Από τον Γαλιλαίο και μετά, ο επιστήμονας γίνεται ο εκπρόσωπος μιας νέας άρχουσας γνώσης. Και, πολύ απλά, ο διάδοχος του θεολόγου – είτε το θέλει είτε όχι.
Ο επιστήμονας διαδέχεται τον ιερέα
Αυτό λέγεται και επαναλαμβάνεται, διασαλπίζεται ή υπονοείται. Όμως, όλα αυτά τα μηνύματα δεν κάνουν άλλο από το να ανταποκρίνονται σε ένα ισχυρό κοινωνικό αίτημα. Γιατί, μη φανταστούμε ότι οι επιστήμονες συνωμοτούν για να κάνουν τον κόσμο να καταπιεί μεγάλες κουταλιές ιδεολογίας. Μην ξεχνάμε ότι, στις νεότερες κοινωνίες, ο επιστήμονας υποχρεώθηκε κατά κάποιον τρόπο να γίνει ο αποδέκτης της κληρονομιάς του ιερέα.
Στο Μεσαίωνα, για να «γνωρίσεις», δεν είχες παρά να απευθυνθείς στην Εκκλησία και στους εκπροσώπους της. Πώς έγινε ο κόσμος; Πώς εμφανίστηκε η ζωή; Γιατί είμαστε πάνω στη Γη; Έχουμε το δικαίωμα να φονεύουμε τον συνάνθρωπό μας; Χάρη στη Βίβλο, χάρη στην Παράδοση, ήταν σε θέση να απαντήσουν. Να πουν τι είναι Αλήθεια. Κι αυτό, για τους περισσότερους, ήταν ικανοποιητικό και ανακουφιστικό.
Και μετά, η σύγχρονη επιστήμη της Δύσης κάνει την εμφάνισή της. Από δω και πέρα, χάρη στον Γαλιλαίο, χάρη στον Νεύτωνα και σε τόσους άλλους, μια επιστημονική γνώση (αντικειμενική, ορθολογιστική, πειραματική, θετική, παγκόσμια κ.λπ.) θα συγκροτηθεί, θα διευρυνθεί, θα εμβαθυνθεί. Σιγά-σιγά, θα καταλάβει έναν όλο και μεγαλύτερο αριθμό τομέων όπου, άλλοτε, βασίλευε η θρησκεία. Με δυο λόγια, ο επιστήμονας γίνεται ο εκπρόσωπος μιας νέας άρχουσας γνώσης. Και, πολύ απλά, ο διάδοχος του θεολόγου – είτε το θέλει είτε όχι.
Τώρα, ο κόσμος, για να μάθει την αλήθεια, στρέφεται στους επιστήμονες. Απευθύνεται στους αστρονόμους και τους αστροφυσικούς, κρατάει την ανάσα του περιμένοντας τα αποτελέσματα από τον μεγάλο επιταχυντή αδρονίων, γιατί περιμένει απ’ αυτούς να του δώσουν το κλειδί του κοσμολογικού προβλήματος (Σημειωτέoν, εν παρόδω, ότι η Κοσμολογία ήταν άλλοτε κλάδος της Μεταφυσικής, ενώ οι μεγάλοι άξονες της επιστημονικής εκλαϊκευσης αντιστοιχούν στους βασικούς τομείς της κλασικής Μεταφυσικής).
Διαβάστε ακόμα – Werner Munter: «Είναι αλαζονικό να πιστεύουμε ότι μέσα σε 150 χρόνια εκβιομηχάνισης αλλάξαμε το κλίμα».
Πράγματι, τα άρθρα σχετικά με τη «μεγάλη έκρηξη» και τις «μαύρες τρύπες» γνωρίζουν τεράστια επιτυχία. Το ίδιο ισχύει για όλα όσα αφορούν στο πρόβλημα της προέλευσης της ζωής και της εξέλιξης των μορφών που προέκυψαν. Γιατί αυτό που όλοι περιμένουμε είναι μια απάντηση στο μέγα ερώτημα: από πού ερχόμαστε; Και η επιστήμη, είτε έμμεσα είτε άμεσα, καλείται να ικανοποιήσει αυτές τις μεταφυσικής τάξεως περιέργειες.
Μυημένοι και αμύητοι
Ένας ολόκληρος μηχανισμός μπαίνει λοιπόν σε λειτουργία. Και ο επιστήμονας, θέλοντας και μη, εμπλέκεται σε μια περιπέτεια που υπάρχει κίνδυνος να αποδειχτεί υπεράνω των δυνάμεών του. Η ίδια η φύση της επιστημονικής γνώσης συμβάλλει στη δημιουργία ενός χάσματος μεταξύ «επιστήμονα» και «μη-επιστήμονα». Χάσμα ανάλογο μ’ αυτό που χωρίζει τον κληρικό από τον λαϊκό, τον μυημένο από τον αμύητο.
Γιατί όχι μόνο οι θεωρίες είναι περίπλοκες, συχνά ακατανόητες για τους μη ειδικούς, αλλά αντιστοιχούν και σε «αφηρημένα σύμπαντα» που δεν έχουν κανένα κοινό γνώρισμα με τον καθημερινό κόσμο όπου ζουν οι συνηθισμένοι άνθρωποι. Εμείς οι αδαείς είμαστε έξω απ’ αυτόν τον σχεδόν μαγικό κόσμο με τις ακατανόητες εξισώσεις του που τονίζουν τον υπερβατικό και καββαλιστικό χαρακτήρα των γνώσεών του.
Δυνάμει μάλιστα του γενικευμένου θαυμασμού για τις επιστήμες, γίνεται κοινώς αποδεκτό ότι εκείνες γνωρίζουν την «πραγματικότητα». Αλλά τότε; Αν ο κόσμος των κβάντων είναι ο πραγματικός, τι γίνεται με τον δικό μας; Άρα υπάρχει ένας πραγματικός κόσμος που δεν γνωρίζουμε κι ένας κόσμος που γνωρίζουμε, αλλά δεν είναι πραγματικός. Γιατί αυτή είναι η λεπτή διανοητική αλχημεία που η Επιστήμη μερικές φορές κατορθώνει να πυροδοτήσει στο μυαλό του αδαή.
Ενώ, σηκώνοντας τα μάτια του ψηλά βλέπει τον συνηθισμένο ουράνιο θόλο, οι επιστήμονες είναι σε θέση να του διηγηθούν καταπληκτικές ιστορίες για όλο και πιο παράξενα ουράνια σώματα και για όσα συνέβησαν στην «απαρχή» της ιστορίας του κόσμου, πριν από δισεκατομμύρια χρόνια. Και τότε, όλα τα παλιά ανακλαστικά που έχουν να κάνουν με τα γητέματα του απείρου μπαίνουν σε λειτουργία. Τώρα μπορούμε ή όχι να μιλάμε για θρησκευτικότητα; Ίσως, όμως, δεν είναι αυτό το πιο σημαντικό…
Στην επόμενη σελίδα: Επιστήμη και εξουσία.
-
- Follow us:
Ακολουθήστε το Andro στο Facebook
