Τι κάνει μια συναυλία αλησμόνητη;

Το κορίτσι το χαίρεται με τη ψυχή της. Ποιος μπορεί να είναι ο λόγος; (Φωτογραφία: Pete Summers/REX/Shutterstock)

Αφορμή γι αυτό το κομμάτι ήταν μια ανάρτηση/ερώτηση του Αντώνη Πανούτσου στο Facebook: «Υπάρχουν και άλλοι που προτιμάνε να ακούν την κονσέρβα από το live;» Επειδή το θέμα είναι ενδιαφέρον και επειδή βρισκόμαστε και σε εποχή συναυλιών, δράττομαι της ευκαιρίας να επεκταθώ ξεκινώντας με το ερώτημα του Αντώνη. Το οποίο ουσιαστικά απαντάται από τη διατύπωση αφού το δίλημμα έχει να κάνει με την προσωπική προτίμηση του καθενός.

Γιατί όμως διίστανται οι προτιμήσεις; Αυτοί που προτιμούν να ακούν το δίσκο, λαμβάνουν υπόψη δύο παραμέτρους, ενσυνείδητα ή μη. Η πρώτη είναι η «οικειότητα». Κάθε φορά που ακούς ένα δίσκο που σου αρέσει, τον ακούς όπως έπαιξε στα ραδιόφωνα, όπως τον αγόρασες, όπως τον θυμάσαι. Αυτό έχει να κάνει με συναισθήματα: εάν ένας δίσκος σου θυμίζει μια συγκεκριμένη στιγμή, θες να τον ακούς ίδιο, ακριβώς όπως «τότε». Δευτερευόντως, έχει να κάνει και με την ηχητική πιστότητα, που είναι δεδομένη και σταθερή.

Η δεύτερη παράμετρος είναι η «πρακτικότητα». Στο σπίτι δεν έχεις εξωτερικές παρεμβολές σε αυτό που απολαμβάνεις. Δεν έχεις πήγαινε-έλα, με την όποια ταλαιπωρία αυτό συνεπάγεται, δεν χρειάζεται να βρείς καλή θέση σε «καθιστές» συναυλίες, δεν έχεις σπρωξίματα, ή περιορισμένη θέα αν είσαι κοντός στις «ορθάδικες», δεν έχεις τον κάθε διπλανό που δεν βάζει γλώσσα μέσα. Και δεν έχεις και κόστος, βέβαια.

Ξεχασμένος, αλλά χωρίς να έχει ξεχάσει την τέχνη. Robin Trower, Λονδίνο 1985 (από το προσωπικό αρχείο του Μωρίς Σιακκή).

Στον αντίλογο, αυτοί που προτιμούν τη συναυλία θεωρούν ότι το live δεν υποκαθίσταται. Πρώτα από όλα λόγω της φυσικής παρουσίας του καλλιτέχνη. Δεν χρειάζεται να τον φανταστείς, τον έχεις ολοζώντανο, μπροστά σου. Εάν ο ήχος είναι καλός, συναγωνίζεται το (όποιο) στερεοφωνικό σου σε πολύ μεγαλύτερη ένταση. Έχεις λοιπόν έναν συνδυασμό ήχου και εικόνας, ζωντανά, «για σένα».

Επίσης, έχεις την ευκαιρία να δεις τι απίδια πιάνει ο σάκος κάθε τραγουδιστή ή κιθαρίστα χωρίς τα βοηθήματα ενός στούντιο – το live είναι το απόλυτο κριτήριο που ξεχωρίζει διαχρονικά τα πρόβατα από τα ερίφια. Και αν είσαι οπαδός ή πιο ψαγμένος μουσικά, όλο και θα ακούσεις κάτι καινούργιο· ένα νέο τραγούδι που δεν έχει κυκλοφορήσει, μια άλλη ενορχήστρωση, μια διασκευή τραγουδιού άλλου καλλιτέχνη που δεν έχει παίξει ποτέ… Προϋπόθεση βέβαια για τη σύγκριση είναι το live να είναι καλό. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που το συνθέτουν;

Τα καλύτερα γενέθλια. Zappa plays Zappa, Ελληνικό 2006 (από το προσωπικό αρχείο του Μωρίς Σιακκή).

Το timing

Έχει σημασία να βλέπεις κάποιον στα καλά του, όχι στην παρακμή του. Το να βλέπεις ένα γκρουπ που έκανε καριέρα στα ‘60s σε περιοδεία πενήντα χρόνια μετά με ένα από τα αρχικά μέλη και τέσσερις νέες προσθήκες είναι συμβιβασμός εξ ορισμού. Ακόμα κι αν οι αντικαταστάτες είναι καλοί, αυτό που θα δεις δεν είναι αυτό που άκουγες. Συγγενής διάσταση του timing είναι και η διαχρονικότητα της μουσικής του καλλιτέχνη· κάποιοι αντέχουν το πέρασμα του χρόνου και είναι πάντα επίκαιροι, άλλοι όχι.

Η «live δυναμική» του καλλιτέχνη

Κάποιοι «ταιριάζουν» καλύτερα στο ζωντανό από ότι στον δίσκο, τόσο λόγω μουσικής όσο και σκηνικής παρουσίας. Είδα τους Who σε μια αρένα και ήταν πολύ καλοί, είδα και τους Pink Floyd σε στάδιο και ήταν επίσης πολύ καλοί. Κορυφαία συγκροτήματα και τα δύο, με εξαιρετικούς μουσικούς. Η διαφορά είναι ότι στην πρώτη περίπτωση κατάλαβα ότι πήγα σε συναυλία, στη δεύτερη είχα την αίσθηση ότι άκουγα μια πιστή αναπαραγωγή του δίσκου. Εάν όμως είναι να ακούω τον δίσκο, γιατί να μην κάτσω σπίτι μου;

Ο χώρος

Επειδή οι περισσότεροι συναυλιακοί χώροι πληρούν πια τις απαραίτητες προδιαγραφές, θεωρητικά οι καλοί παίζουν παντού καλά. Όχι όλοι όμως και όχι απαραίτητα. Ο χώρος είναι από τις βασικότερες παραμέτρους και για τον καλλιτέχνη και για το κοινό. Και δεν αναφέρομαι στα αντικειμενικά του στοιχεία –ποιότητα ήχου, θέα της σκηνής από όλους, πρόσβαση κ.λπ., αλλά στο πόσο ταιριάζει ο χώρος στον καλλιτέχνη και στη μουσική του. Μπορείτε να φανταστείτε τον Tom Waits σε μια αρένα;

Μια εξαιρετική μπάντα, στo peak της. The Royal Southern Brotherhood, Αθήνα 2014 (από το προσωπικό αρχείο του Μωρίς Σιακκή).

Το κοινό

Που είναι βασικός παράγων στην ατμόσφαιρα της συναυλίας. Εδώ θα έπρεπε τα δημοφιλή ονόματα να έχουν πλεονέκτημα γιατί αρέσουν σε όλους. Επειδή όμως το κοινό τους είναι πολυσυλλεκτικό, είναι και ανομοιογενές. Στη συναυλία θα πάει ο fan, θα πάει και ο άλλος με την καλή του αντί να πάει σινεμά, θα πάει και ο άσχετος γιατί θέλει να δει τον «γνωστό». Αντίθετα, άλλοι ελκύουν τους fan και μόνο, κάτι που προσθέτει στο vibe όπως και στη δυσανάλογη δημοτικότητα που έχουν ορισμένοι σε συγκεκριμένες χώρες (π.χ. Scorpions, Nick Cave στην Ελλάδα).

Το ανεπάντεχο

Κάποια πράγματα μπορεί να απογειώσουν μια συναυλία. Ένα είναι το –μη προγραμματισμένο– επιπλέον encore (είδος υπό εξαφάνιση, αλλά υπάρχει). Ένα άλλο είναι να πας να δεις το headliner, αλλά να σε εντυπωσιάσει το support. Το συνηθέστερο είναι η εμφάνιση ενός καλεσμένου-έκπληξη σε ένα μέρος της συναυλίας. Τίποτα όμως δεν μπορεί να συγκριθεί με το να πηγαίνω να δω μια μπάντα και να μου προκύπτει άλλη μία ως bonus! Για Chaz Jankel είχα ξεκινήσει κάποτε, αλλά ένεκα των Χριστουγέννων μάς έκανε μπουναμά ο Ian Dury και οι υπόλοιποι Blockheads για μιάμιση ώρα επιπλέον.

Οι κανόνες

Όλα τα παραπάνω συνδυάζονται με τους βασικούς κανόνες της μουσικής βιομηχανίας:

– Όλοι έχουν ακμή και παρακμή.
– Όλα τα συγκροτήματα κάποτε διαλύονται.
– Δεν μπορείς να παίζεις στα 60 όπως έπαιζες στα 30.
– Δεν είναι όλοι καλοί στο club και στο στάδιο.
– Πρέπει να βγάζεις τακτικά καλούς δίσκους.
– Πρέπει να κάνεις τακτικά περιοδείες.
– Εξαίρεση: οι Rolling Stones. 

Αυτά είναι τα στοιχεία που έχουν να κάνουν με τον καλλιτέχνη και τη μουσική βιομηχανία. Υπάρχουν όμως και τα υποκειμενικά, από την οπτική γωνία του θεατή:

Οι απαιτήσεις

Όσο πιο πολύ σου αρέσει ένας καλλιτέχνης τόσο αυξάνονται οι προσδοκίες σου γιατί περιμένεις να περάσεις καλά. Όσο όμως μεγαλύτερες είναι αυτές τόσο ευκολότερα θα απογοητευτείς αν δεν ικανοποιηθούν. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές σε περιπτώσεις επιστροφών από το παρελθόν, όταν κάποιος εμφανίζεται από το πουθενά μετά από δεκαετίες απραξίας. Κάποιοι ανταποκρίνονται, άλλοι όχι. Ο Arthur Lee και ο Shuggie Otis με δικαίωσαν, ο Sly Stone ήταν μια καρικατούρα.

Κι όμως, έπαιξαν στην Αθήνα, σε χρόνια ένδειας live μουσικής. Tom Robinson & Sector 27, Θέατρο Ολύμπια 1980 (από το προσωπικό αρχείο του Μωρίς Σιακκή).

Η διάθεση

Το πώς αισθάνεσαι πηγαίνοντας σε μια συναυλία έχει διαφορετική αφετηρία, κατά περίπτωση. Μπορεί να είναι η υποψία ότι θα δεις κάτι μεγάλο που θα το διηγείσαι μετά από χρόνια (Muddy Waters)· μπορεί να είναι η πραγμάτωση μια προσμονής χρόνων (Allman Brothers)· μπορεί να είναι η επίγνωση της τύχης σου στη συγκυρία να βλέπεις κάποιον να ξαναγυρίζει στην πόλη όπου γεννήθηκε και αναδείχτηκε (Booker T Jones). Μπορεί επίσης, για προσωπικούς λόγους, να έχεις τέλεια διάθεση και όλα να φαίνονται όμορφα, ή αντίστοιχα να είσαι χάλια και να αποζητάς μια κάθαρση μέσα από τη μουσική. Σε κάθε περίπτωση, η συναυλία είναι καταλύτης (αν είναι καλή).

Καταλήγοντας, η κονσέρβα και το live είναι δύο διαφορετικές όψεις της μεγάλης τέχνης που λέγεται μουσική. Και μετά από χρόνια ένδειας live, λόγω κρίσης και πανδημίας, η επιστροφή των συναυλιών μάς δίνει ελπίδα ότι γυρίζουμε στην κανονικότητα.

 //Ο Μωρίς Σιακκής σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες «εδώ» και «έξω» και έχει μόνιμη αδυναμία στη μουσική, την ιστορική έρευνα και τα ταξίδια. Έχει κάνει τη σειρά ραδιοφωνικών εκπομπών «Ροκ Ιστορίες», έχει γράψει άρθρα και δύο βιβλία για την ιστορική εξέλιξη του ροκ και έχει παρακολουθήσει περίπου 400 συναυλίες. Γράφοντας αυτό το άρθρο, άκουγε live δίσκους στις ηχογραφήσεις των οποίων ήταν μέρος του κοινού.

Διαβάστε ακόμα: ΛΕΞ, ο ποιητής του περιθωρίου που γεμίζει στάδια.

TAGS :
iggy pop Nick Cave Rolling Stones μουσική συναυλίες

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook