Carlus Padrissa: «Αυτή είναι η δική μου Νόρμα που θα δείτε στην Αθήνα»

Ο σκηνοθέτης Carlus Padrissa έρχεται για να σκηνοθετήσει για πρώτη φορά μια νέα παραγωγή για την Εθνική Λυρική Σκηνή, την Νόρμα του Μπελίνι, η οποία παρουσιάζεται στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών.

Εκτέθηκα για πρώτη φορά στη αχαλίνωτη σκηνική ποίηση των La Fura dels Baus το 2005 με τον “Μαγικό Αυλό” του Μότσαρτ στην Όπερα της Βαστίλης στο Παρίσι. Φυσικά και ήμουν εντελώς ανυποψίαστος για αυτό που θα ακολουθούσε – το σκηνικό αποτελούταν από τεράστια στρώματα που φούσκωναν και ξεφούσκωναν και μετακινούνταν με μηχανικά μέσα στη σκηνή, ενώ το φίδι που κυνηγά τον Ταμίνο ήταν μια από τις πρώτες φορές που έβλεπα βιντεοπροβολή σε όπερα.

Φυσικά δεν είχαν αρέσει όλα σε όλους, ούτε και σε εμένα άρεσε ότι οι αυθεντικοί διάλογοι είχαν αντικατασταθεί με την ανάγνωση φιλοσοφικών κειμένων του Rafael Argullol (!), αλλά όταν ένας – κατά τη γνώμη μου λίγο εριστικός – κριτικός χαρακτήρισε την παράσταση “gonflant” (κοινώς… μας τα φούσκωσε) δεν πρέπει να ήμουν ο μόνος που τον θεώρησε προκατειλημμένο. Αργότερα, όταν η παράσταση κυκλοφόρησε σε dvd, ο συνάδελφός του της δισκοκριτικής στο ίδιο περιοδικό πήρε σαφείς αποστάσεις από εκείνη την πρώτη αυστηρή κρίση.

To 2009 παρακολούθησα το Λυκόφως των Θεών του Βάγκνερ στο Θέατρο του Φλωρεντινού Μάη, μια εξαιρετικά εντυπωσιακή υπερπαραγωγή αντάξια του θέματος της, ενώ το 2012 παρακολουθήσαμε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών την Άνοδο και Πτώση της Πόλης του Μαχαγκόνυ του Κουρτ Βάιλ, σε μια παραγωγή που είχε έρθει από το Θέατρο Ρεάλ της Μαδρίτης, και αποτελούσε ένα σχόλιο στην οικονομική κρίση που τότε ήταν ακόμα μια νέα εμπειρία, και το οικολογικό πρόβλημα.

Κοινός παρονομαστής και στις τρεις παραγωγές ήταν ο σκηνοθέτης Carlus Padrissa, από τα ιδρυτικά μέλη της κολεκτίβα La Fura dels Baus, ο οποίος τώρα έρχεται για να σκηνοθετήσει για πρώτη φορά μια νέα παραγωγή για την Εθνική Λυρική Σκηνή, την Νόρμα του Μπελίνι, η οποία παρουσιάζεται στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών. Ήταν μια μοναδική ευκαιρία για συνέντευξη με έναν από τους πιο καινοτόμους σκηνοθέτες όπερας, που δεν μπορούσε ασφαλώς να πάει χαμένη.

Καθόμαστε στα εδώλια στο ρωμαϊκό ωδείο – εκείνος κάθεται σε ένα από τα μη επισκευασμένα και πιο άβολα, γιατί θέλει να καθίσει πάνω στο αυθεντικό αρχαίο – περιμένοντας να ξεκινήσει η δοκιμή, και η πρώτη μου απορία είναι φυσικά πώς δημιουργήθηκε και τι σημαίνει La Fura dels Baus;

Είναι μια κολεκτίβα σκηνοθετών. Ξεκινήσαμε πριν 40 χρόνια, το 1979. Το όνομα βγήκε και αυτό συλλογικά. Ένας είπε la fura, που είναι ένα μικρό ζώο που χρησιμεύει στο κυνήγι των κουνελιών, άλλος είπε baus – ή ίσως είπε bauhaus – είναι ένας μικρός ποταμός κοντά στην πόλη μας, τη Μόια – που επίσης είναι πατρίδα του Francisco Viñas, που είναι ο πιο διάσημος άνθρωπος από την πόλη μας, υπάρχει ο περίφημος διαγωνισμός λυρικού τραγουδιού που γίνεται στη μνήμη του στη Βαρκελώνη.

«Αγαπώ πολύ τη σφαιρική όπερα, την εφάρμοσα επίσης πολύ στη δουλειά που παρουσίασα σε ένα πλοίο, το Naumon».

Ήταν ένας σπουδαίος βαγκνερικός τενόρος, τραγουδούσε Βάγκνερ στα ιταλικά, σε όλα τα μεγάλα θέατρα, βέβαια όχι στη Γερμανία, γιατί τραγουδούσε στα ιταλικά, ήταν περίφημος Λόενγκριν. Εκεί λοιπόν υπήρχε ο baus. Τελικά, νομίζω εγώ ήμουν, γιατί είμαι λίγο έτσι, “συγκολλητικός” , είπα “εντάξει, La Fura dels Baus” Υπήρχε κι άλλος, δεν είπε τίποτα, έκανε απλώς νόημα “άντε να τελειώνουμε”, και έτσι βγήκε το όνομα.

Μια collectiva σημαίνει συλλογική εργασία, η συλλογική δημιουργία είναι πολύ ιδιαίτερη. Δουλέψαμε πολύ ως συλλογικότητα κάποια χρόνια, αλλά μετά από αρχίσαμε να φτιάχνουμε μικρές ομάδες με το ίδιο πνεύμα, προσκαλώντας καλλιτέχνες για να εργαστούμε συλλογικά, και συνεργαστήκαμε με πολύ κόσμο, διαφορετικούς κάθε φορά. Εδώ, για παράδειγμα, συνεργαζόμαστε με αρκετούς καλλιτέχνες, έναν αρχιτέκτονα, τον καλλιτέχνη του βίντεο, των σκηνικών κτλ. (Μου δείχνει τη σκηνή και τα δυο μεγάλα διάφανα δοχεία που κρέμονται από το φουτουριστικό δέντρο) Εδώ κάνουμε το τεστ του νερού. Θα εφαρμόσουμε για πρώτη φορά το πρωτόκολλο. Χτες το δοκίμασα ο ίδιος, δεν ήθελε να μπει κανένας, γατί δεν ήταν ακόμα πιστοποιημένα ασφαλές, οπότε μπήκα εγώ πρώτος, για να βεβαιωθώ. Μερικές φορές πρέπει να μπαίνεις εσύ μπροστά για να προχωρήσουν τα πράγματα.

– Μερικές φορές είναι λίγο διακινδυνευμένες οι κατασκευές σας.
Πάντα! Σήμερα μου έλεγε η γυναίκα μου “γιατί θέλεις πάντα να διακινδυνεύεις, είναι λάθος, εδώ, δίπλα στους μουσικούς”. Όμως θέλω να αναπαραστήσω αυτό το δέντρο ως έναν χώρο ορισμένο για να γίνει η τελετουργία της Νόρμα – θα δείτε την τραγουδίστρια να πραγματοποιεί το τελετουργικό – επειδή αυτός ο χώρος σχετίζεται άμεσα με το Θέατρο του Διονύσου. Ένα βιβλίο που αγαπώ πολύ είναι “Η Γέννηση της Τραγωδίας μέσα από το Πνεύμα της Μουσικής” – Του Νίτσε – Νίτσε και Βάγκνερ! όταν δούλευα στη Λουκέρνη πήγα στο Μουσείο Βάγκνερ, τη βίλα που είχε νοικιάσει ο Βάγκνερ όταν κατοικούσε στην πόλη, και εκεί τον επισκεπτόταν ο Νίτσε, έκανε 26 επισκέψεις, τότε τον θαύμαζε – είχαν τριάντα χρόνια διαφορά, μετά απογοητεύτηκε – έτσι γεννήθηκε το βιβλίο.

»Στη Fura θέλουμε να επανανακαλύπτουμε την τελετουργία, τον Διόνυσο. Ένα δέντρο, ένα υγρό – μια σπονδή, ο από μηχανής θεός, η σφαιρικότητα. Εφαρμόζω πάντοτε ως έννοια την σφαιρική όπερα. Τώρα ακούτε πολύ η τέχνη σε 360 μοίρες. Το κάναμε πάντα στη Fura, σκεφτείτε μια μεσογειακή τελετουργία όπου το κοινό βρίσκεται στο μέσον σε διάδραση με τα τεκταινόμενα. Θέλουμε ο ρυθμός της παράστασης να είναι ο ρυθμός της καρδιάς – ένας ρυθμός αταβιστικός.

»Αγαπώ πολύ τη σφαιρική όπερα, την εφάρμοσα επίσης πολύ στη δουλειά που παρουσίασα σε ένα πλοίο, το Naumon. Τώρα το έχω στον Ρήνο, στη Γερμανία, εδώ και δέκα χρόνια λόγω της κρίσης δεν κινείται πολύ, αλλά πριν 15 χρόνια επισκέφτηκε την Κίνα! Φέτος έχουμε τα 500 από τον περίπλου του Μαγγελάνου, που τον πραγματοποίησε για να αποδείξει εμπειρικά ότι η η γη είναι στρογγυλή. Βέβαια οι Έλληνες το γνώριζαν, αλλά εν τω μεταξύ η γνώση είχε ξεχαστεί. Είχε και έξι Έλληνες στο πλήρωμα, από τους οποίους γύρισαν οι τέσσερις – ρεκόρ επιβίωσης για αυτούς που συμμετείχαν – από τους 270 που έφυγαν, μόνο 18 γύρισαν, αλλά οι 4 Έλληνες από τους 6. Ήταν πραγματικά σπουδαίοι ναυτικοί, αληθινοί Οδυσσείς! Ο περίπλους ήταν ένα ευρωπαϊκό εγχείρημα, αφού το πλήρωμα είχε τα πάντα: Ισπανούς, Ολλανδούς, Έλληνες, Ιταλούς, Γάλλους, Πορτογάλους, Γερμανούς, Άγγλους.

«Θα εφαρμόσουμε για πρώτη φορά το πρωτόκολλο, θα πρέπει να βγουν από το νερό. Μου αρέσει αυτό. Περάσαμε τους εννέα πρώτους μήνες της ζωής μας μέσα στο νερό».

– Κάνετε πάντοτε καινοτόμες σκηνοθεσίες στην όπερα -ναι -δε φοβάστε μερικές φορές μήπως έτσι χάνεται και η μνήμη κάποιων παραδόσεων;
Ναι, χάνουμε, ξαναβρίσκουμε, χάνουμε, και ούτω καθεξής. Είναι η αιώνια επιστροφή. Η δική μας εποχή, η ψηφιακή εποχή, φοβάμαι θα είναι εποχή λήθης. Εμείς χάσαμε τις οικογενειακές μας φωτογραφίες (γελάει). Ήταν από τις πρώτες ψηφιακές φωτογραφίες, αλλά δεν κρατήσαμε το ψηφιακό αρχείο, και οι εκτυπώσεις δεν ήταν καλής ποιότητας, και με τον καιρό χάλασαν, έγιναν τελείως λευκές, οπότε χάθηκαν. Τώρα με τα κινητά τηλέφωνα έχουμε ένα νέο σύστημα δουλείας. Με κάποιο τρόπο η ψυχή αδειάζει. Ζούμε λίγο έναν νέο μεσαίωνα, μετά τον Β΄ΠΠ χάσαμε κάπως της μνήμη.

– Η Ευρώπη είναι κάτι που σας απασχολεί;
Ναι, πολύ, παρακολουθώ τα νέα – αν και αναπολώ την εποχή που δεν άκουγα καθόλου ειδήσεις, δεν είχα τηλεόραση. Ήταν η καλύτερη εποχή , ήμουν ο πρωταγωνιστής της ζωής μου. Όταν προετοίμαζα την Πολιορκία της Κορίνθου του Ροσσίνι για το ομώνυμο φεστιβάλ του Πέζαρο, βρήκα και ένα μικρό βιβλίο του Λόρδου Βύρωνα, που ήρθε εδώ στην Ελλάδα και έδωσε τη ζωή του – όπως έναν αιώνα μετά, άλλο ήλθαν και αγωνίστηκαν για την Ισπανία στον εμφύλιο. Ακόμα μια κυκλική ιστορία. Έγραψε υπέροχα πράγματα. Σε ένα από τα βιβλία του έγραψε ότι δεν κουράστηκε όταν αγνοούσε τον χρόνο και ακολουθούσε τον δικό του δρόμο.

[Η προσοχή του ζητείται για λίγο στη σκηνή. ]

»Τώρα θα εφαρμόσουμε για πρώτη φορά το πρωτόκολλο, θα πρέπει να βγουν από το νερό. Μου αρέσει αυτό. Περάσαμε τους εννέα πρώτους μήνες της ζωής μας μέσα στο νερό – όλα νερό είναι, είμαστε νερό, η φιλοσοφία ξεκίνησε δίπλα στο νερό. Σε αυτή την παραγωγή βρισκόμαστε στο έτος 2050 και οι νέοι Δρυίδες είναι αυτοί που επέζησαν από τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Ζουν σε ένα νησί από πλαστικά – Και στο Μαχαγκόνυ το 2012 είχατε επίσης ένα σκηνικό αντίστοιχο.

– Μήπως θέλετε να πείτε κάτι, είδατε πολλά σκουπίδια στην Ελλάδα;
(γελάει) Ένα νησί από πλαστικά στην ανατολική Μεσόγειο, όπου η στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει.

– Ρωμαίους θα έχει;
Θα είναι οι εκπρόσωποι μιας πολυεθνικής που προσπαθούν να αποκτήσουν επιρροή στην περιοχή. Όμως το βασικό στοιχείο στην προσέγγισή μου είναι ότι οι νέοι Δρυίδες έχουν χάσει τη γονιμότητά, όμως ο Πολλιόνε, ο Ρωμαίος εχθρός, έχει δυο παιδιά με την Νόρμα, που πρέπει να μείνουν κρυφά. Οι Δρυίδες αναζητούν τα βακτήρια που θα εξαφανίσουν το πλαστικό για να αποκαλυφθεί και πάλι η φυσική γη, και αυτό που έχουν φυλάξει από τον πολιτισμό είναι οι σπόροι, που τους φυλάσσουν ως πολύτιμα φυλαχτά. Η τελετουργία που θα δούμε εκφράζει το αίτημα να απαλλαγούν από το πλαστικό και να ξανακατακτήσουν τη ζωή.

»Πιστεύω ότι η τάση για χρήση του πλαστικού αυξάνεται συνεχώς. Πηγαίνεις στο σούπερ μάρκετ, όπου απαγορεύτηκαν οι πλαστικές σακούλες και πρέπει να τις πληρώσεις, αλλά όλα τα προϊόντα είναι συσκευασμένα μεσα σε πλαστικό! Είναι γελοίο, όλα όσα αγοράζεις είναι από πλαστικό, πηγαίνεις στο ταμείο, βγάζεις όλες τις πλαστικές συσκευασίες, η ταμίας τα περνάει “πλαστικό, πλαστικό, πλαστικό” και στο τέλος σου λέει “η πλαστική σακούλα χρεώνεται” (γελάει). Αυτό δε δείχνει πόσο πολύ “μεσαιωνικοί” είμαστε ακόμα, πόσο μας λείπει η λογική; Παντού βλέπουμε πλαστικό, εδώ στην Ελλάδα ίσως περισσότερο και από την Ισπανία.

»Το αρχικό θεατρικό έργο από το οποίο προήλθε η όπερα λεγόταν “Νόρμα ή η παιδοκτονία’. Τι είναι η παιδοκτονία; Υπάρχει εκείνη της Μήδειας, που σκοτώνει τα παιδιά της, αλλά υπάρχει και η δική μας παιδοκτονία, που σκοτώνουμε τα παιδιά μας αφήνοντας τους έναν κόσμο αβίωτο: χωρίς λεφτά, χωρίς περιουσία, χωρίς επάγγελμα, χωρίς εργασία, σε μια μορφή δουλείας, τα αφήνουμε να καθαρίσουν τα δικά μας σκατά!

– Η Νόρμα πεθαίνει για τον έρωτα ή για τα παιδιά της;
Εδώ δεν πεθαίνει – το τέλος είναι μια αναγέννηση, ξαναβρίσκουν τη χαμένη ζωή.

«Γιατί η όπερα για εμένα ανταποκρίνεται απολύτως στην κατάσταση του σύγχρονου καλλιτέχνη, επειδή η όπερα είναι πολυμεσική!».

– Μια ανακύκλωση;
Ναι, με αυτή την υπέροχη μουσική. Μερικές φορές είναι λίγο βαγκνερική – ο Βάγκνερ γνώριζε αυτή τη μουσική πολύ καλά, αν και είναι εντελώς αντίθετη από τη δική του. Είναι μια υπέροχη μουσική. Γνώριζα πάντοτε την Casta Diva, αλλά όταν σκηνοθέτησα πρώτη φορά Νόρμα στο Κόβεντ Γκάρντεν ανακάλυψα και την υπόλοιπη όπερα, που έχει υπέροχη μουσική. Πρέπει να ασχολείσαι με κάτι για να το ανακαλύπτεις, ειδικά τους κλασικούς. Πρέπει να ανακαλύπτουμε τους κλασικούς, και είναι φιλοδοξία μου να τους γνωρίσω σε καινούργιο κοινό. Όταν σκηνοθέτησα για την Αρένα της Βερόνα, ήξερα ότι θα έλθουν πολλοί τουρίστες, παιδιά, και ότι έπρεπε να τα κάνω να αγαπήσουν την όπερα.

»Γιατί η όπερα για εμένα ανταποκρίνεται απολύτως στην κατάσταση του σύγχρονου καλλιτέχνη, επειδή η όπερα είναι πολυμεσική! Έχει πλαστική, ποίηση, μουσική. Σήμερα οι νέοι δημιουργοί με ένα κινητό κάνουν τα πάντα: γράφουν ποίηση, μουσική, κάνουν βίντεο, φωτογραφία, ζωγραφίζουν. Σήμερα είναι πολυμεσικοί, αναζητούν με την performance να κάνουν κάτι που στην όπερα υπάρχει ήδη! Σκεφτείτε τον Βάγκνερ και το συνολικό έργο. Συνυπάρχουν ο νεωτερισμός με το κλασικό. Και σε αυτή την όπερα έχουμε στοιχεία αρχαιότητας – τους Δρυίδες – και την παιδοκτονία, ένα πρόβλημα της επόμενη γενιάς, των παιδιών μας.

– Σκέφτομαι καθώς μιλάτε για νεωτερισμό και για κλασικό, ότι ξεκινήσατε την κολεκτίβα σας λίγο μετά το τέλος της δικτατορίας του Φράνκο. Θα πρέπει να ήταν μια εποχή απελευθέρωσης.
Απολύτως, ήταν μια έκρηξη ελευθερίας, χωρίς να ξέρουμε τι είναι η ελευθερία! Ακούγαμε το ποίημα του Πωλ Ελυάρ, τη μελοποίηση του, J’ ecris ton nom, Liberté. Αλλά έπρεπε να ανακαλύψουμε τι είναι, και κάναμε θέατρο για να το αναζητήσουμε. Μετά από τριάντα χρόνια, ακόμα έχουμε κάτι από αυτό το κύμα, αυτό το νέο κύμα που σάρωσε την Ισπανία μετά το 1975. Εμείς ξεκινήσαμε.

– Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είστε κάτι σαν Αλμοδόβαρ της όπερας;
Εεε… ναι. Πριν από πολλά χρόνια ετοιμάζαμε ένα θέαμα και έγινε ένα ατύχημα, ένας ηθοποιός δεν είχε πολύ καλή αίσθηση της τρίτης διάστασης και χτύπησε την Κάρμεν Μάουρα με μια φιάλη βουτανίου. Δεν ήταν κάτι πολύ σοβαρό, αλλά πήγε στο νοσοκομείο, ο Αλμοδόβαρ ήταν έξω φρενών μαζί μας. Μόλις πέρσι συμφιλιωθήκαμε, μετά από τριάντα χρόνια, σε ένα δείπνο που έγινε στη Μαδρίτη για να στηρίξει την Proactive Open Arms, μια ΜΚΟ με ένα πλοίο που ασχολείται με τη διάσωση ανθρώπων στη Μεσόγειο. Οργανώθηκε ένα δείπνο όπου συμμετείχαν πολλοί επιτυχημένοι καλλιτέχνες και ήταν η πρώτη φορά που ξανασυναντούσε τους Fura dels Baus.

Στο σφαιρικό θέατρο υπάρχει πάντα η διακινδύνευση, υπάρχει μια πιθανότητα στο εκατομμύριο να γίνει ατύχημα, και πέτυχε σε αυτόν! Συνέβη τότε επειδή ο Μαρσελί Αντούνες, από τα ιδρυτικά μέλη της Fura dels Baus, μικρός είχε ένα ατύχημα, βρισκόταν πίσω από ένα άλογο, και τον χτύπησε, και από τότε είχε πρόβλημα με την όρασή του! Πάντως μπορεί να πει κανείς ότι όπως αυτός θέλησε να προκαλέσει στον κινηματογράφο, έτσι και εμείς το αναζητήσαμε στο θέατρο. Τώρα θέλω να δω το τελευταίο του φιλμ, που μου είπαν ότι είναι πάρα πολύ καλό. Μακάρι να το παίξουν εδώ στην Αθήνα, είδα ένα πολύ ωραίο κινηματογράφο εδώ πιο κάτω. Αν παίξουν φιλμ στα ισπανικά, θα είναι ευκαιρία να πάω!

– Θα μείνετε μέρες στην Αθήνα;
Θα μείνω λίγες μέρες μετά την πρεμιέρα, να δούμε την πόλη, τον πολιτισμό, με την κόρη μου. Θα είναι και ο μάνατζερ μου, είναι η τελευταία του δουλειά, μετά βγαίνει στη σύνταξη.

– Πόσο χρειάζεται τον μάνατζερ ένας τόσο διάσημος καλλιτέχνης;
Πάντα χρειάζεται, αυτός βρίσκει τις δουλειές. Αλλά τώρα όπως σας είπα αποσύρεται, οπότε θα χρειαστούμε καινούργιο, αν υπάρχει ενδιαφερόμενος (γέλια). Αμέσως μετά θέλω να ξεκινήσω το επόμενο μου εγχείρημα, τη Sphaera Mundi, με το πλοίο μου, μια Οδύσσεια – αλλά το σημαντικό δεν είναι να φτάσεις, είναι το ταξίδι. Έχω επενδύσει ὀ,τι κέρδισα στη ζωή μου σε αυτό, πιστέψτε με, θα πρέπει να ξαναρχίσω από την αρχή! Αλλά είμαστε σε καλή πορεία.

»Θέλω να τιμήσω τα 500 χρόνια από τον περίπλου του Μαγγελάνου. Να αποδείξουμε και πάλι ότι η γη είναι μια σφαίρα. Οι αρχαίοι Έλληνες ήδη γνώριζαν ότι η γη είναι μια σφαίρα που γυρίζει στο διάστημα, αλλά φαίνεται ότι για να το συνειδητοποιήσουν οι άνθρωποι αργεί πολύ. Είναι το πλοίο που όλοι κατοικούμε, αλλά όλοι πάνε στη δική τους κατεύθυνση. Πότε θα συνειδητοποιήσουμε ότι ένα πλαστικό που θα πετάξουμε στη θάλασσα εδώ, θα βρεθεί στην Ισπανία ή στον Λίβανο; Ταξιδεύουμε σε όλη τον πλανήτη, αλλά δεν συνειδητοποιούμε ότι είμαστε όλοι πολίτες του. Για να αποκτήσουμε αυτή τη συνείδηση, θα χρειαστούν άραγε άλλα 1000 χρόνια; Όμως αυτό είναι πιο σημαντικό από το να πάμε στον Άρη. Πόσοι θα πάνε σε άλλο πλανήτη; Χίλιοι; Ενώ η γη μας αφορά όλους μας.

Διαβάστε ακόμα: Λεωνίδας Καβάκος και Κρατική Ορχήστρα Αθηνών: μια σχέση μουσικής.

TAGS :
μουσική Νόρμα όπερα

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook