Θα πάψουν να υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί, όπως λέει ο Τομά Πικετί;

Παρά τη γενικευμένη κατήφεια, ο Πικετί μας λέει πως υπάρχουν κάμποσοι λόγοι που θα πρέπει να μας κάνουν αισιόδοξους (Φωτογραφία: Audoin Desforges,  Philosophie magazine).

Για τους συγκαιρινούς, τουλάχιστον αυτούς που έχουν μάθει να διαβάζουν πίσω από τις γραμμές ενός κειμένου και, σίγουρα, δίχως ιδεολογικές παρωπίδες, το «Κεφάλαιο του 21ου αιώνα» (εκδ. Πόλις) του Τομά Πικετί ήταν μια αποκάλυψη. Θα έλεγε κανείς, με μια διάθεση υπερβολής, ότι ομοίαζε με το Κεφάλαιο του Μαρξ, αλλά στο πιο μετανεωτερικό.

Οπως γράφει και ο καθηγητής Αμερικανικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, Γκάρι Γκερσλ, στην Washington Post, «προσέφερε μια από τις πιο εμπεριστατωμένες και διαφωτιστικές μελέτες της καπιταλιστικής οικονομίας από τότε που ο Καρλ Μαρξ δημοσίευσε το πρωτότυπο “Κεφάλαιο” 150 χρόνια νωρίτερα».

Αν κρίνει κανείς από τη σκόνη που σήκωσε εκείνο το βιβλίο και την αποδοχή από το πλατύ κοινό παγκοσμίως (μιλάμε για ένα διεθνές best seller), τότε, όντως, ο Πικετί πέτυχε κάτι που άλλοι διανοητές μόνο στα όνειρά τους θα μπορούσαν να φανταστούν. Ένα πυκνογραμμένο έργο χιλίων και πλέον σελίδων να έχει πουλήσει πάνω από 2,5 εκατομμύρια αντίτυπα. Το λες και success story.

Ηταν, φυσικά, και ευνοϊκή η συγκυρία. Το 2013 που κυκλοφόρησε υπήρχε στον κόσμο μια έντονη δυσθυμία προς τις οικονομικές ελίτ που βούλιαξαν το χρηματοπιστωτικό σύστημα οδηγώντας πολλές χώρες (μεταξύ αυτών και την Ελλάδα) στο χείλος της ολικής καταστροφής. Ηταν λογικό και επόμενο ο καπιταλισμός να μπει στο στόχαστρο και να μην θεωρείται πια μια δεδομένη «ιερή αγελάδα». Το βιβλίο του Πικετί έγινε κάτι σαν οδοδείκτης της γενικευμένης άρνησης προς το σύστημα.

Τώρα, στο νέο του βιβλίο «Μια Σύντομη Ιστορία της Ισότητας» (αναμένεται να κυκλοφορήσει στα ελληνικά), ο Πικετί ερανίζεται τα συμπεράσματα των δύο προηγούμενων βιβλίων του (μετά το «Κεφάλαιο» εξέδωσε το «Κεφάλαιο και Ιδεολογία», εκδ. Πατάκη).

Σύμφωνα με τον Γκερσλ: «Οι αναγνώστες θα βρουν αυτό το έργο ελκυστικό και μόνο για τη συντομία του. Αλλά πρόκειται επίσης για ένα πολύ διαφορετικό είδος βιβλίου σε σχέση με τα δύο πρώτα. Παρότι δεν είναι ακριβώς ένα μανιφέστο, “Η Σύντομη Ιστορία της Ισότητας” προσφέρει ένα βάσιμο επιχείρημα όσον αφορά το γιατί πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι για την ανθρώπινη πρόοδο, την οποία ο Πικετί ορίζει ως “πορεία προς την ισότητα”».

Παρά τη γενικευμένη κατήφεια, ο Πικετί μας λέει πως υπάρχουν κάμποσοι λόγοι που θα πρέπει να μας κάνουν αισιόδοξους ότι θα φτάσουμε στον τελικό προορισμό μας ως ανθρωπότητα. Κατά τον γάλλο διανοητή υπάρχουν κάποια αντικειμενικά δεδομένα που δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε.

Tο νέο βιβλίο του Τομά Πικετί «Μια Σύντομη Ιστορία της Ισότητας» αναμένεται να κυκλοφορήσει σύντομα στα ελληνικά.

Επί παραδείγματι: τους τελευταίους δύο αιώνες το προσδόκιμο ζωής αυξήθηκε από τα 26 στα 72 έτη.  Η ανθρωπότητα στο σύνολό της είναι υγιής όσο ποτέ άλλοτε στην Ιστορία, ενώ ποτέ ξανά δεν είχαν τόσοι άνθρωποι πρόσβαση στην εκπαίδευση και στον πολιτισμό.

Φυσικά, ο Πικετί δεν έχει κατέβει από τον Άρη. Ξέρει πολύ καλά τη διάσταση ανάμεσα στον πλούσιο παγκόσμιο Βορρά και τον πτωχευμένο Νότο του κόσμου. Αυτό, όμως, που επισημαίνει είναι ότι οι ανισότητες του 21ου αιώνα μπορούν να περιοριστούν, εν μέρει επειδή «η πορεία προς την ισότητα σε όλες τις μορφές της» είναι μη αναστρέψιμη και εν μέρει γιατί οι προηγούμενες γενιές μεταρρυθμιστών χάραξαν ένα μονοπάτι που μπορεί να καταστεί δρόμος προς τα εμπρός.

Κατά τον Πικετί, σημαντικό ρόλο στην πρόοδο έπαιξαν οι φιλελεύθερες και αριστερές δυνάμεις μεταξύ του 1910-1980, αυτές που ουσιαστικά οδήγησαν στην εκβιομηχάνιση της Δύσης. Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια, «οι δυτικές κοινωνίες έχτισαν εύρωστα κράτη πρόνοιας, επένδυσαν πολλά στην εκπαίδευση και άλλα δημόσια αγαθά και περιόρισαν σημαντικά την οικονομική ανισότητα — και συνεπώς το χάσμα στις ευκαιρίες ζωής — μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Ο Πικετί αποκαλεί αυτόν τον μετασχηματισμό “ανθρωπολογική επανάσταση” και για αυτόν αποτελεί έναν σοσιαλδημοκρατικό θρίαμβο», συνοψίζει ο Γκερσλ.

Η άποψη του Πικετί για το «από εδώ και πέρα» είναι πως λόγω του «θριάμβου της σοσιαλδημοκρατίας τον 20ο αιώνα» η ανθρωπότητα μπορεί να μεταβεί σε ένα νέο στάδιο ισότητας. Αυτό που προτείνει είναι η οργάνωση διακρατικών συνελεύσεων για τη συμπλήρωση του έργου εθνικών νομοθετικών σωμάτων, την επιβολή ενός παγκόσμιου φόρου 2% σε όλες τις ατομικές περιουσίες που υπερβαίνουν τα 10 εκατομμύρια ευρώ, τη συμμετοχή των εργαζομένων στη διαχείριση μεγάλων επιχειρήσεων (για την προώθηση του «συμμετοχικού σοσιαλισμού») και την αναθεώρηση παγκόσμιων συνθηκών για να διασφαλιστεί ότι η διεθνής κυκλοφορία του κεφαλαίου θα ενισχύει αντί να εμποδίζει την επίτευξη βασικών στόχων, όπως η μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και ο περιορισμός της οικονομικής ανισότητας μεταξύ του παγκόσμιου Βορρά και του παγκόσμιου Νότου.

Το θέμα είναι κατά πόσο αυτή η δέσμη προτάσεων είναι εφαρμόσιμη. Ο Πικέτι δεν τρέφει αυταπάτες. Αντιτάσσει, όμως, ότι πρέπει να διατηρούμε την αισιοδοξία μας, κρίνοντας και από την εξέλιξη της πολιτικής κατά τον περασμένο αιώνα.

Μας υπενθυμίζει πως η ψήφος των γυναικών, τα εργατικά δικαιώματα, η άνοδος των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στην εξουσία ή τα πολιτικά δικαιώματα που κατέκτησαν διάφορες μειονότητες, όλα τούτα προκάλεσαν έναν τεράστιο πολιτικό μετασχηματισμό. Παρόμοια κινήματα διαμαρτυρίας, κατάλληλα προσαρμοσμένα στις ανάγκες των πολιτών του 21ου αιώνα, μπορούν να επιτύχουν παρόμοια αποτελέσματα.

Κατά τον Πικετί η σοσιαλδημοκρατία βοήθησε στην πρόοδο της Δύσης (Φωτογραφία: nytimes.com).

Yπάρχει, πάντως, μια παράμετρος σ’ αυτή την πρόοδο που δεν οφείλεται μόνο στα προοδευτικά κινήματα, καθώς η Ιστορία δεν είναι μια απλή διαδοχή ιδεών, αλλά και πράξεων που, συχνά, δεν έχουν θετικό αντίκτυπο. Ο Γκερσλ θυμίζει πως οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι, παρά τον απηνή τους χαρακτήρα, λειτούργησαν, σε βάθος χρόνου ευεργετικά, καθώς: «Ήταν το χάος του πολέμου που μείωσε την ανισότητα στον εικοστό αιώνα […] Ηταν ο πόλεμος, και όχι ο αρμονικός δημοκρατικός ή οικονομικός ορθολογισμός, που διέγραψε το παρελθόν και επέτρεψε στην κοινωνία να ξεκινήσει εκ νέου με καθαρό μητρώο».

Ο Γκερσλ θέτει το ερώτημα εάν είναι δυνατό να μειωθεί η ανισότητα και κατά τον 21ο αιώνα όσο μειώθηκε κατά τον 20ο, χωρίς έναν άλλον παγκόσμιο πόλεμο, ή μια πανδημία πολύ πιο καταστροφική από την τρέχουσα ή μια άνευ προηγουμένου κλιματική καταστροφή.

Θεωρεί πως το σχέδιο του Πικετί για τη μείωση της ανισότητας ανά τον κόσμο «είναι έξυπνο, στοχαστικό και εδράζεται σε αξιοθαύμαστες πολιτικές πεποιθήσεις». Αλλά ένα τέτοιο σχέδιο, όπως έδειξε ο ίδιος ο Πικετί στο «Κεφάλαιο τον 21ο Αιώνα», ενδέχεται να μην επαρκεί, ακόμη και εάν υποστηρίζεται από πλήθος προοδευτικών κινημάτων.

«Η τεράστια και βάρβαρη καταστροφή της ζωής και της περιουσίας, έγραψε κάποτε ο Πικετί, ήταν το κρίσιμο προοίμιο του σοσιαλδημοκρατικού θριάμβου στον 20ο αιώνα. Ας ελπίσουμε ότι ο κόσμος δεν θα απαιτήσει τόσο θάνατο και απόγνωση για να δημιουργήσει μια εποχή οικονομικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης στον 21ου αιώνα», καταλήγει ο Γκάρι Γκερσλ. Οψόμεθα.

Διαβάστε ακόμα: Τι θα λέγατε για ένα εφάπαξ 120.000€ στα 25 σας; Ο αριστερός οικονομολόγος Τομά Πικετί ξαναχτυπά.

TAGS :
καπιταλισμός Πικετί σοσιαλδημοκρατία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook