Ο Σαλαμέ μοιάζει με ρομποτάκι που έχει δημιουργήσει κάποια τεχνητή νοημοσύνη. Ανέκφραστος, όπως προφανώς του ζητήθηκε.

Παραδέχομαι πως είναι διαφορετικό να πας να δεις απλώς μια ταινία και διαφορετικό να είσαι φαν κολλημένος, να έχεις διαβάσει και τους έξι τόμους του Φρανκ Χέρμπερτ και να έχεις να συγκρίνεις με τις μετέπειτα προσπάθειες μεταφοράς του στον κινηματογράφο.

Όπως και νά ‘χει, περίμενα το Γκράαλ πώς και πώς! Το Dune του Καναδού Denis Villeneuve είναι διάρκειας 2.30 ωρών και προϋπολογισμού $ 165 εκατ. Στο 5άστερο κάστινγκ, ο «πολύς» Τιμοτέ Σαλαμέ (καταβάλλω φιλότιμες προσπάθειες να ελέγξω την αντιπάθειά μου), η Ρεμπέκα Φέρκιουσον (όλα τα λεφτά), η Σαρλότ Ράμπλινγκ (όπως πάει, μετά την Μπερναντέτα, θα τη δούμε και με σκάφανδρο), ο Όσκαρ Άιζακ, ο Τζος Μπρόλιν, η αιθέρια Ζεντάγια (που γοήτευσε τους πάντες).

Υπάρχουν εικόνες που κόβουν την ανάσα, η μουσική είναι φανταστική, το όλον είναι τεχνικά άρτιο. Αλλά κάτι λείπει. Η ψυχή εκείνης της πρώτης ανάγνωσης.

Η ταινία είναι ένας καθεδρικός. Μεγαλοπρέπεια. Με ολίγη από προσποίηση, κατ εμέ. Ναι, τα κοστούμια είναι ζόρικα, τα σκηνικά απαίτησαν πολύ δουλειά για να είναι γαλαξιακά, υπάρχει πλαστικότητα στο όλον. Και επιβλητικότητα, με πλάνα εμμονικά δίχρωμα –μπλε και γκρι, ώχρα και λευκό, πετρόλ και χρυσό. Για μια κόντρα με τα Marvel Studios. Όχι λυσσασμένη δράση ούτε χαζή λογοδιάρροια.

Dune είναι το όνομα του έρημου πλανήτη Αράκις. Η θερμοκρασία αγγίζει τους 100ο C. Γιγάντια σκουλήκια ταξιδεύουν στην άμμο. Ένα πολύτιμο παραισθησιογόνο «μπαχάρι» φτιάχνεται εκεί. Επιμηκύνει την ανθρώπινη ζωή, επιτρέπει τα διαγαλαξιακά ταξίδια και χαρίζει μαντικές ικανότητες. Η παραγωγή του κινεί τον κόσμο.

Η ταινία «περιέχει» πολλή άμμο. Εξαντλητικά πολλή άμμο.

Είμαστε στο έτος 10191 όταν ο δούκας Λέτο Ατρείδης κληρονομεί τον πλανήτη. Στο πλευρό του, η λαίδη Τζέσικα, ο γιος τους Πολ και οι καλύτεροι στρατιώτες του. Θα πετάξουν πάνω από την έρημο μέσα σε πολύ όμορφα ελικόπτερα-λιβελούλες.

Συναντά τους αυτόχθονες Φρέμεν. Τα μάτια τους είναι τιρκουάζ απ’ το μπαχάρι και περιμένουν την έλευση του «Μουάντ’ Ντιμπ», του Μεσσία που θα εξαπολύσει την τζιχάντ. Καταδιώκονται από τη βάρβαρη φατρία των Χαρκόνεν, φαλακρών και άτριχων. Υπάρχει ακόμα το τάγμα των Μπένε Τζέσεριτ -τηλεπαθητικές μάγισσες που εξασφαλίζουν τη συνέχεια της μητριαρχίας και παίζουν καθοριστικό ρόλο στο ριζικό των πλανητών.

Περίμενα περισσότερα απ’ τον Βιλνέβ. Είναι ένας πολύ ταλαντούχος σκηνοθέτης. Άξιος μαθητής του Ρίντλεϊ Σκοτ, αν και οι σκηνές των μαχών υπολείπονται.

Είμαι από τους λίγους εναπομείναντες που εκτιμούν την αφηγηματική βραδύτητα. Ώστε να βρουν θέση οι χαρακτήρες, η ατμόσφαιρα, η μυθολογία. Αγαπάω την ευρωπαϊκή κουλτούρα μου και τη σέβομαι. Εδώ, υπάρχει μπέρδεμα, αναποφασιστικότητα. Υπάρχουν εικόνες που κόβουν την ανάσα, η μουσική είναι φανταστική, το όλον είναι τεχνικά άρτιο. Αλλά κάτι λείπει. Η ψυχή εκείνης της πρώτης ανάγνωσης.

Το θέαμα απεδείχθη εξαντλητικό. Στην αρχή, έχεις να κάνεις με ένα είδος ατέρμονης διαφήμισης, σαν κι αυτές για αυτοκίνητα, ρολόγια και αρώματα. Μου έκανε εντύπωση η απουσία συναισθήματος και συγκίνησης. Πόσω μάλλον σασπένς. Από την άλλη, υπήρχε πολλή, μα πάρα πολλή, άμμος. Ωστόσο, την αίσθηση της ζέστης δεν την εισέπραξα ποτέ.

Περίμενα περισσότερα απ’ τον Βιλνέβ. Είναι ένας πολύ ταλαντούχος σκηνοθέτης. Άξιος μαθητής του Ρίντλεϊ Σκοτ, αν και οι σκηνές των μαχών υπολείπονται. Είχα ενθουσιαστεί με το Blade Runner 2049, αν και κομμάτι ψυχρό για τα γούστα μου. Αλλά υπήρχε ένας πρωταγωνιστής, μια αναζήτηση, ένα όραμα σχεδόν μεταφυσικό που σε στιγμές θύμιζε Ταρκόφσκι. Έμεινα με την πείνα μου στο Dune. Δεν ήταν απλώς ψυχρό, το βρήκα παγωμένο.

Ο σκηνοθέτης Denis Villeneuve κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων.

Κι όχι μόνον αυτό. Τα σκηνικά και το πολύ χρήμα έχουν πέσει και το ‘χουν πλακώσει. Δεν έχει μείνει χώρος για τα πρόσωπα. Ο Σαλαμέ μοιάζει με ρομποτάκι που έχει δημιουργήσει κάποια τεχνητή νοημοσύνη. Ανέκφραστος -όπως προφανώς του ζητήθηκε- και χωρίς το απαιτούμενο εκτόπισμα για το ρόλο. Τα πλάνα είναι μαγεία, αλλά τι να το κάνεις όταν επί 2.30 ώρες δεν συμβαίνει σχεδόν τίποτα. Σπάζεσαι και βαριέσαι. Οι πολύ κακοί θα πουν πως ένας εξαγωγέας άμμου χρηματοδότησε την ταινία, αφού πρώτα λεηλάτησε το μουσειακό βεστιάριο του αλβανικού στρατού.

Κάποιοι άλλοι θα πουν ότι η ταινία στερείται χιούμορ. Διαφωνώ. Πέραν του ότι πρόκειται για spoiler της συνέχειας, εν μέσω σινεφιλικών πλάνων ξεφυτρώνει μια επική μάχη όπου ο Τιμοτέ, ο Ιησούς των θινών, την πέφτει στους πάντες ως άλλος Power Ranger, ενώ μετά ιππεύει το γιγάντιο σκουλήκι (η σκηνή που περιμένουν όλοι και εμφανίζεται μετά από μιάμιση ώρα). Μιλάμε για σκηνή που γράφει ιστορία: Το καβάλημα ενός τεράστιου φαλλού με φάτσα πρωκτού. Και κλου ότι την ευόδωση του εγχειρήματος θα την μάθεις ενδεχομένως προσεχώς, αφού το Μέρος 2ον δεν έχει ακόμα αποφασιστεί από τη Warner Bros!

Το φιλμ είναι κοντρολαρισμένο, ένα κινηματογραφικό αντικείμενο παράδοξο και ονειρικό, τα σκηνικά εντυπωσιακά, οι ηθοποιοί επαρκείς με το παραπάνω, η μουσική επένδυση του Χανς Ζίμερ συναρπαστική.

Εν πάση περιπτώσει, ο Βιλνέβ είναι τόσο συνεπαρμένος από τις κινήσεις της κάμεράς του, τα αραμπέσκ του, την επιθυμία του να γυρίσει μια αρχαία ελληνική τραγωδία που στο τέλος σε χάνει. Αναρωτιέσαι: «Ποιοι είναι οι Ατρείδες;», «Ποιοι είναι οι κακοί;», «Τι στο καλό είναι οι Φρέμεν;», «Ποιος πρόδωσε ποιον;», «Ποιος είναι ο Αυτοκράτορας;», «Με ποιους είναι ο δικός μας;», «Πότε γυρνάω σπίτι;», «Πότε θα φάμε;». Μνημειακό οπτικά μεν, αλλά από ουσία μηδέν. Χώρια ότι μιλάμε μόλις για το πρώτο μισό του πρώτου τόμου.

Το κέρατό μου, δεν προλαβαίνεις να βάλεις την κόλαση σε τάξη, παρά την ποζάτη βραδύτητα. Κι είναι απίστευτο, αλλά πουθενά δεν γίνεται μνεία για το τι στο καλό είναι αυτή η τζιχάντ, η οποία στο κάτω-κάτω είναι η βάση της ιστορίας. Γιατί οι άμοιροι οι Φρέμεν είναι μετά βίας ορατοί; Γιατί μια επανάσταση κατέστρεψε τις μηχανές τεχνητής νοημοσύνης; Γιατί απαγορεύονται τα πυρηνικά όπλα; Γιατί οι πάντες μάχονται με ξίφη; Και ούτω καθεξής. Μιλάω για τα βασικά. Όλη η φάση μου θύμισε το πώς χρησιμοποιούν την ιστορία τα παλιά καλά Κλασσικά Εικονογραφημένα.

Η ταινία είναι ένας καθεδρικός. Μεγαλοπρέπεια. Με ολίγη από προσποίηση.

Όμως, αυτό που κυρίως με ενόχλησε, και το οποίο αντιθέτως θα εκτιμηθεί από τους υπερατλαντικούς φίλους μας, είναι αυτή η ρητορική περί κακού ιμπεριαλισμού, εκμετάλλευση ξένων πλουτοπαραγωγικών πηγών και λοιπών οικολογικών καταστροφών. Η παιδαγωγική που ασμένως υπηρετεί ο σκηνοθέτης. Εντάξει, έτσι θέλει η εποχή και το Χόλιγουντ, αλλά το έργο του Χέρμπερτ είναι τόσο πολυσήμαντο που καταντάει προσβλητικό.

Η ταινία του Βιλνέβ αποσκοπεί στο ενδεχόμενο κατασκευής μια νέας εποποιΐας που θα έρθει βολικά να ανταγωνιστεί το Star Wars και το Game of Thrones.

Να είμαι δίκαιος: το φιλμ είναι κοντρολαρισμένο, ένα κινηματογραφικό αντικείμενο παράδοξο και ονειρικό, τα σκηνικά εντυπωσιακά, οι ηθοποιοί επαρκείς με το παραπάνω, η μουσική επένδυση του Χανς Ζίμερ συναρπαστική (αν και, στο τέλος, καπελώνει την ταινία που υπηρετεί) κι ο Βιλνέβ κάνει τα μαγικά του ώστε, όποτε χρειάζεται, η δράση να μπαίνει στην άκρη για να μας κατακλύσει η ατμόσφαιρα –πράγμα σπάνιο στις μέρες μας. Δυστυχώς όμως λείπουν πράγματα. Πολλά.

Το αποτέλεσμα είναι ένα σόου «Ήχος και Φως».

Εν ολίγοις: Πρόκειται για μπλογκμπάστερ με διανοουμενίστικο μανδύα. Ο Βιλνέβ πετυχαίνει εκεί που ο Ντέιβιντ Λιντς τα χαλάει και αποτυγχάνει εκεί όπου ο Λιντς σκοράρει. Η ταινία του Λιντς, τον οποίο πετσόκοψαν και ταλαιπώρησαν, εκφράζει μια οπερατική και πολιτική πυκνότητα που η εκδοχή του Βιλνέβ μετά βίας αγγίζει. Γιατί παγιδεύτηκε ανάμεσα στην επιθυμία του να μείνει πιστός στο πρωτότυπο και συνάμα να εντυπωσιάσει το ευρύ κοινό. Εντέλει, το αποτέλεσμα είναι ένα σόου «Ήχος και Φως». Κινηματογραφικά έστω, αυτό που θα ήθελα ήταν τουλάχιστον να χαθώ, να μοιραστώ την εσωτερική περιπλάνηση του Πολ, να φοβηθώ το σκουλήκι, να παραστώ στη γέννηση ενός Μεσσία.

Το Dune, αυτό το opus magnum της SF κι ένα από τα σπουδαιότερα λογοτεχνικά έργα του 20ου αι., δεν αντέχει σε απλουστεύσεις, χειραγωγήσεις και εξωραϊσμένες μπουρδολογίες. Η ταινία του Βιλνέβ αποσκοπεί στο ενδεχόμενο κατασκευής μια νέας εποποιΐας που θα έρθει βολικά να ανταγωνιστεί το Star Wars και το Game of Thrones. Η καλύτερη ταινία για το Dune είναι ευτυχώς εκείνη που δεν γυρίστηκε ποτέ: αυτή του Χοδορόφσκι.

 

Διαβάστε ακόμα: Σοβαρά τώρα, πώς θα μπορούσε να επιστρέψει ο Μποντ; (προσοχή, spoilers!)

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top