Η άγνωστη και μυστηριακή Ινδία της Έλενας Πέγκα

«Στην Ινδία είναι όλοι αδύνατοι. Ένα πάρα πολύ μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι παραδοσιακά ντυμένοι».

Ένα αναπάντεχο ταξίδι της θεατρικής συγγραφέως Έλενας Πέγκα στην Ινδία πριν τρία χρόνια, ακολουθώντας τον σύζυγο της εικαστικό Βαλεντίνο Μαρένγκο σε επαγγελματική επίσκεψη, έμελλε να γίνει αφορμή για το πρώτο της μυθιστόρημα «Αθήνα-Δελχί-Αθήνα». Σε αυτό ξετυλίγεται ένας παραμυθένιος κόσμος ενός πολύχρωμου και θαυμαστού σύμπαντος που προκαλεί τόσο στην ίδια που το αφηγείται, όσο και στους αναγνώστες που το διαβάζουν, μια σειρά απροσδόκητων συναισθημάτων και ερωτημάτων.

– Γιατί χαρακτηρίζεις το βιβλίο σου μυθιστόρημα ενώ έχει μορφή ταξιδιωτικής λογοτεχνίας;
Γιατί αυτά που περιγράφω στο βιβλίο από ένα σημείο και μετά, δεν συνέβησαν. Με εξαίρεση ένα ζευγάρι Ινδών, σχεδόν όλα τα πρόσωπα είναι μυθιστορηματικά, Αναφέρομαι σε πολλές τοποθεσίες και άλλα που ξέρω ότι υπάρχουν αλλά που δεν πρόλαβα να πάω. Αναφέρομαι λόγου χάρη στον εκτυπωτή με μελάνι από ατμοσφαιρικούς ρύπους που πράγματι εφεύρε ένας Ινδός, επίσης σε μια κοινότητα καλλιτεχνών που φτιάχνουν περίεργες κατασκευές, πράγματα που έμαθα για αυτά και με εντυπωσίασαν, αλλά δεν τα είδα με τα μάτια μου.

»Βέβαια πήγα στο Monkey Temple στην Τζαϊμπούρ, και στο Μαυσωλείο Χουμαγιούν, όπως και στο Diggi Palace που η πριγκιπική οικογένεια το έχει μετατρέψει σε ξενοδοχείο. Ήθελα το βιβλίο μου αυτό να είναι μια μίξη από πράγματα που επισκέφθηκα και άλλων που θα ήθελα να είχα επισκεφθεί. Γι’αυτό το χαρακτηρίζω μυθιστόρημα. Νομίζω ότι είναι ένα υβρίδιο, ταξιδιωτικού και μυθιστόρηματος. Αλλά ήθελα να είμαι ειλικρινής ως προς το ότι κάποια τα φαντάστηκα αλλά δεν τα είδα. Όσον αφορά γεγονότα και πρόσωπα επίσης βασίζονται σε πραγματικούς ανθρώπους και συμβάντα.

«Οι εικόνες της Ινδίας αποτέλεσαν μια αποκάλυψη. Ήταν εικόνες αυτοκρατορικές, βιβλικές, αποικιοκρατικές».

– Η Ινδία μοιάζει ένας μακρινός πλανήτης σε σχέση με εμάς. Τι την κάνει να διαφέρει; Ο αρχαίος πολιτισμός ή οι μεγάλες ταξικές διαφορές με την εξαθλίωση και τη φτώχεια ;
Κι όμως είναι μια σύγχρονη χώρα.  Εγώ την βρήκα πιο παραμυθένια από οπουδήποτε έχω πάει ποτέ. Καταρχήν είναι πολύ έντονη η παρουσία των ζώων. Περπατάς μια μικρή απόσταση και συναντάς 40 παγώνια, 3-4 αγελάδες, βουβάλια. Οι πίθηκοι σου χτυπάνε το τζάμι στο δωμάτιο σου. Είναι τόσα πολλά τα ζώα στις πόλεις που οι άνθρωποι δεν εκπλήσσονται, τα θεωρούν ιερά και τα σέβονται. Αυτό αμέσως σου δημιουργεί μια πρωτόγνωρη αίσθηση. Τουλάχιστον εγώ δεν το έχω ξανανιώσει πουθενά, κι έχω ταξιδεύσει μέχρι και στον Ειρηνικό.

»Δηλαδή το γεγονός ότι τα ζώα συνυπάρχουν με τους ανθρώπους σε τόσο μεγάλο βαθμό. Αμέσως υπάρχει μια άλλη συνείδηση, αυτή των ζώων, που δεν την ξέρουμε. Επίσης υπάρχουν και όλες αυτές οι θεότητες. Εμένα αυτό με συγκίνησε γιατί μου θύμισε το Δωδεκάθεο, και όλες τις ιστορίες που γνωρίζουμε που μεταμορφώνονταν σε ζώα. Αυτό είναι τόσο ζωντανό εκεί που εμένα, ως Ελληνίδα που ξέρει όλα αυτά σχετικά με την αρχαία μας θρησκεία και τους θεούς, μου φαινόταν απολύτως κατανοητό. Όπως οι θεοί που έχουν κεφάλι ζώου και σώμα ανθρώπου αν και εμείς έχουμε το αντίθετο, όπως οι Κένταυροι και η Σφίγγα. Η Ινδία με όλα αυτά, σου διεγείρει πάρα πολύ τη φαντασία.

Η συγγραφέας Ελένη Πέγκα κατά το ταξίδι της στην Ινδία.

– Αυτά που περιγράφεις έχουν μεγάλη θεατρικότητα.
Ναι, έχουν! Παράλληλα συντηρούν όλα τα παλιά τους κτήρια, δεν τα ρίχνουν, και τα χρησιμοποιούν, υπάρχουν όλες οι χρονικές διαστρωματώσεις.

Οι άνθρωποι πώς σου φάνηκαν;
Καταρχήν είναι όλοι αδύνατοι. Ένα πάρα πολύ μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι παραδοσιακά ντυμένοι. Τα ρούχα τους με όλα αυτά τα χρώματα θυμίζουν περισσότερο στολές ή κοστούμια θεάτρου. Δημιουργούν τόσο δυνατές εικόνες που είναι ο λόγος που το βιβλίο απαρτίζεται από αυτές. Είναι εικόνες που έχουμε ξεχάσει στη Δύση, μια ποικιλομορφία. Υπάρχει μια τρομερή ποικιλία εικόνων με τις γυναίκες με τα σάρι και τα πολύχρωμα υφάσματα και τα κοσμήματα, που μπορεί να μην είναι ακριβά, αλλά είναι εντυπωσιακά.

– Τι ήξερες για την Ινδία πριν κάνεις αυτό το ταξίδι;
Ότι είναι ιερός τόπος τον οποίο ήθελα πολύ να επισκεφθώ. Ήξερα όλα τα τουριστικά κλισέ που ξέρουμε όλοι. Οι εικόνες εντέλει αποτέλεσαν μια αποκάλυψη. Ήταν εικόνες αυτοκρατορικές, βιβλικές, αποικιοκρατικές.

– Οι Ινδοί ζουν σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος ;
Ζουν έναν άλλο χρόνο. Και έχουν μεγάλη εξοικείωση με το θάνατο και με τη φθορά γενικότερα. Επίσης έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με την ασχήμια, τη βρόμα, την αρρώστια. Με όλα όσα εμείς έχουμε αναπτύξει απώθηση. Αυτό είναι καθησυχαστικό με έναν τρόπο.

«Μου έκανε μεγάλη εντύπωση η αγορά τους, ήταν σχεδόν όλη second hand. Είχε ελάχιστα καινούργια πράγματα».

– Στην αφήγηση σου λες ότι σε έκανε να αναρωτηθείς για τον κόσμο μας, τι είναι αυτό στο οποίο ανήκεις. Σαν να σου καθόρισε το εσωτερικό σου ταξίδι.
Με προβλημάτισε αλλά συγχρόνως με απελευθέρωσε. Με έβγαλε από τα όρια της πιο στενής ταυτότητας της δυτικής γυναίκας, καλλιτέχνης, μητέρα.

– Εκεί δεν υπάρχουν ταυτότητες;
Σίγουρα υπάρχουν, έχουν τις κάστες με τους περιορισμούς και τις ιεραρχίες. Για μένα ήταν απελευθερωτικό με τον τρόπο που συμβαίνει κάθε φορά που έρχεσαι σε επαφή με κάτι άγνωστο και διαφορετικό. Ελάχιστοι γνώριζαν την Ελλάδα, οπότε δεν ήξεραν πώς να με προσδιορίσουν. Έχουν μεγάλους και στενούς δεσμούς με την Αγγλία και όλα είναι γραμμένα στα αγγλικά τα οποία και όλοι μιλάνε.

– Η γυναίκα που μας μιλάει στο μυθιστόρημα, δηλαδή εσύ, θυμάται γεγονότα από τη ζωή της που οι εικόνες της Ινδίας της προκάλεσαν.
Όταν επέστρεψα, καθώς ξανασκεφτόμουν την Ινδία με παρακίνησε να γράψω και για κομμάτια της ζωής μου τα οποία είχα παραμελήσει. Μου ανέσυρε πάρα πολλές μνήμες και με έκανε να σκεφτώ και θέματα προέλευσης και τις καταβολές της οικογένειας μου. Μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν σκεφτόμουν θέματα ρίζας.

Το Diggi Palace που η πριγκιπική οικογένεια το έχει μετατρέψει σε ξενοδοχείο.

– Μοιάζει σαν να ανακεφαλαιώνεις τη ζωή σου με αυτό το βιβλίο, σαν να ολοκληρώνεις έναν κύκλο.
Όχι τόσο σαν να ολοκληρώνω έναν κύκλο, όσο ότι τοποθετούμε απέναντι στα πράγματα. Είχα μια άρνηση να τοποθετηθώ και να μιλήσω προσωπικά. Θεωρούσα σαν να μην υπήρχε ανάγκη. Αλλά ήταν σαν να συνειδητοποίησα τη σημασία του να τοποθετείσαι πολιτικά και κοινωνικά. Γιατί υπάρχει πολύς ακτιβισμός στην Ινδία, είναι μια χώρα με πολλές εντάσεις και διεκδικήσεις των μειονοτήτων. Βλέποντας και την Ελλάδα από μακριά, κατάλαβα ότι θα μπορούσαμε να είμαστε πιο μαχητικοί οι Έλληνες. Η Ινδία με έκανε πιο ειλικρινή. Με έκανε να τοποθετηθώ απέναντι στη ζωή.

– Δεν σε σόκαρε κάτι στην Ινδία;
Με σόκαρε πιο πολύ η Δύση μέσω της Ινδίας. Παρατηρώντας την με απόσταση είδα πόσο σκληρή είναι. Αυτό ήταν το παράξενο. Έχω δει μεγάλη φτώχεια και στη Δύση, και δεν ήταν περισσότερο φρικαλέα στην Ινδία. Ίσως οι κανόνες υγιεινής να είναι ανύπαρκτοι αλλά ξαφνικά ήταν η Δύση που με σόκαρε. Άρχισα να την βλέπω σαν έναν ψυχρό κομμάτι του κόσμου που έχει χάσει την ποιότητα του, τα χρώματα του, τη φαντασία του και την ανθρωπιά του. Επίσης έχει χάσει τη σχέση του με τη φύση, τα σώματα και τα απλά πράγματα. Αυτή η συνειδητοποίηση μου έκανε μεγάλη εντύπωση, με τάραξε.

«Με σόκαρε πιο πολύ η Δύση μέσω της Ινδίας. Παρατηρώντας την με απόσταση είδα πόσο σκληρή είναι».

– Δηλαδή, βρήκες τη ζωή στην Ινδία παραδείσια;
Καθόλου, γίνονται κι εκεί τερατώδη πράγματα. Οικολογικές καταστροφές, πυρηνικές βόμβες, η διαμάχη με το Πακιστάν και το Κασμίρ που είναι φρικαλέα, η διαφθορά στην πολιτική ανάλογη με τις χειρότερες πλευρές του πλανήτη, προβλήματα με τους Ισλαμιστές…

– Και ο μυθικός πλούτος των λίγων, προϊόν τρομερής εκμετάλλευσης.
Εκμετάλλευσης των μαζών που δουλεύουν και ζούνε σε παραγκουπόλεις, όπως ακριβώς σε όλες τις μεγάλες χώρες του πλανήτη. Γίνεται προσπάθεια να περάσουν νομοθεσίες εργατικού δικαίου, αλλά δεν παύει να υπάρχει κάτι βάναυσο και πρωτόγονο.

– Ήταν, λοιπόν, ένα ταξίδι στο χρόνο όπου ανακάλυψες μια αρχέγονη κοινωνία η οποία έχει θεοποιήσει τη φύση.
Πάνω απ’όλα μια κοινωνία με πολύ έντονη πνευματικότητα η οποία με παρηγορεί πάρα πολύ. Δε θυμίζει την Αμερική όπου οι χαμηλότερες τάξεις ζουν χωρίς αξία, χωρίς τίποτα παρακολουθώντας trash τηλεοπτικά προϊόντα. Αντίθετα στην Ινδία ακριβώς χάρη στην πνευματικότητα των χαμηλών τάξεων, στις περίεργες θεότητες, στις τελετουργίες, στις μικρές κοινότητες, στα ζώα και στη φύση, οι φτωχοί άνθρωποι δεν είναι τόσο απελπισμένοι.

«Στην Ινδία ακριβώς χάρη στην πνευματικότητα των χαμηλών τάξεων, στις περίεργες θεότητες, στις τελετουργίες, στις μικρές κοινότητες, στα ζώα και στη φύση, οι φτωχοί άνθρωποι δεν είναι τόσο απελπισμένοι».

– Ίσως δεν έχουν συνείδηση της απελπιστικής του κατάστασης ;
Ναι, ίσως. Παρόλα αυτά ο υλισμός της Δύσης με τρόμαξε.

– Θέτεις στο βιβλίο σου και το θέμα της έννοιας του σπιτιού. Αμφισβητείς την έννοια της ιδιοκτησίας και της εστίας;
Νομίζω ότι είναι κάτι πολύ προσωπικό αυτό στο οποίο θέλησα να αναφερθώ. Αναρωτήθηκα τι είναι αυτά που αγαπάμε και τι είναι αυτό που θεωρούμε σπίτι μας. Γιατί αυτά που θεωρούμε σπίτι μας εντέλει δεν είναι ιδιοκτησία, δεν είναι κτήριο, δεν ήθελα να γυρίσω στην Αθήνα και στο κτήριο όπου μένω. Αυτά δεν έχουν καμία σημασία. Αλλά είναι κάποια πράγματα που αγαπώ και σε αυτά ήταν που ήθελα να επιστρέψω. Ο γιος μου, κάποιες συνήθειες, κάποια αγαπημένα πρόσωπα, κάποιοι φίλοι.

– Κι όχι κάτι υλικό;
Τα υλικά τελικά δεν έχουν σημασία. Δεν με ενδιέφερε να γυρίσω σε αυτά. Θα μπορούσα να γυρίσω και να μου πουν ότι δεν υπάρχουν πια. Θα μπορούσαν να αντικατασταθούν με άλλα. Θα ήταν όμως φοβερό αν δεν υπήρχαν οι φίλοι μου, κάποιες αναφορές, κάποιες διαδικασίες ή το θέατρο. Ξαφνικά, αν λ.χ. είχε απαγορευτεί το θέατρο, θα ήταν περισσότερο τρομερό από το να μην υπήρχε το σπίτι που ζω. Ξαφνικά η Ινδία με έκανε να σκέφτομαι όλα αυτά τα πράγματα.

– Η σύγχρονη Ινδία είναι η κουλτούρα του εφήμερου;
Ναι, γιατί παίρνουν έναν μεταχειρισμένο αντικείμενο και το ζωγραφίζουν ή το κεντάνε και το κάνουν δικό τους. Δεν είναι απαραίτητο να το αγοράσουν ολοκαίνουργιο. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση η αγορά τους, ήταν σχεδόν όλη second hand. Είχε ελάχιστα καινούργια πράγματα.

«Οι πίθηκοι σου χτυπάνε το τζάμι στο δωμάτιο σου. Είναι τόσα πολλά τα ζώα στις πόλεις που οι άνθρωποι δεν εκπλήσσονται, τα θεωρούν ιερά και τα σέβονται». .

– Δηλαδή το εφήμερο δεν αφορά μόνο τη ζωή αλλά κυρίως τα πράγματα;
Αυτό που θα βρουν, θα το οικειοποιηθούν θα το κάνουν δικό τους.

– Οι νεώτεροι δεν είναι επηρεασμένοι από τον υλισμό της Δύσης;
Σίγουρα, αλλά πάντα είχα την αίσθηση ότι οι παραδόσεις τους είναι πάρα πολύ πιο δυνατές από την επιρροή της Δύσης. Μπορεί να έχουν σπουδές στο Λονδίνο και την Οξφόρδη αλλά η Ινδία είναι μια μεγάλη χώρα, ένας ολόκληρος κόσμος που τους απορροφά με τα δικά τους θέματα.

– Η δημοκρατία τους εκφράζει;
Όλοι ενθουσιάστηκαν όταν ψηφίστηκε ο νόμος για το σύμφωνο συμβίωσης και τα γκέι δικαιώματα.  Δηλαδή τους ενδιαφέρει να εκμοντερνιστούν.

– Υπάρχει η σέχτα των hijra, οι τρανς της Ινδίας.
Οι οποίοι ζούνε σε δικά τους σπίτια. Αποτελούν μια μεγάλη κοινότητα και φέρουν μια παράδοση που έρχεται από πολύ παλιά. Ζουν με το δικό τους τρόπο και μεγαλώνουν μαζί ντυμένοι γυναίκες σαν να είναι οικογένεια. Μπορείς να δεις πρότζεκτ γνωστών καλλιτεχνών που ανεβάζουν στο Instagram τους φωτογραφίες από αυτές τις κοινότητες hijra από το κέντρο του Νέου Δελχί. Υπάρχει μεγάλη εξέλιξη επίσης στην Τέχνη. Η ραπ σκηνή τους αποτελεί μεγάλο κομμάτι, υπάρχουν πολλοί σπουδαίοι εικαστικοί, διάσημοι διεθνώς καλλιτέχνες, και βέβαια σημαντική λογοτεχνία. Είναι τρελή η ανάπτυξη στα αντικείμενα και στο ντιζάιν. Το 90% των αντικειμένων, εννοώ χειροποίητες κατασκευές από εξαιρετικά υλικά, που πουλιούνται στην Ευρώπη κατασκευάζονται στην Ινδία. Λυπάμαι που δεν είχα την ευκαιρία να γνωρίσω καλλιτέχνες, ήταν πολύ σύντομο το ταξίδι αυτό. Θέλω να ξαναπάω και να έχω τον χρόνο να διερευνήσω ακόμα περισσότερο τα πράγματα.

«Η Ινδία μου προκάλεσε μια γοητεία προς το άγνωστο, γι’αυτό και θέλω να επιστρέψω το συντομότερο».

– Δεν φοβάσαι μην απομυθοποιήσεις όλα όσα ένιωσες; Δεν είναι τόσο υπέροχα όλα. Σκέψου τους βιασμούς και τις δολοφονίες κοριτσιών.
Όπως και τα χιλιάδες παιδιά που τα ακρωτηριάζουν και τα βάζουν να ζητιανεύουν. Είναι σοκαριστικά τα νούμερα. Για να πείσουν τις γυναίκες να κάνουν στείρωση τους έδιναν σαν αντάλλαγμα μια δωδεκάδα αυγά. Συμβαίνουν τρομερά πράγματα που στη Δύση δεν γίνονται. Πράγματι περιέγραψα μια παραμυθένια και μια μυθιστορηματική πλευρά της Ινδίας. Αλλά πάντοτε όταν ταξιδεύεις βλέπεις την ωραία πλευρά.

»Το βιβλίο μου είναι ίσως μια ωραιοποιημένη εκδοχή αλλά δεν πήγα για να κάνω ντοκιμαντέρ της σκληρής πλευράς. Με ενδιέφεραν όσα θα μου έδιναν μια ανάταση, και υπήρχαν πολλά. Όπως το πανέμορφο Ρατζαστάν με τα παλάτια. Η Ινδία μου προκάλεσε μια γοητεία προς το άγνωστο, γι’αυτό και θέλω να επιστρέψω το συντομότερο. Έχοντας μάλιστα ζήσει πολλά χρόνια στην Αμερική συνειδητοποίησα ότι η Ινδία έχει αθωότητα, εκεί που η Αμερική έχει αφέλεια. Γι’αυτό θέλησα το βιβλίο μου να έχει ήσυχο τόνο, να έχει αθωότητα, να είναι πιο προσωπικό. Γιατί αυτό ταιριάζει στην Ινδία.

//Το βιβλίο «Αθήνα-Δελχί-Αθήνα» της Έλενας Πέγκα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα

Διαβάστε ακόμα: Η Ινδία του Sartorialist.

TAGS :
βιβλίο Ινδία ταξίδι

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook