Αρχαϊκή και μυστηριώδης: Είδαμε τη «Βληχή» του Λάνθιμου

H Emma Stone πρωταγωνιστεί στη Βληχή του Γιώργου Λάνθιμου.

Βληχή. Μια λέξη αρχαϊκή και μυστηριώδης, που σημαίνει απλώς το βέλασμα των αιγοειδών. Όμως στην νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, τίποτα δεν είναι απλό, ούτε καν το βέλασμα των κατσικιών, τα οποία πρωταγωνιστούν μαζί με την Emma Stone και τον Damien Bonnard, μαζί με τη μουσική και μαζί με την Τήνο, ως συνολικό τοπίο: με τους βράχους της, τους ανθρώπους και τον μανικό άνεμο, που ως πνεύμα δεν φαίνεται, γίνεται όμως αισθητός μέσα από την κίνηση των όντων. Όπως η πνοή της ζωής. Τα σώματα ηρεμούν μόνο με την απουσία της.

Η ταινία, βωβή και ασπρόμαυρη, γυρίστηκε στη διάρκεια του χειμώνα. Ένα τοπίο βράχων με τις κατσίκες που ζουν προσαρμοσμένες στη σκληρότητα της γης και του ανέμου. Ένα μοναχικό σπίτι με καλαμωτή και μέσα μια μαυροφορεμένη γυναίκα που πενθεί και δέχεται την επίσκεψη των άλλων γυναικών και ενός άνδρα ηλικιωμένου. Η εικόνα είναι ηθελημένα παλαιική, σχεδόν σαν εθνογραφικό ντοκιμαντέρ γυρισμένο στην μεταπολεμική Ελλάδα. Είναι όμως εξίσου σαφές από τα αντικείμενα ότι η ταινία είναι γυρισμένη στο σήμερα – αν και πρόκειται για ένα σήμερα που ποτέ δεν ξεφορτώθηκε ό,τι του παρέδωσε το παρελθόν και μπορούσε ακόμα να χρησιμοποιήσει: ένα παλιό κρεβάτι, ένα παλιό ρούχο, μια παλιά συνήθεια, μια παλιά τηλεόραση.

Το ταίριασμα της εικόνας με τη μουσική έχει γίνει με απόλυτη επιτυχία (Φωτογραφία: Andreas Simopoulos).

Κάποτε οι επισκέπτες φεύγουν και η γυναίκα μένει μόνη με τον νεκρό. Ο δημόσιος βίος παραχωρεί τη θέση του στον ιδιωτικό και η πραγματικότητα εξαϋλώνεται. Οτιδήποτε συμβεί μετά μπορεί να κατανοηθεί μόνο μέσα στον χώρο του συμβολικού, έτσι όπως εκφράζεται έξω από τον λόγο, μέσα από την εικόνα και από την μουσική. Ο ήχος της ταινίας είναι αμιγώς μουσικός, παιγμένος ζωντανά από  ερμηνευτές που βρίσκονται επί σκηνής. Μόνο σε μια στιγμή ερωτικής κορύφωσης νομίζεις ό,τι ακούς την βαθιά ανάσα μιας γυναίκας. Ηχητικό εφέ, ή ένας μουσικός που παίρνει ανάσα για να παίξει το όμποε ή το φλάουτο;

Η μουσική είναι αναπόσπαστο κομμάτι του έργου και όχι απλή μουσική επένδυση (Φωτογραφία: Andreas Simopoulos).

Το ταίριασμα της εικόνας με τη μουσική έχει γίνει με απόλυτη επιτυχία. Το αποτέλεσμα προέκυψε χάρις στη συνεργασία του σκηνοθέτη με τον συνθέτη Γιώργο Κουμεντάκη. Όπως εξήγησαν στη συνέντευξη τύπου που ακολούθησε την προβολή, οι δυο τους συνεργάστηκαν στενά ώστε μέσα από μια πληθώρα αρχικών επιλογών να καταλήξουν ακριβώς στις μουσικές μέσα από τις οποίες θα αρθρωνόταν η ταινία: ο συνθέτης είχε την πρωτοβουλία των προτάσεων και ο σκηνοθέτης την ευθύνη της τελικής συναρμογής.

Ο Damien Bonnard σε μια σκηνή της Βληχής (Φωτογραφία: Andreas Simopoulos).

Ακούγονται διαδοχικά το Singing Garden για σύνολο έξι οργάνων του Ιάπωνα Toshio Hosogawa (γεν. 1955) και η Nachtmusik (Νυχτερινή μουσική) του ίδιου συνθέτη, για σόλο cimbalom (τσίμπαλομ < κύμβαλο), όργανο κεντροευρωπαϊκής προέλευσης συγγενές προς το δικό μας σαντούρι με πιο οξύ μεταλλικό ήχο. Τέλος, το Immortal Bach op. 153 (1988) του Νορβηγού Knut Nystedt (1915-2014), έργο για ασυνόδευτη χορωδία που εκκινεί από το θρησκευτικό τραγούδι του J. S. Bach «Komm, süßer Tod» (Έλα, γλυκέ θάνατε) και το εξελίσσει με τολμηρή αρμονική γλώσσα και σύγχρονη αντίληψη για το τι μπορεί να είναι ο πολυφωνικός χορωδιακός ήχος.

Η μουσική είναι αναπόσπαστο κομμάτι του έργου και όχι απλή μουσική επένδυση, καθώς η ταινία έχει φτιαχτεί έτσι ώστε να ταιριάζει απόλυτα με τα κομμάτια, τα οποία διατηρήθηκαν αυτούσια. Για αυτό και προϋπόθεση της καλλιτεχνικής σύλληψης είναι η μουσική να ερμηνεύεται πάντοτε ζωντανά, μολονότι, από τη στιγμή που ο ήχος περνούσε μέσα από τη μικροφωνική ενίσχυση, το ακουστικό αποτέλεσμα καθαυτό δεν θα διέφερε σε κάτι από το αν ήταν ηχογραφημένος. Οι ερμηνείες των συμμετεχόντων πάντως ήταν υποδειγματικές.

Στη Βληχή, η εικαστική και η ακουστική γλώσσα μιλούν για όλα αυτά που δεν λέγονται (Φωτογραφία: Andreas Simopoulos).

Η βασική λειτουργία της μουσικής δεν είναι να σχολιάζει ή να ενοποιεί τη δράση, αλλά να υπενθυμίζει ότι αυτό που παρακολουθούμε δεν είναι εντέλει αφήγηση, αλλά εικονοποιία. Ένα έργο τέχνης στο οποίο εικαστική και ακουστική γλώσσα μιλούν για όλα αυτά που δεν λέγονται, είτε διότι είναι κρυφά και ανομολόγητα, είτε διότι δεν νοούνται καν στη συνείδηση: τη σχέση ανάμεσα στον έρωτα και τον θάνατο, την τροφή και τη θυσία, τη θρησκεία και το σεξ, την επιθυμία και τη φαντασία, τη ζωή και τη φαντασίωση, το πεπερασμένο και το αέναο, και όσα άλλα θέματα αναγνωρίσει ο θεατής.

Η διευθύντρια του Οργανισμού ΝΕΟΝ Ελίνα Κουντούρη, ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργος Κουμεντάκης, η Emma Stone και ο Γιώργος Λάνθιμος κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου (Φωτογραφία: Νatalia Tsoukala).

Άλλωστε και ο σκηνοθέτης, παρά τις συχνές και ρητές αναφορές σε προηγούμενα επιτεύγματα από την ιστορία του κινηματογράφου, δεν διστάζει να ανατρέχει και σε αμιγώς εικαστικές εικόνες, συχνά για τις πιο έντονες σκηνές της ταινίας του, όπως για αυτό που στη γλώσσα της ζωγραφικής θα ονομάζαμε «Νεκρή φύση με κεφαλή ζώου», ή με την απολύτως ακριβή αναπαράσταση του γνωστού πίνακα του Γκυστάβ Κουρμπέ: Η προέλευση του κόσμου…

H Βληχή σε παραγωγή, σενάριο και σκηνοθεσία Γιώργου Λάνθιμου εντάσσεται στην πρωτοβουλία  The artist on the composer που επιμελούνται ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργος Κουμεντάκης και η διευθύντρια του Οργανισμού ΝΕΟΝ Ελίνα Κουντούρη. Το πρόγραμμα είναι συμπαραγωγή των δύο οργανισμών· η συμμετοχή της ΕΛΣ πραγματοποιείται με δωρεά από το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος». Οι συντελεστές αναφέρονται αναλυτικά στο πρόγραμμα της παράστασης.

Διαβάστε ακόμα: Τζακ Νίκολσον, o άνθρωπος που δεν γεννήθηκε ποτέ.

TAGS :
Γιώργος Λάνθιμος ελληνική ταινία κινηματογράφος

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook