Νίκος Παναγιωτόπουλος: «Θεός δεν υπάρχει, και δεν τον χρειαζόμαστε!»

«Ονειρεύομαι ασταμάτητα ότι στο μέλλον θα είναι όλα καλύτερα κυρίως επειδή ανησυχώ τόσο για το αύριο» (Φωτογραφία: Ηλίας Κλεφτάρας).

Για καιρό πίστευα πως μετά τα «Παιδιά του Κάιν» δύσκολα θα μπορούσε να συνοψίσει τόση ουσία σε τόσες λέξεις. Με (και μας) διέψευσε όλους. Με ακόμη λιγότερες χώρεσε περισσότερη ουσία στον «Γραφικό χαρακτήρα»  για να φτάσει στον πυρήνα ενός τραύματος στο «Ολομόναχος». Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος είναι ένας συγγραφέας που δεν βιάζεται. Ακόμη και ως άνθρωπος, αν τον γνωρίσεις, σου δίνει την αίσθηση της εντατικής υπομονής.

Μιλάει αργά και όχι πολύ δυνατά. Το γράψιμο του είναι ευθύ μεν, ύπουλο δε. Σε βρίσκει στα γεμάτα εκεί που δεν το περιμένεις. Και συνήθως σε κάνει να μην το περιμένεις. Τον Νοέμβριο αναμένεται το όγδοο βιβλίο του «Ανήσυχα άκρα» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο (όπως και όλα του τα βιβλία).

Πρόκειται για δέκα διηγήματα στα οποία η ηλικία των ηρώων φθίνει από διήγημα σε διήγημα ακριβώς για να καταδείξει πως η ένταση του ερωτικού βιώματος δεν σβήνει ποτέ. Στα άκρα της ερωτικής παραζάλης οι ήρωες των δέκα αυτών εκτεταμένων ιστοριών ανακαλύπτουν τα άγνωστα υλικά της ερωτικής τους υπόστασης.

Αντίθετα με τον Ολομόναχο και τον Γραφικό χαρακτήρα (όπου υπήρχε μονάχα μία επινοημένη ιστορία) εδώ έχουμε να κάνουμε με μυθοπλαστικές στην πλειοψηφία τους αφηγήσεις – συμμετρικά, μονάχα σε μία κρύβεται επιμελώς το αυτοβιογραφικό στοιχείο.

Σ’ αυτή τη συνέντευξη στοχάζεται πάνω στο νόημα της ζωής με τον δικό του τρόπο. Ακόμη κι εδώ, όμως, αν προσέξει κανείς θα βρει ανοιχτές πόρτες σε κάθε απάντησή του. Σαν να αποκαλύπτει λίγα και να σε βάζει στη διαδικασία να σκεφτείς τα υπόλοιπα. Σας να λέμε: πάλι σε βρίσκει στα γεμάτα χωρίς να το καταλαβαίνεις.

– Πόσο συχνά νοσταλγείτε ή μετανιώνετε για το παρελθόν;

Το τελευταίο διάστημα, νοσταλγώ συχνότατα, σας ομολογώ. Νοσταλγώ τις περιόδους που αγκαλιαζόμασταν και φιλιόμασταν χωρίς ενοχές – περιόδους που ο αγκώνας μας δεν ήταν το πιο προβεβλημένο σημείο του σώματός μας. Λόγους να μετανιώσω, όμως, δεν έχω. Δεν έχω βλάψει και δεν έχω εξαπατήσει. Τα λάθη μου, τα μικρά και τα μεγάλα, με έκαναν -ελπίζω- κατά τι σοφότερο.

– Ανησυχείτε για το αύριο ή κάνετε όνειρα ότι όλα κάποτε στο μέλλον θα είναι καλύτερα;

Ονειρεύομαι ασταμάτητα ότι στο μέλλον θα είναι όλα καλύτερα κυρίως επειδή ανησυχώ τόσο για το αύριο…

– Πώς καταφέρνετε να ζείτε στο παρόν χωρίς να τρέχει αλλού ο λογισμός σας;

Ποιος είπε ότι τα καταφέρνω; Μόλις και μετά βίας τα βγάζω πέρα, ακριβώς επειδή ο λογισμός μου διαρκώς πέρα τρέχει…

– Έχετε νιώσει αληθινά ευτυχής; 

Ευτυχώς, ναι! Και κουβαλάω όλες τις ευτυχισμένες στιγμές μου σαν πολύτιμα λάφυρα.

«Γιατί απαγορεύεται μια φενάκη να είναι δύναμη δημιουργίας;» (Φωτογραφία: Ηλίας Κλεφτάρας).

– Έχετε νιώσει βαθιά δυστυχής;

Δυστυχώς (ή ευτυχώς), ναι! Κουβαλάω τις περιόδους της δυστυχίας μου σαν πολύτιμα λάφυρα.

– Θυμάστε τι σας παρακινούσε όταν ήσασταν παιδάκι;

Η ελπίδα ότι, πού θα πάει, μια μέρα θα μεγαλώσω και θα κάνω όλα εκείνα τα θαυμαστά που έκαναν οι μεγάλοι. Πού να ’ξερα; Παιδάκι ήμουν…

– Θυμάστε τις υποσχέσεις που δώσατε στον εαυτό σας στην εφηβεία;

Όχι! Περασμένα ξεχασμένα! Οι περισσότερες υποσχέσεις, εξάλλου, έχουν κάποιο νόημα μονάχα τη στιγμή που δίνονται. Ο έφηβος εαυτός μου δεν ήξερε πού του παν’ τα τέσσερα. Θα ήταν πολύ άκαρδο εκ μέρους μου να του ζητήσω τώρα τον λόγο. Και άκαρδος εγώ δεν είμαι!

– Καταφέρνετε να χαίρεστε με τα απλά πράγματα της ζωής και ποια είναι αυτά για εσάς;

Το πρώτο τσιγάρο της ημέρας που συνοδεύει έναν δυνατό εσπρέσο, το τελευταίο τσιγάρο της ημέρας συνοδεία αλκοόλ, να τραγουδάω Θανάση Παπακωνσταντίνου, Ντίλαν, Ζαμπέτα και Άκη Πάνου με (πιωμένους) φίλους, να τρώω κεφτεδάκια στην Όαση ή ψητά μπαρμπούνια στην Αστραδενή μετά από μπάνιο στην Παχιά Άμμο, να χαζεύω το ηλιοβασίλεμα πίνοντας τσίπουρο με την παρέα μου στην Ελαία, ένα μακρινό ταξίδι, ένα καλό βιβλίο που διαβάζω ξαπλωμένος στην αιώρα μου σε μια παραλία των Φούρνων, ένα βιβλίο που γράφω ενώ ξημερώνει στο Παγκράτι, μια φιλόξενη αγκαλιά – δεν περιγράφω άλλο!

– Έχετε πάθη; Αφήνεστε στα πάθη σας ή αντιστέκεστε;

Πώς τολμάτε να με ρωτάτε; Δεν διαβάσατε την προηγούμενη απάντηση; Οι αντιστάσεις μου στα πάθη είναι αστείες… Ευτυχώς που δεν με συγκινεί ο τζόγος!

– Τελικά ο έρωτας είναι δύναμη δημιουργίας ή μια φενάκη;

Σήμερα (Τρίτη) που δεν είμαι ερωτευμένος σας απαντώ πως ασφαλώς και είναι φενάκη. Τώρα, αν τύχει και με ξαναρωτήσετε καμιά Τετάρτη ή καμιά Κυριακή και σας απαντήσω το αντίθετο, ελπίζω να δείξετε κατανόηση και να μη με κατηγορήσετε για ασυνέπεια. Θα φταίει ο δημιουργικός οίστρος… Αλήθεια, γιατί απαγορεύεται μια φενάκη να είναι δύναμη δημιουργίας;

– Ο κόπος που έχετε αφιερώσει στη δουλειά σας, άξιζε τελικά;

Κανονικά θα έπρεπε να ρωτήσετε κανέναν άλλον. Αλλά αν πρέπει να απαντήσω οπωσδήποτε εγώ, είμαι αναγκασμένος να σας αποκαλύψω πως δεν μπορούσα να κάνω και αλλιώς – οπότε…

«Αυτό που άλλοι ονομάζουν «χαμένο» χρόνο για μένα είναι το ωραιότερο κομμάτι της ζωής μου» (Φωτογραφία: Ηλίας Κλεφτάρας).

– Έχετε βρει έναν μηχανισμό για να θυμάστε ότι όλα είναι περαστικά, και τα καλά και τα κακά;

Δεν χρειάζεται και τρομερή σοφία για να θυμάται κανείς πως τα καλά περνάνε σαν αστραπή που φωτίζει στιγμιαία τα σκοτάδια μας… Αλλά για τα κακά, ποιος είπε ότι είναι περαστικά; Και που πέρασαν, τι; Αφήσαν όλα τους ουλές που δεν κρύβονται.

– Νιώθετε εξαρτημένος από τα αντικείμενα που σας περιβάλλουν; Αν έπρεπε ξαφνικά να τα αφήσετε όλα πίσω σας τι θα επιχειρούσατε να περισώσετε;

Σε όλη μου τη ζωή μάζευα πραγματάκια: ωραία στιλό, υπέροχα σημειωματάρια, φωτογραφίες, ζωγραφιές φίλων και αγνώστων, σημειώματα, κονκάρδες, δίσκους, αποκόμματα εισιτηρίων από θρυλικές συναυλίες, βιβλία… Τα κοιτάζω καμιά φορά και αναλογίζομαι τις στιγμές της ζωής μου με τις οποίες συνδέεται το καθένα. Αν έπρεπε να τα αφήσω όλα πίσω, θα τα άφηνα χωρίς δεύτερη σκέψη. Τις στιγμές με τις οποίες συνδέονται δεν θα μου τις έπαιρνε ποτέ κανείς έτσι κι αλλιώς.

– Λέμε συχνά ότι δεν αξίζει να στεναχωριόμαστε αρκεί να έχουμε την υγεία μας. Τι κάνετε για να έχετε υγεία, ευεξία και μακροζωία; Τι κάνετε για τον εαυτό σας;

Πίνω, καπνίζω και τρώω ό,τι μου καπνίσει – μέχρι στιγμής… Ευτυχώς, δεν έχω καμιά τρομερή έφεση στα ανθυγιεινά. Ευτυχώς, επίσης, περπατάω -στην πόλη, κυρίως-, για να ζήσω και όχι για να ζήσω περισσότερο. Όσο για τη στεναχώρια – ξέρετε εσείς κανέναν που να είπε «δεν αξίζει να στεναχωριόμαστε» και να έπαψε να στεναχωριέται; Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι; Κι αν ναι, πώς το κάνουν;

– Και τι κάνετε για το κοινωνικό σύνολο; Τι προσφέρετε στους άλλους;

Προσπαθώ να μην κάνω κακό σε κανέναν. Ξέρω ότι, ακόμα κι αν δεν είναι λίγο, πάντως δεν είναι αρκετό.

– Πιστεύετε ότι είστε καλός άνθρωπος; Ποιες είναι οι μεγάλες σας αδυναμίες; 

Πιστεύω ειλικρινά πως είμαι καλός άνθρωπος – προσοχή: καλός, όχι εύκολος! Δυστυχώς το ίδιο πιστεύω κατ’ αρχήν και για όλους τους άλλους…

– Τι φοβάστε περισσότερο;

Τον πόνο. Σωματικό και ψυχικό. Τον ψυχικό πιο πολύ.

Το καινούργιο βιβλίο του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Ανήσυχα άκρα» θα κυκλοφορήσει τον Νοέμβριο από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

– Καθώς μεγαλώνετε συμφιλιώνεστε με τη φθορά ή νιώθετε πικρία για τον χαμένο χρόνο; 

Δεν βλέπω κανένα λόγο να συμφιλιωθώ με τη φθορά. Την πολεμάω με νύχια και με δόντια. Απλώς, μη με ρωτήσετε αν νικάω – ασχέτως κι αν τις φάγαμε ο καβγάς έπρεπε να γίνει. Δεν είμαι σίγουρος για το τι είναι ο «χαμένος» χρόνος. Υπό την συνήθη έννοια, είμαι μεγάλος μάστορας στο χάσιμο του χρόνου. Περιέργως, όμως, αυτό που άλλοι ονομάζουν «χαμένο» χρόνο για μένα είναι το ωραιότερο κομμάτι της ζωής μου.

– Σκέφτεστε το θάνατο και με ποιον τρόπο;

Φυσικά και τον σκέφτομαι – με κάθε τρόπο. Πώς είναι δυνατόν να μη τον σκέφτεται κανείς; Μόνον οι πεθαμένοι δεν τον σκέφτονται.

– Όταν φύγετε από τη ζωή πιστεύετε ότι θα έχετε αφήσει ένα χνάρι; Ή θεωρείτε μάταιο το πέρασμα του καθενός μας;

Πού να ξέρω; Για το χνάρι καλύτερα να ρωτήσετε αυτούς που θα μείνουν πίσω – ει δυνατόν, αφού περάσει λίγος καιρός. Ακόμα κι αν δεν τα καταφέρω, όμως, δεν καταλαβαίνω πώς μπορεί να είναι μάταιο το πέρασμά μου. Διασταυρωνόμαστε με ανθρώπους, τους αγγίζουμε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, μας επηρεάζουν και τους επηρεάζουμε… Δεν είναι αρκετό αυτό; Πρέπει σώνει και ντε να μας γράψει η ιστορία; Ε, δεν χωράμε όλοι εκεί – πώς να το κάνουμε;

»Προσωπικά, σας λέω ότι μου είναι αρκετό να αφήσω μια ψιλή ή μια δασεία – άντε, ένα κόμα ή μια άνω τελεία, αν μιλάμε για μονοτονικό – στο βιβλίο της ζωής ενός ανθρώπου, κι ας είναι από εκείνα που δεν θα κάνουν ούτε δεύτερη έκδοση.

– Πιστεύετε στη μετά θάνατον ζωή; Στη μετενσάρκωση; Στην κόλαση και τον παράδεισο;

Το μόνο ερώτημα που με απασχολεί σοβαρά είναι αν υπάρχει ζωή πριν τον θάνατο. Η μετενσάρκωση είναι μια υπέροχη ιστορία που θα ήθελα να είχα επινοήσει εγώ. Η κόλαση είναι διαρκώς δίπλα μας, γύρω μας. Η αρρώστια, η πείνα, η ανέχεια, ο πόλεμος… Ο παράδεισος είναι μια άλλη υπέροχη ιστορία που επίσης θα ήθελα να είχα επινοήσει.

– Για τη ζωή σε άλλους πλανήτες τι ψυχανεμίζεστε; Υπάρχει, και αν ναι θα θέλατε να έρθετε και να έρθουμε ως ανθρωπότητα σε επαφή μαζί τους;

Ρωτάτε κάποιον που έγραψε το «Ημερολόγιο ενός εξωγήινου»! Φυσικά και υπάρχει! Είναι μια μαθηματική βεβαιότητα – έτσι λένε αυτοί που ξέρουν. Και εννοείται ότι με τρώει η περιέργεια, αλλά δεν σας κρύβω ότι φοβάμαι λιγάκι την πιθανότητα να μη μας συμφέρει αυτή η επαφή… Κυρίως επειδή έχουμε τόσο μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας.

«Φοβάμαι τον πόνο. Σωματικό και ψυχικό. Τον ψυχικό πιο πολύ» (Φωτογραφία: Ηλίας Κλεφτάρας).

– Υπάρχει θεός; Σε τι πιστεύετε μεταφυσικά;

Θεός δεν υπάρχει – γιατί να το κρύψωμε, άλλωστε; Και δεν τον χρειαζόμαστε κιόλας! Ο κόσμος είναι γεμάτος θεούς και θεές που δημιουργούν επτά μέρες τη βδομάδα – δεν αναπαύονται ποτέ. Σε αυτούς πιστεύω μονάχα. Όταν πεθάνω δεν θα πιστεύω σε τίποτε πια.

– Γιατί αισθάνεστε ότι ερχόμαστε στη ζωή; Έχει κάποιο νόημα η ύπαρξή μας; Είναι μέρος ενός γενικότερου σχεδίου; 

Ερχόμαστε στη ζωή επειδή ένα παιδί παίζει ζάρια. Το νόημα της ύπαρξής μας είναι ότι μας κάθισε η ζαριά. Το σχέδιο προϋποθέτει και κάποιον που σχεδιάζει – τα είπαμε αυτά, δεν υπάρχει.

– Είναι τελικά στο χέρι μας να νοηματοδοτήσουμε την ύπαρξή μας; Και ποιον τρόπο έχετε επιλέξει εσείς να το κάνετε στο χρόνο που σας έλαχε σε αυτόν τον πλανήτη;

Κάποιοι από μας έχουν την καλή τύχη να επιλέγουν πώς θα δαπανήσουν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους σε αυτόν τον πλανήτη. Κάποιοι άλλοι βλέπουν το νήμα -που απέχει μόλις κατά ένα «ο» από το νόημα- της ζωής τους να κόβεται πρόωρα, επειδή το αποφάσισε ένας φασίστας ή ένας μεθυσμένος οδηγός… Κάποιοι τρέχουν να ξεφύγουν από τις βόμβες, ενώ άλλοι προσπαθούν να ξεφύγουν από τη χυδαιότητα και τη βλακεία – ειλικρινά δεν ξέρω τι απ’ τα δυο είναι πιο επικίνδυνο.

»Ανάμεσα σε όλους αυτούς, νιώθω τυχερός που είμαι ακόμα εδώ, όρθιος, μάλλον υγιής, και ώρες ώρες κάθομαι και γράφω πράγματα που άλλοι βρίσκουν ενδιαφέροντα έως και συγκινητικά μερικές φορές. Μέχρι και συνεντεύξεις μου παίρνουν. Πολεμώντας τη ματαιότητα και τη φθορά, προσπαθώ οι απαντήσεις μου να βγάζουν κάποιο νόημα.. Βγάζουν;

//Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1963. Έχει γράψει σενάρια για τηλεοπτικές σειρές (Οι γυναίκες της ζωής της, Άμυνα Ζώνης κ.α.) και κινηματογραφικές ταινίες (Απόντες, Βασιλιάς, Ώρες κοινής ησυχίας κ.α.) Έχει εκδώσει τις συλλογές διηγημάτων Η Ενοχή των Υλικών (1997, Βραβείο Μ. Ράλλη) και Γραφικός Χαρακτήρας (2016), τα μυθιστορήματα Το Ημερολόγιο ενός εξωγήινου (1998), Το Γονίδιο της Αμφιβολίας (1999), Αγιογραφία (2003), Τα Παιδιά του Κάιν (2011, Βραβείο Ιδρύματος Π. Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών) και τη νουβέλα Ολομόναχος (2018) που πρωτοεκδόθηκε στη Γαλλία, στη σειρά Ce que la vie signifie pour moi των Éditions du Sonneur. Τόσο τα μυθιστορήματα όσο και διηγήματά του έχουν μεταφραστεί σε αρκετές ξένες γλώσσες. Τα Ανήσυχα Άκρα είναι το όγδοο βιβλίο του.

Διαβάστε ακόμα: Αλέξης Πανσέληνος – «Νιώθω ευτυχής κάθε μέρα. Ακόμη και στην πιο μεγάλη δυστυχία».

TAGS :
Νίκος Παναγιωτόπουλος το νόημα της ζωής

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook