Η Πάτρα πρώτα έγραψε την ιστορία της και μετά υπέφερε από αυτήν. Το παρελθόν της είναι δεμένο με τη φαντασίωση της Belle Epoque και με την ακμή εξαιτίας του σταφιδεμπορίου και μιας εντυπωσιακής βιομηχανικής ανάπτυξης. Αυτό τη διατρέχει μέσα, ας πούμε, από τα ίχνη της πρωτοποριακής για την εποχή της ρυμοτομίας η οποία απλώνεται σε κάθετους και οριζόντιους άξονες, έργο του Βούλγαρη τον 19ο αιώνα, κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Και στα νεοκλασικά της και στο δημοτικό της θέατρο, έργο του Τσίλερ, και στις επαύλεις των σταφιδεμπόρων. Όπως επίσης και σε κοινωνικά κινήματα και σε πολιτιστικές εκλάμψεις, αλλά και σε μια ζωντανή κοινωνία που τις ψηφίδες της συμπλήρωσαν μια πολυπληθής ελληνοϊταλική παροικία που έσβησε το 1945, όταν ένα μεγάλο μέρος της έφυγε λόγω της ήττας των Ιταλών στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Πάτρα προσέφερε και πολλούς πολιτικούς, για παράδειγμα, τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο, τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Κωστή Στεφανόπουλο. Εντούτοις οι περισσότεροι Πατρινοί ισχυρίζονται ότι, εκτός κάποιων εξαιρέσεων, αυτοί δεν νοιάστηκαν αρκούντως για την πόλη τους, ειδικά στη φάση της παρακμής της εξαιτίας της αποβιομηχάνισης. Πέρα από το υποκειμενικό του πράγματος, σήμερα η πόλη μοιάζει να ξυπνάει από την απονεύρωσή της. Κι εδώ είναι μερικοί λόγοι – με τις δυο όψεις τους.
– Παράκτιοι Μεσογειακοί Αγώνες: από τις 25 έως τις 31 Αυγούστου θα γίνει η διεθνής αθλητική διοργάνωση με αθλήματα καλοκαιρινά, όπως το άκουαθλον, το μπιτς βόλεϊ, το μπιτς τένις και άλλα εντυπωσιακά στο όνομα και στο θέαμα προφανώς. Η πόλη θα δεχθεί πάνω από δύο χιλιάδες κόσμο, κάτι που θα την τονώσει οικονομικά και -αν το πράγμα προχωρήσει- θα τη βάλει στο χάρτη των αθλητικών διοργανώσεων.
Ο δήμος, αν και τυπικά στηρίζει το γεγονός, πρόσφατα με επιστολή στον πρωθυπουργό του κομμουνιστή δημάρχου της πόλης Κώστα Πελετίδη -που τον ψήφισε κοντά στο 70% των Πατρινών- δήλωσε ότι διατηρεί τις ενστάσεις του για το μέλλον, γιατί θεωρεί ότι από τις λυόμενες εγκαταστάσεις των Παράκτιων “θα μείνει μόνο άμμος”, κάτι που στερεί την πόλη από τη δυνατότητα να διεκδικήσει μελλοντικές διοργανώσεις. Προφανώς ο Πελετίδης έχει δίκιο, εντούτοις με τις υποχρηματοδοτήσεις και τα παραδείγματα του παρελθόντος, όπως το θέατρο που χτίστηκε στου Λαδόπουλου, όταν η Πάτρα ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2006 και τώρα στοιχειώνει, το ερώτημα είναι αν μπορεί ο δήμος να συντηρεί νέα κτίσματα.
– Νέοι οδικοί άξονες: πριν από λίγα μόλις χρόνια το ταξίδι ήταν σαν εφιάλτης στο δρόμο με την Πάτρα. Κανένα διαχωριστικό, παρέλαση από νταλίκες, προσπεράσεις στα πρόθυρα εγκεφαλικού σε μία οδό που το επίθετο εθνική έμοιαζε με φάρσα. Η Ολυμπία Οδός παρέδωσε το έργο -καθυστερημένα- αλλά η εικόνα άλλαξε. Σήμερα η διαδρομή κατέβηκε στις δύο ώρες σε έναν αξιοπρεπή δρόμο, δηλαδή σε μια εθνική οδό, κυρίως δύο λωρίδων ανά κατεύθυνση, κάπως ακριβή με τα διόδια πήγαινε-έλα στα 22 περίπου ευρώ.
Εταιρείας και χρημάτων θελόντων ο δρόμος θα φτάσει μέχρι τον Πύργο και τη Ολυμπία, οπότε η Πάτρα θα γίνει ένα επίκεντρο για όσους θελήσουν να κάνουν ένα τουρ σε λίκνα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, δεδομένου ότι η Γέφυρα, που γιορτάζει φέτος τα 15 χρόνια λειτουργίας της, έφερε ακόμα πιο κοντά και τους Δελφούς. Αν πάλι το τρένο καταφέρει να φτάσει στην πόλη, τότε από το σουρεαλισμό θα έχουμε φτάσει στο ρεαλισμό κι αυτό γιατί σήμερα πας τη μισή διαδρομή με τον Προαστιακό και από το Κιάτο σε παραλαμβάνει το λεωφορείο του ΟΣΕ μέχρι την Πάτρα.
– Το αιώνιο Καρναβάλι: ο λόγος της περηφάνιας της Πάτρας είτε στην ακμή είτε στην παρακμή της. Με το απαραίτητο debate, που η μια πλευρά του γέρνει στην έξαλλη εμπορευματικοποίηση με μια βιομηχανία πληρωμάτων που κάποια ξεπερνούν τα χίλια άτομα, με κακοραμμένες και πανάκριβες στολές και με το γούστο υπό σκιάν. Από την άλλη, υπάρχουν κι εκείνοι που προσπαθούν να κρατήσουν την παλιά μνήμη, την πιο παρεϊστικη, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Η αλήθεια είναι ότι οι πιο “κλειστές” εκδηλώσεις και τα πιο πριβέ πάρτυ εγκιβωτίζουν το πνεύμα του καρναβαλιού διατηρώντας την απενοχοποιημένη διασκέδαση, τον ερωτισμό και το καλό γούστο ως αποτέλεσμα της σεβάσμιας προτοιμασίας που γίνεται από τους Πατρινούς με το που τελειώνουν οι γιορτές. Το σίγουρο είναι ότι η πόλη την τελευταία εβδομάδα της Αποκριάς παίρνει την εκδίκησή της ως προορισμός, εντούτοις θα ήταν ενδιαφέρον να βλέπαμε και άλλα παράπλευρα πράγματα, όπως ένα χαρούμενο μουσείο Καρναβαλιού ή έναν λαμπρό -γιατί όχι Γατοπαρδικό;- χορό αντάξιο του ιταλικού της παρελθόντος.
– Οι φρέσκιες γειτονιές: τις προάλλες πέρασα από το Μαρκάτο, μια γωνιά που βρίσκεται στις παρυφές της παλιάς πόλης και επικοινωνεί μαζί της με συστάδες από σκαλοπάτια. Το όνομα δηλώνει τον εμπορικό χαρακτήρα της γειτονιάς αυτής που ήταν γεμάτη από εργαστήρια και χειροτέχνες. Αν εξαιρέσει κανείς το άχρωμο κτήριο της Αστυνομίας, τα παλιά σπίτια και τα καταστήματα δίνουν τον τόνο και παρατάσσονται σε στενά δρομάκια, τα περισσότερα πλέον πεζοδρομημένα.
Σήμερα το Μαρκάτο έχει πολλά, φοιτητικά κυρίως, στέκια, καφενεία, όπως το αγαπητό Υποβρύχιο Βανίλια, και μπαράκια. Η τάση είναι να γεμίσει με τέτοια, ωστόσο ακόμα θα βρεις μαγαζιά, φυτώρια και εργαστήρια, έτσι που να παραμένει ζωντανή και η παραγωγική ταυτότητα της πόλης ως υγιής αντίσταση στο να γίνει το Μαρκάτο ένα μονοδιάστατο playground. Ανάλογες δροσερές γειτονιές και ωραίες για περπάτημα -το μόνο μέσον που ενδείκνυται στην πόλη όχι μόνο για τις μικρές αποστάσεις αλλά και για τη δυσκολία στο παρκάρισμα- είναι το Βλατερό, η Πάνω Πόλη που απλώνεται κυκλικά στο κάστρο, με ορόσημο τις μακριές σκάλες της Αγίου Νικολάου, αλλά και ο sui generis Άγιος Διονύσης.
Εκεί ζούσαν οι περισσότεροι Ιταλοί σε μικρά σπίτια που λίγα έχουν πια απομείνει όρθια. Επίκεντρό της, η πλατεία Νόρμαν και το θορυβώδες καφέ Libero όπου όταν έχουν κέφια, στήνουν και μια ψησταριά. Εκεί κοντά, απέναντι από το γήπεδο της ΕΑΠ είναι και η Παλιά Ταβέρνα του Σπυρόπουλου (2610 421326) η οποία ζει μια νέα ζωή με τους επίγονους να διατηρούν τις μνήμες που χάνονται κάπου στο 1920. Λίγο παρακάτω είναι και το Σανταρόζα, πάνω στην ομώνυμη πλατεία, φροντισμένο και με αξιοπρεπές φαγητό άλλα άχρωμο κρασί.
– Η γενιά της γεύσης: η Πάτρα αρχίζει και κουνιέται γευστικά χάρη στην ανησυχία νέων ανθρώπων που είτε συνεχίζουν παλιά εστιατόρια, όπως η καλύτερη κατά τη γνώμη μου ταβέρνα της πόλης, ο Λαβύρινθος (2610 226436), είτε στήνουν δικά τους. Απτό παράδειγμα το μπιστρό Terra (2610 313000) που έφτιαξαν οι αδερφοί Κολοκυθά στον πεζόδρομο της Ρήγα Φεραίου. Ανεπιτήδευτο, ψαγμένο και με δυναμισμό δημιούργησε μια δική του σχολή. Πρόσφατα, οι ίδιοι άνοιξαν και το Cult που στρέφεται στην περουβιανή κουζίνα και είναι στον πρώτο όροφο ενός νεοκλασικού.
Το στοίχημα είναι ενδιαφέρον, γιατί το μενού είναι πρωτόγνωρο για τον κόσμο και επειδή η θέση του στην off the beaten track για το είδος οδό Μαιζώνος, θέλει το χρόνο της για να καθιερωθεί πλήρως. Στην πλατεία Τριών Ναυάρχων υπάρχει το έτερο μπιστρό Tomos (2610 031141) των αδερφών Τομοποσίδη. Γεύσεις από τη Μεσόγειο και ενημερωμένη κάβα, που θα τη δείτε αν ανέβετε στον πάνω όροφο της μονοκατοικίας. Υπάρχει και το Bodegas (2610 221113), επίσης στη Ρήγα Φεραίου, με τον δραστήριο σεφ Στάθη Κόκκαλη στην κουζίνα και με επίσης προσεγμένη κάβα. Πιστεύω εντούτοις ότι οι δημιουργίες του Κόκκαλη με τόση φασαρία είναι στιγμές που χάνουν τη δυναμική τους, γιατί δύσκολα συγκεντρώνεσαι στο διά ταύτα. Σε γενικές γραμμές, το νέο αίμα που κυλάει στη γευστική σκηνή είναι μια χαρά. Θα γίνει δύο, αν εστιάσει και στην τοπική γευστική παράδοση της πόλης που, προς το παρόν, αναζητείται.
– Επίλογος με υποσχέσεις: πρόσφατα η Marriot επένδυσε στην πόλη ανοίγοντας το πρώτο Moxy Hotel στην Ελλάδα, στη θέση του παλαιού ξενοδοχείου Μωρέας. Το εγχείρημα είναι άξιο λόγου, γιατί πιθανώς ο όμιλος βλέπει στην Πάτρα προοπτικές, δεδομένου ότι η ξενοδοχειακή πραγματικότητα στην πόλη είναι άχαρη. Το ξενοδοχείο είναι νεανικό, με ένα όμορφο ρουφ γκάρντεν φάτσα στη μαρίνα και τη θάλασσα.
Το παραλιακό μέτωπο της Πάτρας καταλήγει στην πλαζ που κι αυτή αναβιώνει με πρωτοβουλία του δήμου και είναι ό,τι πρέπει για μια βουτιά εξπρές, προνόμιο που οι Πατρινοί απολαμβάνουν ελεύθερα, δεδομένου ότι ομπρέλες και ξαπλώστρες είναι δωρεάν. Στην προώθηση της οινικής φυσιογνωμίας της Αχαΐας και της ευρύτερης περιοχής τώρα, μια δυναμική γυναίκα, η Ανδριάνα Φοή, ξεκίνησε το The Wine Connoisseurs , που διοργανώνει tailor made εκδρομές με επίκεντρο την ιδιαίτερη παράδοση του τόπου. Θα επανέλθω, γιατί έχει ενδιαφέρον η πορεία της ως παράδειγμα αλλαγής πλεύσης.
Στα πολιτιστικά οι προσπάθειες είναι αρκετές, αλλά θα ξεχωρίσω τη μοναχική και πεισματική πορεία της Αθηναίας curator Λιάνας Ζωζά, ιδιοκτήτριας της γκαλερί Cube που δίνει τον εικαστικό τόνο στην πόλη με εκθέσεις από διάφορους καλλιτέχνες. Βεβαίως είναι και τα πελώρια γκράφιτι στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Artwalk. Προσωπικά ψηφίζω τον τρεχάτο Θανάση Βέγγο στην οδό Γούναρη. Ίσως να δείχνει συμβολικά την κούρσα της Πάτρας στο μέλλον.
Διαβάστε ακόμα: Αυγουστιάτικη Αντίπαρος – το φανερό μυστήριο των Κυκλάδων.