Μεσογειακό νεοϊμπρεσιονιστικό φως στο Παγκράτι

Πορτρέτο του Paul Signac (ο οποίος εκτός από ζωγράφος υπήρξε και ιστιοπλόος) από τον Βέλγο ζωγράφο Théo van Rysselberghe (1862-1926)

Η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση «Ο Νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου» ανοίγει σήμερα για το κοινό στο Ίδρυμα Β & Ε Γουλανδρή στο Παγκράτι. Είναι το πρώτο ολοκληρωμένο αφιέρωμα στο κίνημα του Νεοϊμπρεσιονισμού που γίνεται στην Ελλάδα και σε αυτό οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν 55 αριστουργήματα (η λέξη χρησιμοποιείται χωρίς υπερβολή) προερχόμενα από μουσεία και ιδιωτικές συλλογές της Ευρώπης. Η έκθεση τελεί υπό την αιγίδα του Γαλλικού Υπουργείου Πολιτισμού και εστιάζει στην ιδιαίτερη σχέση που οι Νεοϊμπρεσιονιστές καλλιτέχνες ανέπτυξαν με το φως, το τοπίο και το ευ ζην της Μεσογείου.

Ο όρος «νεοϊμπρεσιονισμός» προτάθηκε αρχικά από τον Γάλλο κριτικό τέχνης Félix Fénéon (1861-1944), ο οποίος θέλησε να κάνει τον συσχετισμό με το κίνημα του ιμπρεσιονισμού τονίζοντας παράλληλα, με το πρόθεμα «νέο-», τους διαχωρισμούς ανάμεσα στις δύο τάσεις. O «νεοϊμπρεσιονισμός» δεν αποτελεί κάποια μορφή αναβίωσης, αλλά εξέλιξη της σχέσης των ιμπρεσσιονιστών με το χρώμα στις ακραίες λογικές της συνέπειες.

Ενώ οι ιμπρεσιονιστές ζωγράφοι κατέγραφαν αυθόρμητα τη φύση με βάση τις φευγαλέες επιδράσεις του χρώματος και του φωτός, οι νεοϊμπρεσιονιστές εφάρμοζαν επιστημονικές οπτικές αρχές του φωτός και του χρώματος για να δημιουργήσουν αυστηρά τυποποιημένες συνθέσεις. Ο όρος που προτιμούσε ο ζωγράφος Paul Signac (Πωλ Σινιάκ, 1863 – 1935), κεντρική μορφή του κινήματος, ήταν «ντιβιζιονισμός» (από το division, «διαίρεση»), αναφερόμενος στον διαχωρισμό των χρωμάτων σε μεμονωμένες κουκκίδες ή κηλίδες, οι οποίες αλληλεπιδρούν οπτικά.

Η «γενεαλογία» του νεοϊμπρεσιονισμού μπορεί να αναχθεί στον Ευγένιο Ντελακρουά, ο οποίος συνειδητοποίησε ότι τα συμπληρωματικά χρώματα αναδεικνύονται καλύτερα όταν παρατίθεται το ένα δίπλα στο άλλο αντί να αναμειγνύονται.

Henri-Edmond Cross (1856-1910); “Το αγρόκτημα (βράδυ)” (1893)

Η «γενεαλογία» του νεοϊμπρεσιονισμού μπορεί να αναχθεί στον μεγάλο ρομαντικό ζωγράφο Ευγένιο Ντελακρουά (1798-1863), ο οποίος συνειδητοποίησε ότι τα συμπληρωματικά χρώματα αναδεικνύονται καλύτερα όταν παρατίθεται το ένα δίπλα στο άλλο αντί να αναμειγνύονται, και εφάρμοσε αυστηρά ορισμένους κανόνες τους οποίους κατέγραψε διεξοδικά στο ημερολόγιο του: μέγιστη απλοποίηση της παλέτας, αποφυγή πολλών μίξεων και κοφτές πινελιές. Το αποτέλεσμα ήταν η σύνθεση να αποκτήσει ρυθμό και η ζωγραφικής να κέρδισει σε υποκειμενικότητα, έκφραση και χρωματική ζωντάνια.

Ήταν μια αρχή που εξέλιξε και εφάρμοσε ο Georges Seurat (1853 -1891), πρωτεργάτης του νεοϊμπρεσιονισμού. Ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε την τεχνική του να θέτει το χρώμα στον καμβά με μικρές κουκίδες, η οποία περιγράφηκε με τον όρο «πουαντιγισμός», που άρχισε σταδιακά να εμφανίζεται στις εφημερίδες και χρησιμοποιείται ευρέως μέχρι και σήμερα, αν και κρίθηκε ακατάλληλος από τους καλλιτέχνες του κινήματος, καθώς περιέγραφε αποκλειστικά τη διαδικασία και όχι το γενικότερο οπτικό αποτέλεσμα.

Ο όρος που προτιμούσε ο ζωγράφος Paul Signac, ήταν «ντιβιζιονισμός» (από το division, «διαίρεση»), αναφερόμενος στον διαχωρισμό των χρωμάτων σε μεμονωμένες κουκκίδες ή κηλίδες, οι οποίες αλληλεπιδρούν οπτικά.

Maximilien Luce (1858-1941): “Το λιμάνι του Σαιν-Τροπέ” (1893).

Μετά τον άωρο θάνατο του Georges Seurat το 1891 σε ηλικία 31 ετών, ο Paul Signac αναδεικνύεται επικεφαλής της ομάδας, που αποτελούν ακόμα οι Henri-Edmond Cross, Maximilien Luce και Théo Van Rysselberghe. Αποφασίζουν να απομακρυνθούν από το Παρίσι και κατευθύνονται προς τον Νότο της Γαλλίς στις ακτές της Μεσογείου, όπου το κίνημα θα ανθίσει. Ο Signac και ο Cross θα μείνουν πιστοί στην τεχνική του «ντιβιζιονισμού»– μέχρι το τέλος της ζωής τους, ενώ οι Luce και Van Rysselberghe σταδιακά θα απομακρυνθούν από αυτή. Νέοι καλλιτέχνες, όπως οι Henri Matisse, Henri Manguin και Louis Valtat θα πειραματιστούν επίσης επάνω σε αυτή την τεχνική.

Την επιμέλεια της έκθεσης έχουν η διακεκριμένη μελετήτρια του νεοϊμπρεσιονισμού Marina Ferretti Bocquillon, Ομότιμη Επιστημονική Διευθύντρια του Musée des impressionnismes στο Giverny και η Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, Υπεύθυνη Συλλογής Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή, ενώ στον συνοδευτικό κατάλογο συνυπογράφει και η Charlotte Hellman Cachin, διευθύντρια των αρχείων Signac και δισέγγονη του καλλιτέχνη, και επίσης ερευνήτρια της ζωής του σπουδαίου ζωγράφου.

Ο όρος «πουαντιγισμός», που άρχισε σταδιακά να εμφανίζεται στις εφημερίδες, χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, αν και κρίθηκε ακατάλληλος από τους καλλιτέχνες, καθώς περιέγραφε αποκλειστικά τη διαδικασία και όχι το γενικότερο οπτικό αποτέλεσμα.

Paul Signac (1863-1935) «Σαιν Τροπέ. Κρήνη στην Πλας ντε Λις» (1895)

Ξεναγήσεις για το κοινό στην περιοδική έκθεση πραγματοποιούνται κάθε Παρασκευή και Σάββατο, ενώ μια ειδικά σχεδιασμένη διαδραστική ξενάγηση, με τίτλο Καρτ ποστάλ απ’ τη Μεσόγειο, υλοποιείται κάθε Σάββατο. Την έκθεση πλαισιώνουν επίσης δυο εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά (Ένα μωσαϊκό, ο πουαντιγισμός!, εργαστήριο για παιδιά ηλικίας 5-6 ετών και Παίζοντας με το φως, εργαστήριο για παιδιά ηλικίας 9-12 ετών). Παράλληλα, ο νέος κύκλος της ειδικά σχεδιασμένης δράσης του Ιδρύματος για άτομα 60+ και άτομα με Ήπια Γνωστική Διαταραχή Παιχνίδι για Μεγάλους, που προσφέρεται δωρεάν σε συνεργασία με το πρόγραμμα θάλλω και με την πολύτιμη υποστήριξη της Alpha Bank, πραγματοποιείται στον χώρο της περιοδικής έκθεσης ενώ και ο νέος κύκλος της δημοφιλούς σειράς συναυλιών Jazz στο Μουσείο εμπνέεται από την έκθεση και εξερευνά διαφορετικές πτυχές της περιοχής της Μεσογείου.

Η έκθεση «Ο Νεοϊμπρεσιονισμός στα χρώματα της Μεσογείου» στο Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή (Ερατοσθένους 13, Παγκράτι) διαρκεί έως τις 7 Απριλίου. Ώρες λειτουργίας: Καθημερινά 11.00-15.00 και 18.00-21.00, Δευτέρα 11.00-15.00. Δευτέρα απόγευμα και Τρίτη: κλειστά. Σήμερα Τετάρτη 10 Ιανουαρίου, πρώτη ημέρα της έκθεσης, το κοινό θα έχει την ευκαιρία να ακούσει στο Αμφιθέατρο του Ιδρύματος τις δύο επιμελήτριες Marina Ferretti Bocquillon και Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau να αναλύουν το κίνημα του Νεοϊμπρεσιονισμού.

Διαβάστε ακόμα: «Άγγελος Γουλανδρής: Κοσμοναύτης στη Γη», η άγνωστη πτυχή ενός μεγάλου οραματιστή