Le_Bois_Sacré_de_Pierre_Puvis_de_Chavannes_01

    Στο «Ιερό άλσος» του Puvis de Chavannes, μια τοιχογραφία μήκους 26 μ. στο μεγάλο αμφιθέατρο της Σορβόννης, οι Επιστήμες παρουσιάζονται ως φορείς κάποιας «αποκάλυψης».

    Κάντε ένα τεστ. Ρωτήστε τον πρώτο επιστήμονα που θα βρεθεί μπροστά σας τι σχέση έχουν οι έρευνές του με το θρησκευτικό αίσθημα. Ή θα σας κοιτάξει με περιφρόνηση ή θα χαμογελάσει με συγκατάβαση ή θα θυμώσει.

    Στοίχημα, όμως, ότι η απάντησή του θα είναι αρνητική: «Η Επιστήμη δεν ασχολείται με τη θρησκευτικότητα. Τι νομίζετε ότι είμαστε, θεολόγοι ή καλλιτέχνες; Ανακαλύπτουμε νόμους, διατυπώνουμε θεωρίες, φροντίζοντας όμως να επιβεβαιώνονται από πειράματα και παρατηρήσεις».

    Προφανώς, ένα τέτοιο λογύδριο δεν μπορείς να το αντικρούσεις. Και, στο κάτω-κάτω, αν αυτό ιχυρίζονται οι επιστήμονες, γιατί να μην τους πιστέψεις; Έλα, όμως, που τα φαινόμενα δεν συμφωνούν με την ψυχρότητα αυτού του επιστημολογικού ασκητισμού.

    Μεμονωμένα, οι επιστήμονες μπορεί να λένε ότι είναι ουδέτεροι και αντικειμενικοί υπηρέτες της πειραματικής μεθόδου, αλλά η ίδια η Επιστήμη δίνει πάμπολλες αφορμές για να τη δούμε ως ένα θρησκευτικό θεσμό ή, έστω, έχουσα πολλές ομοιότητες με τους θρησκευτικούς θεσμούς.

    Κάποτε, ως φοιτητής, επισκέφτηκα το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης στο Παρίσι. Σε ευθεία αναλογία προς τα δικά μας πανεπιστήμια, τα οποία αποκαλούνται «Ναοί του Πνεύματος» αντί «Μαχαλάδες της Άγνοιας», η Σορβόννη έχει χαρακτηριστεί «καθεδρικός ναός της δημοκρατικής επιστήμης». Καθεδρικός ναός! Αναζήτησα, λοιπόν, κάποιες ενδείξεις για τον ιερό χρακτήρα του μνημείου. Και ανακάλυψα τα έργα τέχνης που το κοσμούν.

    21454921138_fe3032fca5_b

    «Η Ζωολογία» της Hélène Dufau.

    Να «Η Ζωολογία». Πίνακας της Hélène Dufau, ένα αγόρι παίζει φλογέρα, ζώα ολόγυρα να ακούνε. Τι θα πρέπει κάποιος να καταλάβει; Ίσως ότι η ζωολογία σκοπό έχει να μας εναρμονίσει με τη ζωή της φύσης (πολύ trendy).

    Το επόμενο είναι ακόμα καλύτερο. Πρόκειται για ένα έργο του Théobald Chartran, το οποίο φέρει τον ταπεινό τίτλο «Ο (Georges) Cuvier συγκεντρώνει στοιχεία που θα του χρησιμεύσουν για το βιβλίο του πάνω στα απολιθώματα».

    Προσοχή: Ήδη διαφαίνεται κάποια μεταρσίωση. Γιατί ο πατέρας της Παλαιοντολογίας Κυβιέ είναι όρθιος. Κρατά ένα απολίθωμα στο χέρι και, ως άλλος Άμλετ, συλλογίζεται με ένταση. Ο καλλιτέχνης έχει επίτηδες δραματοποιήσει τη σκηνή. Δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με έναν επιστήμονα που επεξεργάζεται ένα οστό, αλλά με έναν φιλόσοφο που πυρετωδώς διευρενά το παρελθόν και μας ζητά να τον ακολουθήσουμε στους βαθείς στοχασμούς του. Έτσι, η επιστημονική έρευνα περιβάλλεται έναν «ιερό» χαρακτήρα.

    Από μία άποψη, οι τοιχογραφίες της Σορβόνης έχουν δίκιο. Πώς; Παρουσιάζοντας τις Επιστήμες ως το μέσο διά του οποίου μας αποκαλύπτεται το Απόλυτο, χρωματίζοντας τον επιστήμονα ως ένα είδος λαϊκού ιερέα.

    Ας περάσουμε, τέλος, στο μεγάλο αμφιθέατρο. Εδώ, η συμβολική διάσταση είναι ακόμα πιο φανερή. Στο «Ιερό άλσος» του Puvis de Chavannes, μια τοιχογραφία μήκους 26 μ., απεικονίζονται μια δεκάδα επιστημών κι άλλη μια δεκάδα τεχνών, συγκεντρωμένων γύρω από την ιερατική φιγούρα της Παρθένου Σορβόννης.

    Τούτη τη φορά, ο καλλιτέχνης κάνει ρητή αναφορά στην έννοια του ιερού. Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι Επιστήμες παρουσιάζονται ως φορείς κάποιας «αποκάλυψης»: ότι, δηλαδή, προς την Επιστήμη πρέπει να στραφούμε για να γνωρίσουμε την Πραγματικότητα σε όλο της το βάθος – ή. τουλάχιστον, για να μας έρθει κάποια φώτιση σχετικά με το Μυστήριο των πραγμάτων.

    Διαβάστε ακόμα – Ντέμης Χασάμπης: Γιατί η Google εξαγόρασε πανάκριβα την εταιρεία του.

    Από μία άποψη, οι τοιχογραφίες της Σορβόνης έχουν δίκιο. Πώς; Παρουσιάζοντας τις Επιστήμες ως το μέσο διά του οποίου μας αποκαλύπτεται το Απόλυτο, χρωματίζοντας τον επιστήμονα ως ένα είδος λαϊκού ιερέα, υπονοώντας ότι είναι φορέας μιας πνευματικής αποστολής.

    Τον εμφανίζουν ως τον άνθρωπο που, χάρη σε μια ειδική μέθοδο και στάση, είναι σε θέση να δώσει θεμελιώδεις απαντήσεις, με τη μεταφυσική έννοια του όρου. Βέβαια, σε ορισμένους επιστήμονες δεν αρέσει καθόλου να αντιλαμβάνονται με αυτόν τον τρόπο τις δραστηριότητές τους. Οι νεαροί ερευνητές έχουν την τάση –και το συμφέρον- να μην εκφέρουν δημόσια απόψεις πάνω σε ιδεολογικά θέματα. Ωστόσο, η επιστημονική προσπάθεια στοιχειώνεται από την ιδέα αυτής της ιερής αποστολής.

    Στην επόμενη σελίδα: Ο Ζακ Μονό και η ηθική της γνώσης.

    1 2 3 4 5 6 7

     

     

    x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

    Button to top