Το πρωτοποριακό δωμάτιο Νο 2 του Λουκά Σαμαρά (ευρέως γνωστό ως Mirrored Room), 1966.
Πώς να ακούστηκε άραγε μέσα στην αδιάκοπη βουή της πόλης που δεν κοιμάται ποτέ, ο θάνατος του Λουκά Σαμαρά; Το φευγιό ενός σπουδαίου της σύγχρονης τέχνης, αφήνει πίσω του ένα ανεξίτηλο κενό – μια αναχώρηση έντονα αισθητή στην καρδιά του πολιτιστικού τοπίου της Νέας Υόρκης, αλλά και εδώ στην Ελλάδα, κατά κύριο λόγο επειδή ήταν ο τόπος καταγωγής του. Αποχαιρετώντας αυτή την αινιγματική φιγούρα, δε μπορούμε παρά να αναλογιστούμε όχι μόνο τη βαθιά συμβολή του στην τέχνη, αλλά και τη βαθιά επίδραση που αφήνει πίσω του στον ιστό της σύγχρονης αρρενωπότητας.
Ο Λουκάς Σαμαράς, ένα όνομα που ψιθυρίζεται με ευλάβεια ανάμεσα στους λάτρεις του πρωτοποριακού εξπρεσιονισμού, ήταν κάτι περισσότερο από ένας απλός καλλιτέχνης – ήταν ένας προβοκάτορας, ένας πρωτοπόρος και ένας εικονοκλάστης. Γεννημένος στην Καστοριά της Ελλάδας το 1936, ο Σαμαράς μετανάστευσε νέος στις Ηνωμένες Πολιτείες, βρίσκοντας καταφύγιο στους πολυσύχναστους δρόμους της Νέας Υόρκης. Εκεί, μέσα στην κακοφωνία της αστικής ζωής, άρχισε να ξεδιπλώνεται το καλλιτεχνικό του ταξίδι.
Panorama, 1984 Polaroid Polacolor II assemblage
Το να εγκλωβίσει κανείς το έργο του Σαμαρά μέσα στα όρια των παραδοσιακών καλλιτεχνικών ετικετών θα αδικούσε την απεριόριστη εφευρετικότητά του. Διέσχισε τα μέσα με μια ανήσυχη θέρμη, θολώνοντας τα όρια μεταξύ φωτογραφίας, γλυπτικής, performance art και όχι μόνο. Το έργο του ήταν μια απόδειξη της ρευστότητας της καλλιτεχνικής έκφρασης – μια ανυποχώρητη εξερεύνηση του ανθρώπινου ψυχισμού, του σώματος και της αλληλεπίδρασης μεταξύ πραγματικότητας και αντίληψης.
Στο επίκεντρο της καλλιτεχνικής φιλοσοφίας του Σαμαρά βρισκόταν μια βαθιά ριζωμένη δέσμευση στην αυθεντικότητα – στην ωμή, αφιλτράριστη ουσία του εαυτού. Οι αυτοπροσωπογραφίες του, που αποδίδονταν με μια σχεδόν παραισθησιογόνο ένταση, κοιτούσαν στην άβυσσο του δικού του ψυχισμού, προσκαλώντας τους θεατές να αντιμετωπίσουν την πολυπλοκότητα του δικού τους εσωτερικού κόσμου. Σε μια εποχή που ορίζεται από την επιφανειακότητα και την επιτήδευση, η ακλόνητη ειλικρίνεια του Σαμαρά δεν ήταν τίποτα λιγότερο από επαναστατική – ένας φάρος αλήθειας που λάμπει μέσα από την ομίχλη της ψευδαίσθησης.
Αν σήμερα κάποιοι τον ονομάζουν πατέρα των selfies, είναι για την πρωτοποριακή εξερεύνηση της αυτοπροσωπογραφίας ως μέσο ενδοσκόπησης και αυτοέκφρασης. Πολύ πριν από την έλευση των smartphones και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ο Σαμαράς πειραματίστηκε προς την κατεύθυνση της αυτογνωσίας, αποτυπώνοντας την εικόνα του με ένα αμείλικτο βλέμμα που αποκάλυπτε την πολυπλοκότητα του δικού του ψυχισμού. Οι αυτοπροσωπογραφίες του, συχνά επεξεργασμένες με καινοτόμες τεχνικές, όπως η παραμόρφωση και ο κατακερματισμός, ξεπερνούσαν την επιφανειακότητα που συχνά συνδέεται με το είδος, εμβαθύνοντας αντίθετα στα βάθη της δικής του συνείδησης.
Η πρωτοποριακή του στάση φάνηκε και πρόσφατα, όταν διέθεσε κάποια έργα του με τη μορφή NFT (non-fungible tokens) τα οποία έφτασαν τις τιμές των 10.000 δολαρίων. Πράγμα λογικό, αφού παρά την ηλικία των 80 ετών, χρησιμοποιούσε σταθερά τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις στην καλλιτεχνική του δημιουργία- ήδη από τη δεκαετία του 1970, όταν χειριζόταν τα γαλακτώματα υγρής βαφής των Polaroids με το δάχτυλό του ή με μια γραφίδα πριν από τη σταθεροποίηση των χημικών ουσιών. Αφού αγόρασε τον πρώτο του υπολογιστή το 1996, ο Σαμαράς άρχισε να κάνει καινοτομίες στον χώρο της ψηφιακής τέχνης, χρησιμοποιώντας τελικά το photoshop για να δημιουργήσει ψυχεδελικές συνθέσεις, συμπεριλαμβανομένων παραμορφωμένων αυτοπροσωπογραφιών και αστικών τοπίων.
XYZ 0879 (Chinoiserie), 2012/2021. Από την σειρά XYZ.
Στην πραγματικότητα, η επιρροή του Σαμαρά επεκτάθηκε πέρα από τα όρια του κόσμου της τέχνης, βρίσκοντας απήχηση σε μια γενιά ανδρών που πάλευε με ζητήματα ταυτότητας, ευαλωτότητας και αρρενωπότητας. Σε μια κουλτούρα που συχνά συγχέει τη δύναμη με τη στωικότητα, η προθυμία του Σαμαρά να αποδεχτεί την ευαισθησία του αποτέλεσε μια σιωπηλή εξέγερση – μια υπενθύμιση ότι η πραγματική δύναμη δεν έγκειται στην καταπίεση των συναισθημάτων, αλλά στο θάρρος να τα αντιμετωπίσεις κατά μέτωπο.
Η κληρονομιά του παραμένει όχι μόνο στις γκαλερί και τα μουσεία που φιλοξενούν το έργο του, αλλά και στις καρδιές και τα μυαλά όλων όσων συγκινήθηκαν από το όραμά του. Σύμφωνα με τα λόγια του ποιητή Ράινερ Μαρία Ρίλκε: «Γιατί η ομορφιά δεν είναι παρά η αρχή του τρόμου, τον οποίο είμαστε ακόμη μόλις ικανοί να υπομείνουμε». Ο Λουκάς Σαμαράς, με όλη την ωμή, αχαλίνωτη ομορφιά του, μας ωθεί να αντιμετωπίσουμε τον τρόμο μέσα μας – και γι’ αυτό είμαστε αιώνια ευγνώμονες.
Διαβάστε ακόμα: Βρεθήκαμε στο φεστιβάλ Transmediale στο Βερολίνο και διαπιστώσαμε τις συνέπειες της λογοκρισίας
-
- Follow us:
Ακολουθήστε το Andro στο Facebook
