Ό,τι γνωρίζουμε, οι περισσότεροι, για τον Βρετανό αρχαιολόγο, με ειδίκευση στην Αραβία και τους Άραβες, διπλωμάτη, συνταγματάρχη και συγγραφέα T. E. Lawrence είναι από το κινηματογραφικό έπος του 1962 Lawrence of Arabia του David Lean, με τον Peter O’Toole στον ομώνυμο (και πρώτο του) ρόλο.
Αυτό που δεν γνωρίζουμε, οι ίδιοι περισσότεροι, για τον Thomas Edward Lawrence (16/8/1988-19/5/1935) είναι το πώς, με τον απρόσμενο θάνατό του, άνοιξε τον δρόμο για την υποχρεωτική χρήση κράνους για τους μοτοσυκλετιστές.
Έχοντας κατορθώσει να συνενώσει τις φυλές της Αραβίας σε επανάσταση εναντίον των Τούρκων στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μεταξύ 1916 και 1918, ο Lawrence επέστρεψε στην Αγγλία και, παρά τη ντροπή που ένιωθε λόγω των δόλιων, τελικά, βρετανικών υποσχέσεων για αραβική αυτοκυβέρνηση, εντάχθηκε στο Βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών, μέχρι το 1922, και στη συνέχεια στη RAF, από την οποία αποστρατεύτηκε τον Μάρτιο του 1935.
Απολαμβάνοντας πλέον μια ειρηνική ζωή σ’ ένα ταπεινό εξοχικό σπίτι στο Dorset της Αγγλίας, δημοσίευσε πολλά έργα, συμπεριλαμβανομένου του αυτοβιογραφικού Seven Pillars of Wisdom, που περιγράφει τις προσπάθειές του για την Αραβική Εξέγερση, αλληλογραφώντας παράλληλα με θαυμαστές του από όλον τον κόσμο.
Ο Lawrence ήταν όμως και φανατικός μοτοσυκλετιστής – είχε, κατά καιρούς, οκτώ μοτοσυκλέτες, όλες Brough Superior – οι οποίες, λόγω την ποιότητάς τους και της προσοχής στη λεπτομέρεια του George Brough (Μπραφ), θεωρούντο οι “Rolls-Royce” των μοτοσυκλετών της εποχής.
Το πρωινό της 13ης Μαΐου του 1935, ο Lawrence έβγαλε από το υπόστεγο τη Brough Superior SS100 που του είχε δωρίσει ο George Bernard Shaw, έβαλε τα goggles του και ξεκίνησε με κατεύθυνση μια κοντινή στρατιωτική βάση για να στείλει ένα τηλεγράφημα.
Στην επιστροφή, βρέθηκε αντιμέτωπος με δυο παιδιά με τα ποδήλατά τους τα οποία έκρυβε ένα «χάσιμο» του δρόμου. Στην απέλπιδα προσπάθεια να τα αποφύγει, έχασε τον έλεγχο της μοτοσυκλέτας και πετάχτηκε πάνω από το τιμόνι. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο της βάσης όπου έμεινε σε κώμα μέχρι τον θάνατό του, έξι μέρες αργότερα, στις 19 Μαΐου. Ήταν 46 ετών.
Αναμενόμενα, ένας τέτοιος θάνατος για κάποιον σαν τον «Λόρενς της Αραβίας» προκάλεσε ενδιαφέρον διεθνώς. Ανάμεσα σε αυτούς που επηρεάστηκαν από το γεγονός ήταν ο φημισμένος νευροχειρουργός Hugh Cairns που κλήθηκε εσπευσμένως από το Λονδίνο για να σώσει τον διάσημο τραυματία.
Κάτι που ο 38χρονος Αυστραλός δεν κατόρθωσε αφού οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις τις οποίες είχε υποστεί ο Lawrence, που δεν φορούσε κράνος, ήταν βαρύτατες. Η χρήση, υποτυπώδους έστω, κράνους για τους μοτοσυκλετιστές ήταν τότε υποχρεωτική μόνο σε αγώνες. Μετά από αυτό το συμβάν, η προστασία των μοτοσυκλετιστών έγινε έργο ζωής για τον Cairns.
Γεννημένος στο Port Pirie της Αυστραλίας, ο Cairns (26/6/1896-18/7/1952) υπηρέτησε, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Μ. Ανατολή και στη Γαλλία πριν εγκατασταθεί στη Μ. Βρετανία. Ως πολλά υποσχόμενος χειρουργός, το 1926 μετακόμισε στη Βοστώνη για να εκπαιδευτεί στη νευροχειρουργική.
Εκείνη την εποχή, σπανίως γινόταν χειρουργική εγκεφάλου και δεν υπήρχε και σχετική ειδικότητα. Με την επιστροφή του στο Λονδίνο, χάρη και στην εμπειρία του στις ΗΠΑ, ο Cairns έγινε ο «γιατρός αναφοράς» στη βρετανική νευροχειρουργική. Ήταν λοιπόν ο κατ’ εξοχήν ειδικός για να κληθεί όταν ο Lawrence βρισκόταν σε κώμα.
Τα χρόνια που ακολούθησαν, από το Τμήμα Χειρουργικής του Nuffield που ίδρυσε ο ίδιος στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο Cairns αφοσιώθηκε σε μια πρωτοποριακή για την εποχή μελέτη σχετικά με τη θνησιμότητα και τις εγκεφαλικές κακώσεις μοτοσυκλετιστών που είχαν εμπλακεί σε ατύχημα.
Περιέργως, η σημασία του κράνους έγινε προφανής με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1941, ο Cairns έδειξε ότι 2.279 αγγελιοφόροι μοτοσικλετιστές είχαν σκοτωθεί σε τροχαία δυστυχήματα στο Ηνωμένο Βασίλειο κατά τους πρώτους μήνες του πολέμου – 21% περισσότεροι από όσους εν καιρώ ειρήνης.
Ο λόγος για την αύξηση των τροχαίων ατυχημάτων, παρά μάλιστα το «δελτίο» στα καύσιμα, οφειλόταν εν μέρει στον συσκοτισμό λόγω του πολέμου· ο δημόσιος φωτισμός δεν άναβε για προφύλαξη από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς, ενώ τα οχήματα κυκλοφορούσαν με αμυδρά φώτα.
Κύρια αιτία όμως για τον θάνατο των μοτοσυκλετιστών ήταν η απουσία κράνους. Από τις 149 περιπτώσεις που ερεύνησε ο Cairns, οι τραυματισμοί στο κεφάλι ήταν η αιτία θανάτου για 102 από αυτές. Η μελέτη του έτυχε μεγάλης προσοχής με αποτέλεσμα, τον Νοέμβριο του 1941, να γίνει υποχρεωτική η χρήση κράνους για τους μοτοσυκλετιστές στον Βρετανικό Στρατό.
Αυτό δεν ήταν αρκετό για τον Cairns. Σε επόμενη μελέτη του, με τη βοήθεια του Φυσικού (και μοτοσυκλετιστή) A. H. Holbourn, υπολόγισε τις δυνάμεις που ασκούνται στον εγκέφαλο επισημαίνοντας ότι στην αρχική πρόσκρουση προστίθεται και το εξίσου δυνατό χτύπημα του εγκεφάλου στο κρανίο.
Στη δε εργασία τους του 1943, οι Cairns και Holbourn ανέλυσαν 106 περιπτώσεις τραυματισμένων μοτοσυκλετιστών που φορούσαν κράνη για να εξετάσουν ποιο από τα δύο συχνότερα χρησιμοποιούμενα τότε κράνη ήταν ασφαλέστερο: αυτό από βουλκανισμένο καουτσούκ ή το άλλο με συμπιεσμένο πολτό ξύλου.
Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα, κατέληξαν στο ότι, αν και τα δύο κράνη είχαν και εξωτερικό κάλυμμα και εσωτερική επένδυση για να μειώνουν τις επιπτώσεις της κρούσης, το κράνος με τον πολτό ξύλου ήταν περίπου τέσσερις φορές ανθεκτικότερο, και καλύτερα σχεδιασμένο, από εκείνο με το καουτσούκ.
Ο Sir Hugh William Bell Cairns πέθανε από καρκίνο το 1952 πριν προλάβει να δει την επιβολή της υποχρεωτικής χρήσης κράνους για όλους τους μοτοσυκλετιστές. Άλλοι όμως συνέχισαν –και συνεχίζουν– το έργο του και το μέτρο εγκρίθηκε, στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 1973 – στην Ελλάδα αυτό έγινε μόλις το 1992.
Έτσι, τις τελευταίες δεκαετίες, τα κράνη, όχι μόνο για μοτοσυκλετιστές, αλλά και για οδηγούς αγώνων αυτοκινήτων, έχουν εξελιχθεί χάρη στη χρήση ανθρακονημάτων ή Kevlar για το εξωτερικό κέλυφος, και διογκωμένης πολυστερίνης για το εσωτερικό. Σε αυτά έχουν προστεθεί πλέον υλικά όπως EVA (Extra Vehicular Activity), EPP (Expanded PolyPropylene) ή D3O.
Φαίνεται, πάντως, πως υπάρχουν ακόμα πολλές δυνατότητες βελτίωσης αυτού του σωτήριου εφευρήματος που γεννήθηκε από την ιστορία δύο ιδιοφυιών που δεν κατάφεραν να ανταλλάξουν ούτε μια λέξη. Και του οποίου λόγος ύπαρξης είναι να προστατέψει έναν εγκέφαλο που, σε πολλές περιπτώσεις, λειτουργεί τόσο ανεπαρκώς ώστε να θεωρεί ότι δεν το χρειάζεται.
Διαβάστε ακόμα: Burt Bacharach: ο χρυσοδάκτυλος των μεγάλων μουσικών επιτυχιών.