Ο Σωκράτης μας υπενθυμίζει ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα.
Ο Gilles Decorvet είχε ήδη κερδίσει ως σύγχρονος Σωκράτης το χειροκρότημα του κοινού στη Γενεύη, τον Απρίλιο του ’23 προτού επαναλάβει τον ερμηνευτικό άθλο στην κατάμεστη αίθουσα των 600 θέσεων κατά τη θριαμβευτική έναρξη της Θεατρικής Σκηνής Δήμου Αβδελιώδη, που φιλοξενείται στον ιστορικό κινηματογράφο πλησίον της πλατείας Αμερικής. τον περασμένο Οκτώβριο.
Η «Αναπαράσταση», που στηρίζεται εξολοκλήρου στο αυθεντικό κείμενο της «Απολογίας Σωκράτους» του Πλάτωνα, δίνεται στα αρχαία ελληνικά με αγγλικούς και ελληνικούς υπέρτιτλους, σε διδασκαλία εκφοράς αρχαίου κειμένου του Δήμου Αβδελιώδη. Το Σάββατο 13 Ιανουαρίου θα είναι η τρίτη φορά που ο Gilles Decorvet ερμηνεύει τον ρόλο, και με αυτήν την αφορμή ολοκληρώνουμε και δημοσιεύουμε επιτέλους μία συζήτηση που ξεκίνησε πριν από ενάμισι περίπου χρόνο στα προάστια της Γενεύης και συνεχίστηκε στο κέντρο των Αθηνών. Φυσικά στα ελληνικά.
-Ο Σωκράτης ξεκινάει την Απολογία του με μία πολύ χαρακτηριστική φράση: οι κατήγοροί μου μίλησαν με τόση πειθώ, που εγώ ο ίδιος παρολίγον να ξεχάσω ποιος είμαι. Αυτό είναι κάτι που ίσως όλοι το έχουμε νιώσει κάποτε στη ζωή μας.
Ο Σωκράτης ουσιαστικά καταγγέλλει μια «Δολοφονία Χαρακτήρα» που στήθηκε από τους κατηγόρους του, αλλά και υποστηρίχτηκε διαχρονικά από τους αντιπάλους του, μέσα από φήμες, ακόμα και μέσα από θεατρικά έργα, όπως η κωμωδία «Νεφέλες» του Αριστοφάνη. Μέσα από την Απολογία του θα επιχειρήσει να ανασκευάσει αυτές τις κατηγορίες χρησιμοποιώντας λογικά επιχειρήματα, υπερασπιζόμενος την αθωότητά του και την αλήθεια.
Στην. “Απολογία” ο Σωκράτης μας θυμίζει πως ούτε το χρήμα ούτε το σώμα μετράνε, αυτό που μετράει είναι η ψυχή και η αναζήτηση της αυτογνωσίας.
–Είμαστε λοιπόν καθημερινά δέκτες παραπληροφόρησης. Πρέπει να μπορούμε να ακούμε νηφάλια και κριτικά τις πληροφορίες που δεχόμαστε. Ο Σωκράτης μας βοηθά σε αυτό με τη διδασκαλία του;
Δεν ξέρω αν ο Σωκράτης μας βοηθάει σ’ αυτό, αλλά οπωσδήποτε μας υπενθυμίζει ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, κι ότι μόνο η αλήθεια έχει βάρος και ουσία. Επίσης τονίζει ότι κακώς κάποιοι άνθρωποι χρησιμοποιούν το ψέμα για να βγουν κερδισμένοι και να βλάψουν τους άλλους. Τέλος λέει ότι πολλοί άνθρωποι έπεσαν θύμα ψεύτικων φημών που κυκλοφόρησαν για αυτούς. Και τονίζει ότι αυτό θα συνεχιστεί και στο μέλλον. Δυστυχώς είχε δίκιο, βέβαια. Σήμερα θα φρίκαρε με τα λεγόμενα fake.
-Λόγω της καταγωγής σας, δεν μπορώ να μη σκεφτώ τον άλλον πολίτη της Γενεύης, φιλόσοφο όπως και ο Σωκράτης, τον Ζαν-Ζακ Ρουσώ. Υπάρχει μια παράδοση στην ευρωπαϊκή σκέψη που θεωρεί αυτούς τους δύο, Σωκράτη και Ρουσώ, εχθρούς της Δημοκρατίας. Εσείς πιστεύετε κάτι τέτοιο;
Αν εννοούν κάποιοι ότι ο Σωκράτης και ο Ρουσώ ήταν υπέρ της δικτατορίας ή υπέρ κάποιου παντοδύναμου, σκληρού και αυταρχικού ηγεμόνα, οπωσδήποτε διαφωνώ με μια τέτοια εικόνα. Μάλλον πίστευαν και οι δυο ότι είναι απαραίτητο οι πολιτικοί, είτε λίγοι είναι (= ολιγαρχία), είτε είναι πολλοί (= δημοκρατικό καθεστώς), να είναι φωτισμένοι άνθρωποι, οι οποίοι πρέπει να σκέφτονται το κοινό όφελος, και όχι την καριέρα τους ή τα προσωπικά τους συμφέροντα.
Σημειωτέον ότι ο Ζαν-Ζακ Ρουσσώ έχει γράψει την εξής φράση για τον ΄Ελληνα φιλόσοφο: «Αν ο Σωκράτης είχε πεθάνει στο κρεβάτι του, σήμερα θα πιστεύαμε ότι δεν ήταν παρά ένας έξυπνος σοφιστής». Με άλλα λόγια, η επιχειρηματολογία του Σωκράτη στην Απολογία του και το γεγονός ότι ήπιε το κώνειο δείχνουν με παραστατικό τρόπο πόσο σπουδαίος και ιδιαίτερος ήταν. Να προσθέσω ακόμη ότι, για τη σχέση του Σωκράτη με τη δημοκρατία, ο Γάλλος μελετητής Paulin Ismard γράφει πολύ ενδιαφέροντα πράγματα στο βιβλίο του L’événement Socrate.
–Ξέρετε ότι η Γενεύη είναι συνδεδεμένη με έναν άλλον σπουδαίο Έλληνα, τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος είχε επίσης το τραγικό τέλος του Σωκράτη, αν και όχι από δικαστήριο. Νομίζω ότι είχαν κάτι κοινό, ότι πίστευαν με απόλυτο τρόπο τις ιδέες τους και ήταν πρόθυμοι να υποστούν τις συνέπειες. Είναι αυτό ένα πρότυπο ή μια προειδοποίηση;
Αυτό είναι οπωσδήποτε πρότυπο. Στην Ιστορία είναι πολλά τα αξιοθαύμαστα πρόσωπα που βρήκαν «τραγικό» τέλος (τα εισαγωγικά οφείλονται στο ότι ο Σωκράτης δεν θα συμφωνούσε με αυτό τον όρο, πιστεύω): ο Σωκράτης, ο Καποδίστριας… είναι πολλά τα σπουδαία ονόματα που σκοτώθηκαν αδίκως. Ή που καταδικάζονται, ή φυλακίζονται και βασανίζονται αδίκως.
Ο Σωκράτης ουσιαστικά καταγγέλλει μια «Δολοφονία Χαρακτήρα» που στήθηκε από τους κατηγόρους του, αλλά και υποστηρίχτηκε διαχρονικά από τους αντιπάλους του.
–Έχοντας παρακολουθήσει την παράσταση, εξεπλάγην από το πόσο κατανοητός είναι -βοηθούντων και των υπερτίτλων- ο αυθεντικός Σωκρατικός λόγος σήμερα.
Είναι γεγονός ότι διάφοροι άνθρωποι – Έλληνες, εννοώ – που παρακολούθησαν την παράσταση μου είπαν ότι τους έκανε εντύπωση το γεγονός ότι, ενώ στη αρχή διάβαζαν αποκλειστικά τους υπέρτιτλους στα νέα ελληνικά, σιγά σιγά, όσο προχωρούσε το έργο, διαπιστώνοντας ότι καταλάβαιναν το αρχαίο κείμενο, άρχιζαν να ξεχνούν τη μετάφραση και να ακούνε τον προφορικό λόγο και να με κοιτάζουν εμένα. Χαρακτηριστικά, η ΄Ερση Σωτηροπούλου, της οποίας είχα την τύχη να μεταφράσω ορισμένα μυθιστορήματα και διηγήματα, μου έγραψε το εξής σχόλιο: « Αυτό που συνέβη και το βρίσκω τρομερά ενδιαφέρον, είναι ότι από ένα σημείο κι έπειτα, ένιωσα ότι άρχισα να καταλαβαίνω καλύτερα τα αρχαία ελληνικά. »
-Εσείς πώς αποφασίσατε να συμμετέχετε σε αυτό το εγχείρημα;
Όσον αφορά το πώς αποφάσισα εγώ να συμμετέχω σε αυτό το εγχείρημα, θα απαντούσα ότι κάποιος κάποτε μου έκανε ένα δώρο. Αυτός ο κάποιος ήταν ο Δήμος Αβδελιώδης. Με ήξερε από την ταινία του Η νίκη της Σαμοθράκης, όπου είχα παίξει έναν μικρό ρόλο. Επίσης με είχε ακούσει να αφηγούμαι ελληνικά παραμύθια. Και το δώρο ήταν ότι μου πρότεινε να παίξω τον ρόλο του Σωκράτη στα αρχαία ελληνικά. Του απάντησα αυθόρμητα ναι και στρώθηκα στη δουλειά. Ο Δήμος μου είπε πολλές φορές ότι είναι πολύ ευχαριστημένος από τη συνεργασία. Είμαι κι εγώ. Νιώθω τυχερός και ευγνώμων για όλα αυτά.
–Ελληνική γλώσσα, μετάφραση, θέατρο: οι τρεις τουλάχιστον δραστηριότητές σας. Ποιος είναι ο κοινός παρονομαστής: ξεκίνησαν μαζί σε σας ή συνενώθηκαν στην πορεία;
Ο κοινός παρονομαστής είμαι εγώ, φοβάμαι. Κι ας ακούγεται πολύ εγωκεντρικό αυτό. Συνενώθηκαν στην πορεία και οι τρεις, αλλά ήταν έμφυτες μέσα μου, όπως όλες οι επιθυμίες και όλα τα όνειρα που φυλάγουμε μέσα μας παιδιόθεν και που, καμιά φορά, όταν είσαι τυχερός, βγαίνουν στην επιφάνεια.
–Τελικά, υπάρχει ένα κεντρικό μήνυμα της Απολογίας για την εποχή μας;
Ναι. Και για την εποχή μας και για όλες τις εποχές. Μας θυμίζει ο Σωκράτης πως ούτε το χρήμα ούτε το σώμα μετράνε, αυτό που μετράει είναι η ψυχή και η αναζήτηση της αυτογνωσίας και πως αξίζει μέχρι και να πεθάνεις για τέτοιου είδους αρχές.
–Καλή επιτυχία λοιπόν.
Σας ευχαριστώ πολύ.
Διαβάστε ακόμα:Γιώργος Τσοντάκης «Ένα σύνθετο άτομο μπορεί να είναι αγνωστικιστής και αληθινός πιστός ταυτόχρονα».
-
- Follow us:
Ακολουθήστε το Andro στο Facebook
