Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται ο ιστορικός Βούδας στις βουδιστικές κοινότητες (τουλάχιστον στις ιαπωνικές) είναι πολύ ήπιος. Το ίδιο, εννοείται, και ο εορτασμός των γενεθλίων του, στις 8 Απριλίου: δεν υπάρχει αργία ή κάποιο γενικευμένο έθιμο, ευχή ή συμπεριφορά που να συνοδεύει την ημέρα. Photo Credit: Jamie Carter/flickr

Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται ο ιστορικός Βούδας στις βουδιστικές κοινότητες (τουλάχιστον στις ιαπωνικές) είναι πολύ ήπιος. Το ίδιο, εννοείται, και ο εορτασμός των γενεθλίων του, στις 8 Απριλίου: δεν υπάρχει αργία ή κάποιο γενικευμένο έθιμο, ευχή ή συμπεριφορά που να συνοδεύει την ημέρα. Photo Credit: Jamie Carter/flickr

Εν γνώσει ότι στις 8 Απριλίου είναι τα γενέθλια του Βούδα (τουλάχιστον για τους ιάπωνες βουδιστές) κάποιοι μου έστειλαν μηνύματα, ενίοτε αστεία αλλά και μερικά πολύ σοβαρά, ευχόμενοι κάτι σαν «Χαρούμενα Βουδούγεννα». Προφανώς εκτιμώ τις καλές προθέσεις –αν και όχι την απόπειρα για χιούμορ καθώς το συγκεκριμένο ευφυολόγημα το ακούω χρόνια–, όμως φοβάμαι ότι όσο και αν οι αντεπιστέλλοντές μου δεν το συνειδητοποιούν, η ευχή μαρτυρά περισσότερα πράγματα για την άγνοιά τους σχετικά με το βουδισμό παρά για τη γνώση τους γύρω από αυτόν –σε τελική ανάλυση, χάρη στο Ίντερνετ είναι πολύ εύκολο να ξέρει κανείς πότε είναι τα γενέθλια του Βούδα. Ή σχεδόν οτιδήποτε άλλο.

Αντίθετα με αυτό που συμβαίνει στις θρησκείες με τις οποίες είναι εξοικειωμένοι οι περισσότεροι Δυτικοί (δηλαδή τις τρεις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες της Μέσης Ανατολής), ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται ο ιστορικός Βούδας στις βουδιστικές κοινότητες (τουλάχιστον στις ιαπωνικές) είναι πολύ ήπιος. Σαφώς πρόκειται για ένα πολύ σημαίνον πρόσωπο στην εξέλιξη αυτού του τρόπου σκέψης, καθώς ήταν ο πρώτος που τον μορφοποίησε και έθεσε τις βάσεις τόσο για τη θεωρία του όσο και για την άσκηση που τον στηρίζει, όμως δεν ήταν θεός και στις περισσότερες βουδιστικές χώρες δεν εκλαμβάνεται σαν τέτοιος. Με άλλα λόγια, η επέτειος της γέννησής του δεν σημαίνει και σπουδαία πράγματα.

Βρίσκω την έλλειψη πίεσης για συμμετοχή στις τελετουργικές διαστάσεις του ένα από τα πιο ελκυστικά στοιχεία του βουδισμού και ειδικά του βουδισμού Ζεν.

Σίγουρα οι ιερείς των βουδιστικών ναών δράττονται της ευκαιρίας για να οργανώσουν κάποια μικρή ή κάπως μεγαλύτερη γιορτή ελπίζοντας να προσελκύσουν το ενδιαφέρον (και τα κέρματα) των ενοριτών τους –και ειδικά σε μια χώρα όπου οι ναοί είναι απροκάλυπτα μη επιχορηγούμενες ιδιωτικές (και συνήθως μικρές και οικογενειακές) επιχειρήσεις έχουν κάθε λόγο να το κάνουν. Όμως η αντίδραση του κοινού είναι πολύ χλιαρή και δεν επεκτείνεται στην πέρα από το ναό καθημερινότητα: δεν υπάρχει αργία, δεν υπάρχουν ειδικοί στολισμοί και δεν υπάρχει κάποιο γενικευμένο έθιμο, ευχή ή συμπεριφορά που να συνοδεύει την ημέρα∙ υποθέτω από τα παραπάνω εξαιρούνται οι θρησκόληπτοι –αυτοί εξαιρούνται γενικώς από τα πάντα.

Στη συνείδηση του περισσότερου κόσμου οι βουδιστές (και δη οι βουδιστές Ζεν) περιβάλλονται από μια αχλή «ηρεμίας» ή «γαλήνης»∙ παρότι πρόκειται, βεβαίως, για στερεότυπο, ίσως να υπάρχει κάποια δόση αλήθειας πίσω από την εικόνα αυτή. Και αν κατά μεγάλο ποσοστό μια τέτοια αταραξία μπορεί να αποδοθεί στην άσκηση Ζαζέν, το υπόλοιπο ποσοστό θα πρέπει να πιστωθεί στην ελάχιστα «θρησκευτική» (τουλάχιστον για τα δυτικά δεδομένα) φύση του συστήματος. Ο υπερτονισμός των εορτών και των διαφόρων άλλων τυπικών διαστάσεων μιας θρησκείας απευθύνεται, αναμφίβολα, στο θυμικό των ανθρώπων και ήδη στα πρώτα κείμενα του βουδιστικού κανόνα (αυτά που είναι γραμμένα στην παλιά ινδική γλώσσα Πάλι) υπάρχουν σαφέστατες αναφορές στο πόσο προβληματική είναι η προσκόλληση σ’ αυτά.

Πιο προσωπικά μιλώντας, βρίσκω αυτή την έλλειψη πίεσης για συμμετοχή στις (ούτως ή άλλως πολύ χαλαρές) τελετουργικές διαστάσεις του, ένα από τα πιο ελκυστικά στοιχεία του βουδισμού και ειδικά του βουδισμού Ζεν. Κάθε σύστημα που υπερτονίζει αυτά τα στοιχεία γίνεται αναπόφευκτα μυστικοπαθές και αποκλειστικό, χαρακτηριστικά που ενώνουν μεν τα μέλη της κοινότητάς του αλλά συμβάλλουν στο διαχωρισμό της από άλλες –όποιος δεν αντιλαμβάνεται τι εννοώ ας σκεφτεί τους γάμους μεταξύ αλλοθρήσκων. Σε πείσμα των à la mode οπαδών της made in California πνευματικότητας, η ζωή μας σ’ αυτόν τον κόσμο είναι, πάνω-κάτω, οκτώ δεκαετίες –και αυτό είναι όλο. Αξίζει να τις δαπανήσουμε εφευρίσκοντας «Χριστούγεννα», «Βουδούγεννα» ή άλλες αντίστοιχες ανερμάτιστες αυθαιρεσίες;

 

Ο Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης είναι δημοσιογράφος και μεταφραστής, και παρεμπιπτόντως μοναχός Ζεν.

Διαβάστε ακόμα: Ο βουδισμός Ζεν και το νόημα της ζωής

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top