Στην κεντρική πλατεία της Πλάζα Libertador δεσπόζει το άγαλμα του ελευθερωτή Francisco Morazán (vuelvealcentro.com).

Μέρος πρώτο

ΤΕΓΚΟΥΣΙΓΚΑΛΠΑ, ΟΝΔΟΥΡΑ

Η αεροσυνοδός της TACA πήρε το μικρόφωνο και έκανε την κλασική ανακοίνωση από τα μεγάφωνα: «Señoras y señores μέσα σε λίγα λεπτά θα προσγειωθούμε στο διεθνές αεροδρόμιο του Toncontín της Tegucigalpa. Παρακαλούμε δέστε τις ζώνες σας και σηκώστε όρθια την πλάτη του καθίσματός σας…».

Τεντώθηκα. Άφησα το βιβλίο που διάβαζα στο διπλανό άδειο κάθισμα, ατένισα με ενδιαφέρον την αεροσυνοδό και κοίταξα βαριεστημένα έξω, από το παράθυρο του αεροπλάνου. Η γη πλησίαζε γοργά και το αεροπλάνο πραγματοποιούσε ένα δύσκολο ελιγμό σαν αυτούς που βλέπουμε συχνά στα μαυρόασπρα ντοκιμαντέρ των πιλότων του πρώτου παγκόσμιου πόλεμου: το αεροσκάφος έγειρε εντελώς αριστερά και πέρασε ξυστά από τον ένα λόφο που στέκεται απειλητικά πάνω από τον διάδρομο 02 προσγείωσης του αεροδρομίου της Tegucigalpa.

«Στην Ονδούρα τον Νοέμβριο του 1998 βρέθηκα μάλλον τυχαία» (Φωτό Κωνσταντίνος Γκόφας).

Αίφνης, η απλωμένη μπουγάδα της κάποιας-όποιας κυρίας έκανε την εμφάνισή της στο οπτικό μου πεδίο, μέσα από το φινιστρίνι του αεροπλάνου. Ω ναι! Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα μπόρεσα να διακρίνω καθαρά μέσα από το παράθυρο του αεροσκάφους τα βρωμερά εσώρουχα του συζύγου της εν λόγω κυρίας, τις δικές της χρωματιστές κιλότες καθώς και τις άτεχνα μπαλωμένες κάλτσες των παιδιών της όπως και τις πάνες του νεωστί γεννηθέντος μωρού της- όλα απλωμένα πολύ όμορφα πάνω στο σύρμα έξω από το φτωχικό τους-πριν ο πιλότος, με την εκπληκτική δεξιοτεχνία κυβερνήτη καταδιωκτικού stukas, καταφέρει να ισιώσει ξανά το αεροσκάφος και να το επαναφέρει πάνω από τον αεροδιάδρομο 02 του αεροδρομίου Toncontín.

Η Comayagüela έγινε μια μεγάλη παγίδα νερού μέσα στην οποία πνίγηκε άγνωστος αριθμός ατόμων (Φωτό Κωνσταντίνος Γκόφας).

Στην αίθουσα αφίξεων του αεροδρομίου επικρατούσε αναβρασμός. Στρατιωτικοί, υπάλληλοι διαφόρων διεθνών οργανισμών και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων συνωστίζονταν στις αφίξεις για να παραλάβουν τις αποσκευές τους αλλά και υλικό κάθε είδους που προορίζονταν για τις διάφορες αποστολές βοήθειας. Άνθρωποι έτρεχαν προς κάθε κατεύθυνση ενώ οι ογκώδεις αποσκευές μαζεύονταν σε διάφορα σημεία της αίθουσας αφίξεων.

Τα νερά του τυφώνα είχαν κατακλύσει το σύμπαν, παρέσερναν αυτοκίνητα, ζώα και περαστικούς και η κατάσταση έμοιαζε να έχει εντελώς ξεφύγει.

Νοέμβριος 1998. Στην Ονδούρα τον Νοέμβριο του 1998 βρέθηκα μάλλον τυχαία. Τέλη Οκτωβρίου του 1998 το τηλέφωνό μου χτύπησε: ήταν η φίλη μου η Νούλη, που τότε δούλευε στους Γιατρούς του Κόσμου και που την ήξερα από το Ισπανικό Ινστιτούτο “Reina Sofia”. Είχαμε λάβει μέρος μαζί σε ένα θεατρικό του Λόρκα με θέμα ένα γέρο ξεμωραμένο (τον άχαρο αυτό ρόλο του γερο-ξεμωραμένου, τον είχα εγώ) ερωτευμένο με μια αθώα, ωραία αλλά φτωχή κοπέλα.

Όταν το νερό του ποταμού Choluteca έφθασε στις γέφυρες προς την έξοδο της πόλης, έφραξε την κοίτη κάτω από τις γέφυρες δημιουργώντας με τα φερτά υλικά ένα ανυπέρβλητο φράγμα (Φωτό Κωνσταντίνος Γκόφας).

Μετά από μια μικρή εισαγωγή και κάποιες φιλοφρονήσεις η Νούλη μπήκε στο ψητό: θα με ενδιέφερε άραγε μια σύντομη αποστολή με τους Γιατρούς του Κόσμου στην Ονδούρα; Ως διερμηνέας ισπανικών με μια ομάδα γιατρών που θα συνέδραμε τα θύματα του τυφώνα Mitch που την εποχή εκείνη, τον Οκτώβριο του 1998 είχε πλήξει την Κεντρική Αμερική και κυρίως την Ονδούρα;

Η πρώτη και υγιής αντίδρασή μου ήταν ένα μεγαλοπρεπές “όχι”. Όχι, γιατί είχα μόλις δει στην τηλεόραση τις σκηνές των ανθρώπων πάνω στις στέγες των σπιτιών τους στην Ονδούρα να προσπαθούν να περισώσουν ό,τι είχαν να σώσουν από το βιός τους και τα ελικόπτερα του Αμερικάνικου στρατού να τους πετούν τρόφιμα από πάνω ή να περιμαζεύουν αυτούς που κινδύνευαν άμεσα μέσα από τα λασπώδη ορμητικά νερά. Τα νερά του τυφώνα είχαν κατακλύσει το σύμπαν, παρέσερναν αυτοκίνητα, ζώα και περαστικούς και η κατάσταση έμοιαζε να έχει εντελώς ξεφύγει. Τρελός δεν ήμουν να χωθώ σε μια τέτοια κατάσταση.

Τα νερά του τυφώνα είχαν κατακλύσει το σύμπαν, παρέσερναν αυτοκίνητα, ζώα και περαστικούς (Φωτό Κωνσταντίνος Γκόφας).

Από την άλλη, όταν το καλοσκέφτηκα η εναλλακτική λύση του να περάσω έναν ακόμα βαρετό χειμώνα στο Κολωνάκι μου έφερε ρίγος στην πλάτη. Βροχή στην Πατριάρχου Ιωακείμ, καφέ στην πλατεία με διάφορους ξενύχτηδες, όχι! ‘Όχι πάλι μία από τα ίδια. Καλύτερα στην Ονδούρα παρέα με τον τυφώνα Mitch!

Την επόμενη μέρα σήκωσα το ακουστικό και άκουσα τον εαυτό μου να λέει άθελά του ένα διστακτικό “ναι!”. Το ίδιο απόγευμα συναντήθηκα με τον πρόεδρο των Γιατρών, τον Θεόφραστο, που έδωσε τις βασικές κατευθύνσεις: θα έφευγα μαζί με έναν γιατρό, έναν νεαρό χειρουργό. Θα πήγαινα στην Τεγκουσιγκάλπα, πρωτεύουσα της Ονδούρας και θα κατέλυα σε ένα ξενοδοχείο. Θα αποτελούσα τον προπομπό και θα ακολουθούσε μια ολόκληρη ομάδα, με γιατρούς, πολιτικούς μηχανικούς και άλλους.

Ολη η Τεγκουσιγκάλπα μύριζε πτωμαΐνη, τουλάχιστον κατά μήκος του ποταμού Choluteca (Φωτό Κωνσταντίνος Γκόφας).

Όμως ο χειρουργός τελευταία στιγμή έκανε πίσω. Έτσι βρέθηκα μόνος μου μέσα σε μια από τις πρώτες πτήσεις που εκτελούσε η Iberia από Μαδρίτη για Μαϊάμι των Η.Π.Α, μετά τον τυφώνα. Στο αεροδρόμιο της Μαδρίτης περιμένοντας την πτήση για Μαϊάμι με πλησίασε κάποιος άγνωστος και με ρώτησε αν πήγαινα στην Ονδούρα. Του είπα πως ναι – και του εξήγησα τους φόβους και τους ενδοιασμούς μου. Ο άγνωστος μού συστήθηκε και έβγαλε ένα βιβλίο και ένα πακέτο. Με παρακάλεσε όταν θα έφθανα στην Τεγκουσιγκάλπα να πάω στην Ιεραποστολή των Ιησουιτών και να παραδώσω το βιβλίο και το πακέτο σε έναν Ιησουΐτη ιεραπόστολο.

Η δουλειά- δουλειά: προετοιμασία των γιατρών μέσα στο κατεστραμένο νοσοκομείο (Φωτό Κωνσταντίνος Γκόφας).

Έτσι βρέθηκα στην Τεγκουσιγκάλπα. Από το αεροδρόμιο Toncontín μέχρι το κέντρο της πόλης έπιασα κουβέντα με τον ταξιτζή. Ο ταξιτζής ήταν ενήμερος για όλα. Το ποτάμι, μου είπε, είχε ξεχειλίσει από τις βροχές που έφερε ο τυφώνας και παρέσυρε σπίτια, αυτοκίνητα, δέντρα και ανθρώπους. Όταν το νερό του ποταμού Choluteca που διασχίζει την Τεγκουσιγκάλπα έφθασε στις γέφυρες προς την έξοδο της πόλης, έφραξε την κοίτη κάτω από τις γέφυρες δημιουργώντας με τα φερτά υλικά ένα ανυπέρβλητο φράγμα.

H γέφυρα που έφραξε την έξοδο των υδάτων του ποταμού Choluteca της Τεγκουσιγκάλπα. Πέντε χιλιάδες νεκροί υπάρχουν κάτω από αυτές τις λάσπες (Φωτό Κωνσταντίνος Γκόφας).

Η στάθμη του νερού ανέβηκε στο φράγμα πνίγοντας κυριολεκτικά τις φτωχικές συνοικίες της Comayagüela, εκατέρωθεν του ποταμού. Η Comayagüela έγινε μια μεγάλη παγίδα νερού μέσα στην οποία πνίγηκε άγνωστος αριθμός ατόμων, πάνω από πέντε χιλιάδες σύμφωνα με μερικές εκτιμήσεις. Πράγματι, σε μια στροφή του δρόμου είδα από μακριά την αφύσικα υψηλή στάθμη του ποταμού: και από το ανοικτό παράθυρο μια μυρωδιά πτωμαΐνης πλημμύρισε το ταξί. Αηδιασμένος έκλεισα γρήγορα το παράθυρο. Ο οδηγός μου εξήγησε ότι όλη η Τεγκουσιγκάλπα μύριζε πτωμαΐνη, τουλάχιστον κατά μήκος του ποταμού Choluteca.

Πλύσιμο του υπολογιστή στο χέρι για να φύγουν οι λάσπες στο νοσοκομείο της Τεγκουσιγκάλπα (Φωτό Κωνσταντίνος Γκόφας).

Φθάσαμε τελικά στο ξενοδοχείο Libertador στο οποίο μου είχαν κάνει κράτηση από την Αθήνα. Ανέβηκα στο δωμάτιό μου και ξάπλωσα να ξαποστάσω από το μακρινό μου ταξίδι. Αργότερα, όταν μου το επέτρεψε η διαφορά της ώρας επικοινώνησα με τα γραφεία των Γιατρών του Κόσμου για να τους πληροφορήσω ότι είχα φθάσει καλά και ότι ήμουν ασφαλής στο ξενοδοχείο.

Ο ανδριάντας του ελευθερωτή Francisco Morazán στέκει πλέον έφιππος και υπερήφανος στην πλατεία Libertador.

“Να νοικιάσεις ένα γραφείο στην πρωτεύουσα” μου πρότεινε από το τηλέφωνο ο Θεόφραστος. Όταν όμως κατέβηκα στο χολ του ξενοδοχείου βρήκα μήνυμα από τη διεύθυνση του ξενοδοχείου ότι έπρεπε να εγγραφώ στους καταλόγους εισερχομένων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων του Υπουργείου Εσωτερικών. Το έπραξα λοιπόν δεόντως.

Τα ορμητικά νερά του Choluteca περνούν μέσα από ένα γυμναστήριο της Τεγκουσιγκάλπα (Φωτό Κωνσταντίνος Γκόφας).

Το απόγευμα πήγα να βρω τους Ιησουΐτες στην Ιεραποστολή. Βρήκα τον επικεφαλής της Ιεραποστολής απασχολημένο με τις αναφορές για καταστροφές που είχε προκαλέσει ο τυφώνας και του παρέδωσα το δέμα. Ο Ιερέας μου έδωσε απλόχερα μερικές πληροφορίες και συμβουλές για το πού να πάω και πού να μην πάω στην αχανή και χαοτική πρωτεύουσα.

Το υπόλοιπο απόγευμα το πέρασα κάνοντας βόλτες στην κεντρική πλατεία της Πλάζα Libertador. Στην πλατεία αυτή δεσπόζει το άγαλμα του ελευθερωτή Francisco Morazán που γύρω στο 1827 προσπάθησε να ενώσει τα μικρά Κεντροαμερικανικά κράτη σε μια ισχυρή συνομοσπονδία. Το πείραμα απέτυχε για διάφορους λόγους – τσακώθηκαν τα μικρά Κεντροαμερικανικά κρατίδια μεταξύ τους. Όμως ο εμπνευστής της ιδέας, ο Francisco Morazán κατέστη ο βασικός ήρωας της Κεντρικής Αμερικής και συγκεκριμένα της Ονδούρας.

Κατεστραμμένα σπίτια στις oxθες του ποταμού Choluteca (Φωτό Κωνσταντίνος Γκόφας).

Ο αδριάντας του στέκει πλέον έφιππος και υπερήφανος στην πλατεία Libertador. Οι κακές όμως γλώσσες λένε- έγραφε ο οδηγός που είχα πάρει μαζί μου- ότι όταν το 1882 αποφασίστηκε να ανεγερθεί ο μπρούτζινος ανδριάντας του έφιππου ήρωα στρατηγού δεν υπήρχε η τεχνογνωσία και ο κατάλληλος γλύπτης για να φτιάξει το άγαλμα στην Ονδούρα. Έτσι συγκεντρώθηκαν τα απαιτούμενα χρήματα και συστάθηκε μια καλλιτεχνική επιτροπή για να μεταβεί στο Παρίσι, να εντοπίσει εκεί τον κατάλληλο γλύπτη και να του αναθέσει το πατριωτικό αυτό έργο. Πράγματι συστάθηκε η επιτροπή η οποία και πάραυτα απέπλευσε ατμοπλοϊκώς με προορισμό την μακρινή Γαλλία.

Μπουλντόζες του Μεξικανικού στρατού προσπαθούν να καθαρίσουν τη ροή του ποταμού Choluteca από τα φερτά υλικά (και τα πτώματα) (Φωτό Κωνσταντίνος Γκόφας).

Όταν όμως η επιτροπή έφθασε στο λαμπερό Παρίσι έμεινε έκθαμβη από τα κάλλη της πόλης του φωτός. Τα νυκτερινά κέντρα του Παρισιού αλλά και οι θαμπωτικού κάλλους γυναίκες του που περιφέρονταν μέσα σε αυτά μάγεψαν τα μέλη της επιτροπής που είχε μάθει στην επαρχιακή μπύρα και την χονδρόπυγες κυράτσες της ισπανικής επαρχίας και όχι στην σαμπάνια που άφθονα έρεε στα καμπαρέ της μπελ επόκ. Έτσι η επιτροπή ενέδωσε στους πειρασμούς της μεγαλούπολης- ποιος άλλωστε δεν θα ενέδιδε;- και μέσα σε ένα χρόνο έφαγε σχεδόν όλα τα κονδύλια που προορίζονταν για το γλύπτη και τον ανδριάντα.

Πώς όμως να γυρίσουν πίσω στην Ονδούρα άπρακτοι και δίχως ανδριάντα; Στην απελπισία τους πληροφορήθηκαν με έκπληξη ότι επωλούντο μισοτιμής διάφορα αγάλματα και άλλα αντικείμενα της εποχής του Ναπολέοντα- εποχής που είχε πέσει σε δυσμένεια και ήταν out of fashion- σε διάφορα δευτεροκλασάτα παλαιοπωλεία.

Έχοντας απολέσει κάθε ελπίδα να γυρίσουν πίσω με τον ανδριάντα στα χέρια τους, απελπισμένοι έτρεξαν να φέρουν γύρα τα παλαιοπωλεία και -ω του θαύματος!- σε ένα παλαιοπωλείο βρήκαν ένα στιβαρό ανδριάντα του στρατάρχη Ney σε πολύ καλή τιμή, ίσα ίσα στην τιμή του μπρούτζου που περιείχε το άγαλμα, στα μεταφορικά που είχε πληρώσει ο παλαιοπώλης και σε ένα οριακό κέρδος. Νύχτα φορτώθηκε το άγαλμα σε ένα πλοίο με προορισμό το λιμάνι της Ονδούρας.

Εκεί, σαν έφθασε μετά το μακρινό ταξίδι, στήθηκε μετά από περίλαμπρη τελετή και αφού εκφωνήθηκαν όλοι οι προσήκοντες λόγοι για τον τιμώμενο ήρωα Francisco Morazán τοποθετήθηκε στο βάθρο του ο ανδριάντας του στρατάρχη Νey. Έκτοτε ο στρατάρχης υπό τη νέα του ιδιότητα ως ελευθερωτή της Κεντρικής Αμερικής, παρατηρεί ατάραχος το κυκλοφοριακό χάος της Τεγκουσιγκάλπα υπό τα άτονα βλέμματα των υπεριπτάμενων περιστεριών.

Αυτή είναι η αμφισβητούμενη ιστορία του ανδριάντα: οι κάτοικοι της Ονδούρας την απορρίπτουν ως αβάσιμη και μέμφονται τον Gabriel Garcia Marques που την αναπαρήγε με ιδιαίτερο κέφι και δίχως δεύτερη σκέψη. Αποτελεί, λένε οι κάτοικοι της Τεγκουσιγκάλπα, leyenda negra, μαύρη διάδοση, που σκοπό έχει να πλήξει τον Κεντροαμερικανό ήρωα.

Συνεχίζεται… 

 

Διαβάστε ακόμα: Μια Κυριακή σε ένα θέατρο μαριονέτας στο Περού.

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top