα, χορεύοντας στα παριζιάνικα κέντρα, τρελή και γυμνή, με πέρλες στον λαιμό και πλαστικές μπανάνες για φούστα.

Το συγκεκριμένο σόου, που η Τζόζεφιν το καθιέρωσε στο διάσημο καμπαρέ Φολί Μπερζέρ, της εξασφάλισε δύο προσωνύμια που τα παραθέτω σαν τίτλους τιμής, Μαύρο Μαργαριτάρι και Μαύρη Αφροδίτη, ίδια κι απαράλλαχτη μ’ εκείνην που αναδύθηκε προ αιώνων στην Κύπρο.

Μια βιογραφία της Μπέικερ έχει τον τίτλο «Μια πεινασμένη καρδιά», που τον βρίσκω εξαιρετικά ακριβή, καθότι η πείνα της Τζόζεφιν είχε πάει πολύ πιο πάνω από το στομάχι, το οποίο, λέει ο Νίτσε, εμποδίζει τον άνθρωπο να αντιληφθεί ότι είναι θεός.

Στο nightclub Imperial της Φρανκφούρτης το1963. (Φωτογραφία: AP Photo/Peter Hillebrecht).

Πράγματι: Οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, και η Τζόζεφιν, το επώνυμο της οποίας (Baker) σημαίνει φούρναρης, αρτοποιός και ψωμάς, το ήξερε πολύ καλά. Γι’ αυτό διέσχισε όλη την κλίμακα, των αρετών και της κόλασης, κι από άγρια χορεύτρια μετεβλήθη σε κάστα ντίβα, ύπαρξη θεϊκή, αγγλιστί divine. Και τα ντιβάνια;

Θ’ αναστέναξαν, υποθέτω, από ηδονή και οδύνη, και κυρίως από τον λυγμό των δώδεκα υιοθετημένων παιδιών, που η Τζόζεφιν τα μάζεψε απ’ όλα τα μέρη του κόσμου, συγκροτώντας έναν πολύχρωμο λαό, έναν αχταρμά ονόματι: Φυλή του Ουράνιου Τόξου.

Η Τζόζεφιν, δηλαδή, διάλεξε δυο κορίτσια και δέκα αγόρια, από το Μαρόκο, την Αλγερία, την Ιαπωνία, τη Βενεζουέλα, την Κολομβία, τη Φιλανδία, τη Γαλλία και άλλους τόπους, τα πήγε σε ένα κάστρο, και πάσχισε να τα μεγαλώσει με διαφορετική κουλτούρα και θρησκεία για το καθένα, για να αποδείξει τα φιλελεύθερα ιδεώδη της.

Ήταν μια απελπισμένη, και ασφαλώς διεστραμμένη χειρονομία, μια καρικατούρα θεού, που γίνεται ακόμα πιο εξωφρενική, αν αναλογιστούμε ότι η Τζόζεφιν φόρτωνε στα παιδιά και μερικές δικές της, φανταστικές ιστορίες, δήθεν για το παρελθόν τους.

Αυτό είναι το κεντρικό θέμα της ως άνω βιογραφίας, που την υπογράφει ένα από τα υιοθετημένα παιδιά, ο Ζαν-Κλοντ Μπέικερ, ο οποίος σημειώνει προς το τέλος, σαν να αναστενάζει ή να ξεφυσά, ότι η μάνα του «ήθελε απλώς μια κούκλα».

Κι αν ήταν μια κούκλα στα ερείπια, κάτω από προβολείς και πορφύρες, κάτω από παράσημα και τιμές; Κι αν ήταν, εννοώ, ο αληθινός εαυτός της; Ποιος ξέρει;

Η Τζόζεφιν πέθανε ήσυχα, σιγανά και απαλά, στις 12 Απριλίου 1975. Τέσσερις μέρες νωρίτερα είχε δώσει την τελευταία της παράσταση στο καμπαρέ Μπομπινό, στο Μονπαρνάς, στην οδό Γκαιτέ, που σημαίνει: Χαρά. Στο τέρμα του δρόμου αυτού, στην κορυφή της χαράς, υπάρχει σήμερα μια πλατεία, που δίκαια οι Γάλλοι τη λένε: Πλατεία Τζόζεφιν Μπέικερ. Εκεί θα ήθελα να συναντηθούμε, για το ρεβεγιόν της Πρωτοχρονιάς.

Διαβάστε ακόμα: Το μελαγχολικό κορίτσι Ιζαμπέλ Έμπερχαρντ.

TAGS :
The League of Extraordinary Gentlemen

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook