40 χρόνια «Το Νόημα της Ζωής»: αυτοί οι τρελοί, τρελοί Monty Python

Μαθαίνοντας στους νέους τι είναι το σεξ.

Ας υποθέσουμε πως πέφτουμε σε ένα υπαρξιακό σπιράλ. Από αυτά που έχουν είσοδο, αλλά δεν εγγυώνται και ασφαλή έξοδο. Ας σκεφτούμε τις διαδρομές που κάνει το μυαλό μας, την τροχιά που παίρνουν οι σκέψεις μας, τα κοντά βήματα που κάνει η μνήμη μας, τα ερωτήματα που θέτει η καρδιά και την εικόνα που φτιάχνει το μυαλό.

Τι είμαστε; Κάτι μικρά ψάρια με ανθρώπινο κεφάλι σε ενυδρείο εστιατορίου που κάποια στιγμή το δίχτυ που κρατάει ο θεός-σερβιτόρος θα μας τραβήξει για τηγάνισμα. Ποια χρεία έχουν ο Κίρκεγκωρ, οι Στωϊκοί, ο Ηράκλειτος, ο Νίτσε; Ποιος καταφεύγει στη στέρνα της φιλοσοφίας όταν οι Monty Python έχουν όλες τις απαντήσεις; Με την προϋπόθεση ότι αντιλαμβανόμαστε το βασικό συμπέρασμα της ζωής: έχει πολλή πλάκα. Περισσότερη από όσο φαίνεται να διαθέτει.

Έχουν περάσει 40 χρόνια από τότε που αυτή η εικονοκλαστική εξάδα ηθοποιών που συγκρότησαν τους Monty Paython μάς παρέδωσε μια ταινία-εγχειρίδιο περιγελαστικού υπαρξισμού. Ποτέ άλλοτε τα βασικά ανθρώπινα ερωτήματα (ποιοι είμαστε; γιατί γεννιόμαστε; πού πηγαίνουμε; ποιο είναι το νόημα της ζωής;) δεν τέθηκαν με τόσο ρηξικέλευθο, χλευαστικό και γάργαρο τρόπο, όσο το έκαναν αυτοί οι τετραπέρατοι Βρετανοί.

Το ευφρόσυνο χιούμορ ντύνει τα πάντα στην ταινία.

Η ταινία παρουσιάστηκε το 1983 στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών και το αποτέλεσμα ήταν αυτό που όλοι ανέμεναν: ένα σοκ που εκφράστηκε από τα χαίνοντα στόματα των κριτικών. Κάτι σαν «τι-είναι-τούτο-πάλι;». Βέβαια, τι ήταν αυτή η ταινία; Σημειωτέον, η πέμπτη και τελευταία που δημιούργησε αυτή η «αναρχική» οργάνωση γέλιου.

Για την ιστορία: η ταινία έλαβε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής, ωστόσο το μέγα βραβείο είναι η συνεχιζόμενη επίδρασή της στην καθαρόαιμη έννοια της σάτιρας, η μετατροπή της σε ταινία έμβλημα (αυτό που λέμε καλτ) και με επιρροή ακόμη και στους σημερινούς -νεότερους- θεατές. Η διαχρονία της είναι ένα από τα θαύματα που δεν λησμονάς.

Mια από τις πλέον χαρακτηριστικές σκηνές της ταινίας.

Η κεντρική ιδέα των Monty Python είναι να σχολιάσουν με τον δικό τους τρόπο τις -κατά Σαίξπηρ- «7 ηλικίες του ανθρώπου»: νήπιο, κλαψιάρης μαθητής, εραστής, φαντάρος, δικαστής, ανόητος γέρος, ξεκούτιασμα και απόλυτη λήθη. Το «Οπως σας αρέσει» του βάρδου στην άσεμνη εκδοχή του.

Η ταινία, για όσους θυμούνται, είναι σπονδυλωτή: περιλαμβάνει επτά κεφάλαια, με το καθένα από αυτά να λειτουργεί μέσα στην αυτονομία του, και όλα μαζί να ενώνονται κάτω από την ομπρέλα του κεντρικού ζητήματος που είναι το νόημα της ζωής.

Η ταινία παρουσιάστηκε το 1983 στο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών.

Καταφέρνουν να ξεπεράσουν δύο κινδύνους με επιδεξιότητα. Οπως συμβαίνει στις σπονδυλωτές ταινίες και ιδιαιτέρως σ’ αυτές που βασίζονται σε σκετς (όπως η εν λόγω) κάποια μέρη είναι ακτινοβόλα κι άλλα έχουν χάσει το στόχο τους. Επίσης, κάποιες αναφορές έχουν να κάνουν με την τότε κατάσταση με αποτέλεσμα αν τα δεις έπειτα από πολλά χρόνια, ελάχιστα καταλαβαίνεις σε τι αναφέρονται. Τίποτα από τα δύο δεν συμβαίνει εδώ.

Πρόκειται για σκετς που σκορπούν, το ένα μετά το άλλο, το πιο λυτρωτικό, άσεμνο, εικονοκλαστικό και ανάρμοστο (για τα χρηστά ήθη) χιούμορ που μπορεί να δει κανείς σε μια ταινία υπαρξιακού περιεχομένου. Δεν μένει όρθιο τίποτα. Κανένας θεσμός, καμία κοινωνική σύμβαση, κανένας νόμος των ανθρώπων δεν στέκει καλά θεμελιωμένος στο βάθρο του.

Η γέννηση και ο θάνατος, ο γάμος και το σεξ, η εκκλησία και η δουλειά, η εκπαίδευση και η βουλιμία. Ολα καταρρέουν με γέλωτα. Οι ατάκες πέφτουν πάνω σου σαν ριπές. Οι μούτες δίνουν άλλη διάσταση στο γκροτέσκο, οι μεταμφιέσεις σε προκαλούν να πλεύσεις στα νερά του αλλόκοτου. Το ευφρόσυνο χιούμορ ντύνει τα πάντα. Θέλετε απαντήσεις στα μεγάλα ζητήματα; Ορίστε, αλλά μην περιμένετε να σταθείτε ενεοί μπρος σε κάτι αφανέρωτο και σοφό. Αν και το γέλιο είναι η μέγιστη σοφία που μας δόθηκε.

Οι ατάκες πέφτουν πάνω σου σαν ριπές. Οι μούτες δίνουν άλλη διάσταση στο γκροτέσκο, οι μεταμφιέσεις σε προκαλούν να πλεύσεις στα νερά του αλλόκοτου.

Τι να πρωτοθυμηθείς απ’ αυτή την ταινία; Από το «θαύμα της γέννησης» και τον «Τρίτο κόσμο» στο πρώτο κεφάλαιο έως την «ανάπτυξη και μάθηση» του δεύτερου όπου ένας καθηγητής παραδίδει μάθημα σεξουαλικής αγωγής σε μαθητές δίχως να παραλείπει να τους μάθει τα πάντα εμπράκτως.

Στο τρίτο κεφάλαιο, «Πολεμώντας αλλήλους», γίνεται η «κατάλληλη» αποδόμηση των ιμπεριαλιστικών πολέμων της Μ. Βρετανίας (οι σκηνές όπου ένας στρατιώτης ψάχνει το πόδι του μπορούν να σε κάνουν να χάσεις την ανάσα σου από το γέλιο).

Στο τέταρτο («Μέση ηλικία»), κάνουν φύλλο και φτερό τις κοινωνικές συμβάσεις μέσω ενός ζευγαριού μεσήλικων που κάνουν διακοπές σε ένα παλαβό μέρος, ενώ στο πέμπτο («Μεταμόσχευση ζωντανών οργάνων»), βλέπουμε πώς μπορείς να χάσεις το συκώτι σου χωρίς να το καταλάβεις.

Φυσικά, δεν μένει η εκκλησία εκτός σχολιασμού.

Στο έκτο κεφάλαιο, «τα φθινοπωρινά χρόνια», η εικονοκλαστική διάθεση της ταινίας φτάνει σε ένα θαυμαστό απόγειο. Ένας άντρας που η λέξη «παχύσαρκος» δεν φτάνει για να τον περιγράψει (μοιάζει σαν Έβερεστ λίπους), σκάει στο φαΐ και τελικά αφήνει να ξεχυθούν από μέσα του όλα τα «υλικά» της «μπαλονοειδούς» κοιλιάς του.

Οσο για το έβδομο κεφάλαιο («Θάνατος»), το μαύρο χιούμορ είναι αυτό που σε εξακοντίζει σε πέρα μέρη. Τι να περιμένει κανείς όταν σε μια καθωσπρέπει κοινωνική εκδήλωση εμφανίζεται ένας περίεργος επισκέπτης που φοράει μαύρη κουκούλα και κραδαίνει ένα δρεπάνι. Ο mr. Death, είπατε; Ναι, αυτός είναι. Αλλά όχι όποιος κι όποιος… θάνατος.

Aυτή η τελευταία ταινία των Monty Python είναι που ενισχύει την παρακαταθήκη που άφησαν στον κινηματογράφο.

Aυτή η τελευταία ταινία των Monty Python είναι που ενισχύει την παρακαταθήκη που άφησαν στον κινηματογράφο και κλείνει έναν όχι μεγάλο (σε πλήθος ταινιών) κύκλο, αλλά σίγουρα ουσιαστικό και άκρως επιδραστικό. Ποτέ ξανά το χιούμορ δεν θα λογίζεται ως κάτι ελαφρό και δεύτερο σε αξία, από τη στιγμή που οι Monty Python του έδωσαν αυτή τη σουρεαλιστική χροιά.

Το πόσο διαβρωτικό είναι το διαπιστώνει κανείς από την ευθεία κριτική που ασκεί η ταινία σε μια σειρά από κεντρικούς πυλώνες του βίου: την εκκλησία, την εργασία, την περιβόητη πάλη των τάξεων, την ανισότητα, την καταπιεσμένη σεξουαλικότητα, την παράνοια του πολέμου, αλλά και τον ακροτελεύτιο φόβο του ανθρώπου, τον θάνατο. Οι Monty Python δεν κάνουν πλάκα, τα λένε σοβαρά, αλλά με τον τρόπο τους.

Στο μεταξύ: ό,τι κι αν μας έχει συμβεί, ό,τι κι αν πρόκειται να μας συμβεί, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μόνο ένα τραγούδι αξίζει να βγαίνει από τα χείλη μας: «Always Look on the Bright Side of Life…» (από Monty Python, κι αυτό στο Life of Brian. Μην το ξεχνάμε). Χαλαρώστε, η ζωή είναι μια τεράστια πλάκα. Δείτε τη φωτεινή πλευρά της.

Διαβάστε ακόμα: Είδαμε το «Ο Μπο Φοβάται». Η σύγχρονη παράνοια στο πρόσωπο του Χοακίν Φίνιξ.

TAGS :
Monty Python σινεμά

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook