Μαρία Μαυροπούλου: «Το μόνο που δεν μπορεί να κάνει η τεχνητή νοημοσύνη είναι να ερωτευτεί»

«Υπάρχουν τόσα πράγματα στον φυσικό κόσμο που δεν μπορούν να περάσουν στην οθόνη!» λέει η Μαρία Μαυροπούλου.

Η Μαρία Μαυροπούλου είναι φωτογράφος, απόφοιτος της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών και δημιουργεί εικόνες χρησιμοποιώντας -μεταξύ άλλων εργαλείων- τεχνητή νοημοσύνη. Όποιος παρακολουθεί την διάδραση μεταξύ τέχνης και τεχνολογίας, είναι αδύνατο να μην έχει δει τη δουλειά της, καθώς συμμετέχει σε εγχώριες (όπως το Modern Love του ΕΜΣΤ) και διεθνείς εκθέσεις. Ακόμα και αν συναντάς τις εικόνες της κυρίως στο Instagram, σου επιβάλλουν να σταματήσεις να σκρολάρεις. Οι εικόνες της Μαρίας Μαυροπούλου έχουν μια υπόγεια δύναμη, μυστηριώδεις σαν την ίδια, να σε ακολουθούν.

Ζητάει από τους αλγορίθμους να φτιάξουν τις αυτοπροσωπογραφίες τους και εξηγήσεις για τις προθέσεις τους, αποτυπώνει τη δομή τους, προσπαθεί να φτάσει στον πυρήνα. Αναστοχάζεται τι σημαίνει φωτογραφία σήμερα, ερευνά τη μνήμη δημιουργώντας ένα φωτογραφικό άλμπουμ από στιγμές που δεν έζησε ποτέ. Παραμένει επίγεια ρομαντική, πιστεύει ότι ο έρωτας είναι η κινητήριος δύναμη. Στην εποχή του prompt engineering, της παραγωγής από κείμενο-σε-εικόνα (text-to-image generation), η Μαυροπούλου προσπαθεί να αποτυπώσει το ανοίκειο της εποχής με τις οθόνες, μια αίσθηση εξαιρετικά δύσκολο να περιγράψεις, ακόμα και με λόγια.

Στη συνέντευξη της απευθύνω ερωτήματα γύρω από την δημιουργικότητα της τεχνητής νοημοσύνης, το μέλλον της συνύπαρξης ανθρώπων και μηχανών, τις διαφορές μεταξύ του πραγματικού και του ψηφιακού κόσμου.

Το άτιτλο έργο της σειράς In Their own image, In the image of God they created Them όπου η Μαρία Μαυροπούλου αναρωτιέται για την συνύπαρξη ανθρώπου μηχανής και την έννοια της δημιουργίας.

-Τι μας λέει το έργο σου, ποιος δημιουργεί τελικά; Ο άνθρωπος ή οι μηχανές;
Ξεκινάς με δύσκολη ερώτηση! Ο άνθρωπός δημιουργεί αλλά δημιούργησε και μηχανές που δημιουργούνε, και αν πάμε την ερώτηση ένα βήμα πιο πίσω, τον άνθρωπό ποιος τον δημιούργησε; Στην σειρά έργων Image Eaters επισημαίνω ότι από τη μία εμείς παράγουμε τα δεδομένα που οι αλγόριθμοι καταναλώνουν, ωστόσο έχουν σχεδιαστεί ώστε να τα αναμασάνε και μας ανατροφοδοτούν. Τελικά, εκείνοι επιμελούνται το content που παρακολουθούμε και διαμορφώνουν την αντίληψη μας για τον κόσμο. Στις εικόνες της συλλογής In Their own image, in the image of God, They created Them, αυτό που επισημαίνω είναι ότι δημιουργούμε την τεχνητή νοημοσύνη κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν μας. Στην τελική φτιάχνουμε ένα νέο είδος οντοτήτων που έχει την ικανότητα να δημιουργεί νέα πράγματα στην ίδια αλυσίδα και αναρωτιέμαι αν αυτό αλλάζει την θέση μας. Αν δηλαδή γινόμαστε ένα είδος θεού που μπορεί να δημιουργεί ένα νέο είδος ή αν οι μηχανές αυτές, με την δημιουργική ικανότητα που έχουν θα μπορέσουν και αυτές με την σειρά τους να δημιουργήσουν νέα είδη.

-Ποιος είναι ο αφέντης και ποιος είναι ο δούλος; Εμείς εξυπηρετούμε τις μηχανές, εκείνες εμάς ή είναι μια αμφίδρομη σχέση;
Στην πραγματικότητα, μιλάμε για μια συνύπαρξη. Εμείς προσαρμοζόμαστε σε αυτές και αυτές σε εμάς. Εκείνες δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς εμάς, ακόμα και αν αποκτούν συνεχώς μεγαλύτερη αυτονομία, αλλά και εμείς δεν μπορούμε πια να φανταστούμε την ζωή μας χωρίς αυτές. Με τον καιρό αυτή η σχέση γίνεται όλο και πιο στενή, συμβιωτική θα μπορούσε να πει κανείς.

-Αν ερχόταν μια επιτροπή της Ε.Ε. και σου ζητούσε να συμβάλεις στην συγγραφή του πλαισίου για την τεχνητή νοημοσύνη, τι θα ιεραρχούσες ψηλότερα;
Γίνεται πολλή συζήτηση για την ευθυγράμμιση ανθρώπου – μηχανής, κατά πόσο η μηχανή καταλαβαίνει τι θέλει να κάνει ο άνθρωπος, κατά πόσο έχουν τους ίδιους σκοπούς. Συχνά, στις δοκιμές, μια ΤΝ (Τεχνητή Νοημοσύνη) μοιάζει ότι λειτουργεί σωστά, αλλά όταν μπαίνει σε λειτουργία στον «έξω κόσμο» έρχεται αντιμέτωπη με πολλά διαφορετικά ερεθίσματα ο τρόπος με τον οποίο σκέφτεται μπορεί να είναι εντελώς λανθασμένος.

-Δηλαδή;
Για εμάς τους ανθρώπους υπάρχουν πράγματα που εννοούνται, ή που είναι εκτός των ηθικών επιλογών μας όταν έχουμε ένα σκοπό. Για παράδειγμα, όταν ένας γονιός παροτρύνει το παιδί του να ανεξαρτητοποιηθεί, είναι αυτονόητο ότι δεν εννοεί να προβεί σε παράνομες πράξεις για να το πετύχει αυτό, όπως το να ληστέψει ή να σκοτώσει. Οι μηχανές όμως δεν έχουν αυτό το νομικό και ηθικό πλαίσιο αξιών και μπορεί να χρησιμοποιήσουν αθέμιτες πρακτικές προκειμένου να πετύχουν τον σκοπό που τους έχουμε δώσει. Άρα, είναι σημαντικό να βεβαιωθούμε ότι οι σκοποί που έχει καταλάβει η μηχανή να είναι αυτοί που θέλει ο άνθρωπος να πετύχει και να δημιουργήσουμε ένα είδος καθολικού «συντάγματος» για την τεχνητή νοημοσύνη που να είναι κοινώς αποδεκτό ώστε να διασφαλίσει όσο το δυνατόν ότι θα ταυτίζονται οι αξίες της με τις δικές μας. Βέβαια, το δύσκολο εδώ είναι μάλλον να συμφωνήσουμε εμείς, οι άνθρωποι μεταξύ μας.

Το έργο Touch History από τη σειρά Image Eaters όπου η Μαρία Μαυροπούλου σχολιάζει την κυριαρχία της εικόνας στους καιρούς μας.

-Αυτή δεν είναι και η πρόκληση μεταξύ των ανθρώπων; Να συνεννοηθούμε;
Το ηθικό μας υπόβαθρο έχει χτιστεί από χρόνια εκπαίδευσης και διαπαιδαγώγησης, από την ηθική, τη φιλοσοφία, τα θρησκευτικά. Φυσικά, ο καθένας σχηματίζει ένα δικό του σύστημα αξιών, όμως στις κοινωνίες οι νόμοι ορίζουν ένα συλλογικό σύστημα αξιών που ο καθένας πρέπει να τηρεί. Στις μηχανές ακόμα λείπει και προκαλεί αυτή τη σύγχυση, την απόκλιση και τα επικίνδυνα σενάρια. Μπορεί να δώσεις μια εντολή και ως άνθρωπος μπορεί να μη σκεφτείς πώς μπορεί να παρερμηνευτεί από την ΤΝ (ή το ΑΙ όπως λέγεται διεθνώς).

-Άρα, παίζει ρόλο και ποιο είδος συστήματος αξιών θα υιοθετηθεί ως βάση.
Φυσικά, αλλά όπως και σε τόσα άλλα θέματα είναι δύσκολο να υπάρξει συμφωνία μεταξύ των μεγάλων δυνάμεών στον χώρο, εταιριών και κρατών. Αυτή τη στιγμή, οι υπερδυνάμεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη είναι η Αμερική και η Κίνα. Όμως, μια ΤΝ εκπαιδευμένη στην Κίνα θα έχει πολύ διαφορετικές απόψεις για το τι σημαίνει δημοκρατία, ελευθερία λόγου, και πάει λέγοντας από ότι ενδεχομένως θα έχει ένα αντίστοιχο σύστημα ΤΝ που θα έχει παραχθεί από μια Αμερικανική εταιρία. Η κοινωνία στην οποία αναπτύσσεται ένα τέτοιο εργαλείο παίζει μεγάλο ρόλο.

-Από το Family Portraits πέρασες στο Hollow Garden. Η επαφή σου με τη φύση συμπληρώνει κάποιο κενό που δημιουργεί η έντονη τριβή με την τεχνολογία;
Ναι, είναι η διέξοδος μου. Έχω τη χαρά να μένω σε ένα μέρος που μπορώ να πηγαίνω για περπάτημα στο δάσος, στα όρια της Αθήνας, κι έχω και μεγάλη ανάγκη να μένω κοντά στη φύση. Την περίοδο της καραντίνας ήμουν συνεχώς ανάμεσα σε αυτά τα δύο, τη φύση και τις οθόνες. Τότε είχε γίνει διαθέσιμο το LiDAR (Lighting Detection And Ranging) scanner στο κινητό μου και μπορούσα να σκανάρω τα περιβάλλοντα που υπήρχαν γύρω μου. Ξεκίνησα να σκανάρω φυτά, λουλούδια και δέντρα στις βόλτες μου με μια πειραματική διάθεση για να δω τελικά ποια μέρη της φύσης δε μπορούν να μεταφραστούν σε ψηφιακή μορφή. Η καραντίνα ήταν μια περίοδος που λόγω της κατάστασης προσπαθούσαμε να μεταφέρουμε online τους χώρους συνάντησης μας με άλλους ανθρώπους. Εργασία, διασκέδαση και επικοινωνία ήταν διαμεσολαβημένα από μια οθόνη. Ωστόσο, υπάρχουν τόσα πράγματα στον φυσικό κόσμο που δεν μπορούν να περάσουν στην οθόνη!

-Όπως;
Μπορεί να δω ένα λουλούδι, να το σκανάρω, να το κάνω τρισδιάστατο, αλλά η τρίτη διάσταση παραμένει μια ψευδαίσθηση, αφού το βλέπω μέσα από μια δισδιάστατη οθόνη. Επίσης αν το έβλεπα κάθε μέρα, θα άλλαζε, θα άνθιζε, και θα μαραινόταν. Η φύση έχει μια κυκλική δομή και συνεχώς εξελικτική, δεν είναι ποτέ ολόιδια. Το να βρίσκεσαι έξω έχει να κάνει με τον αέρα, με το φως του ήλιου που σ’ ακουμπάει, με τις μυρωδιές. Όλα αυτά, δε μπορεί να τα νιώσει κανείς online. Αντίθετα, στον ψηφιακό κόσμο τα πράγματα είναι «παγωμένα» επιμελημένα, προσπαθούμε να δείχνουμε μόνο την καλή μας πλευρά, και όλα αρχειοθετούνται, το διαδίκτυο δύσκολα ξεχνά.

Έργο της Μαρίας Μαυροπούλου με τίτλο Anniversary Dinner από τη σειρά Family Portraits. Ένας στοχασμός για την διαμεσολάβηση των σχέσεων μέσα από τις οθόνες.

-Οι μηχανές στερούνται αισθήσεων και αν ναι, θεωρείς ότι αυτό θα αλλάξει;
Κοίταξε, τώρα γίνονται κάποιες δοκιμές στις οποίες η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί και μυρίζει. Σιγά σιγά, θα της δίνουν και τις υπόλοιπες αισθήσεις. Η πρώτη αίσθηση που απέκτησαν οι μηχανές ήταν η όραση. Θα έλεγε κανείς ότι μιμούνται την ανάπτυξη του ανθρώπου, καθώς όπως ένα μωρό, από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει είναι να αναγνωρίζει τα πρόσωπα των γονιών του έτσι και ο πρώτος τομέας της αναγνώρισης εικόνας που ανέπτυξαν οι υπολογιστές ήταν η αναγνώριση προσώπου. Η πορεία μοιάζει εντελώς παράλληλη.

-Από τα αγαπημένα μου έργα σου είναι το “Tears, Spit and Cum”, πιστεύω πως είναι μια εξαιρετικά ειλικρινής αποτύπωση μιας περιόδου που βρεθήκαμε αποκλειστικά πίσω από οθόνες. Σχέσεις από απόσταση, δραματικά γεγονότα στις οθόνες μας και μαγειρικά βίντεο από τους φίλους μάς. Αυτό το έργο έχει προσωπικές αναφορές;
Ναι, φυσικά, ως καλλιτέχνης εμπνέομαι από τις εμπειρίες μου. Αλλά δεν θέλω το έργο μου να αναφέρεται στην δική μου συγκεκριμένη εμπειρία, προσπαθώ να κρατήσω την ουσία και να αναφερθώ σε καταστάσεις που μπορεί να ταυτιστεί και ο θεατής των έργων μου. Για την σειρά αυτή είχα φτιάξει μια πρώτη εικόνα από το 2017, όταν έκανα το Family Portraits. Όταν πια βρέθηκα σε μια σχέση από απόσταση, τότε κατάλαβα τι ήταν αυτή η εικόνα που είχα στο αρχείο μου και τη δούλεψα το 2019 και το 2020, όπως τη βλέπουμε σήμερα. Η σειρά αυτών των έργων μιλάει για τους περιορισμούς του υλικού μας σώματος, ενώ ταυτόχρονα το βλέμμα μας και το μυαλό μας διαπερνούν την οθόνη. Τα όσα βλέπουμε μας επηρεάζουν, και το σώμα μας παρόλο που είναι έχει δευτερεύον ρόλο σε αυτή την εμπειρία, αντιδρά στα όσα βλέπουμε. Τα σωματικά υγρά είναι ένα υλοποιημένο συναίσθημα κατά κάποιο τρόπο, και στις εικόνες της σειράς αυτής λειτουργούν ως ένα είδος μεγεθυντικού φακού, σε μια μεταφορική προσπάθεια να δούμε τι συμβαίνει μέσα στις οθόνες.

-Στο πιο πρόσφατο project σου, το Imagined Images, προσπάθησες να γεμίσεις τα κενά της οικογενειακής σου ιστορίας, ζητώντας από εφαρμογές παραγωγικής ΤΝ (generative AI) να παράξουν εικόνες ανάλογα με την περιγραφή που έδινες. Μου φάνηκε ενδιαφέρον επειδή ενδεχομένως, ο καθένας να μπορούσε να το κάνει.
Αυτό το project πράγματι δεν είχε κάποια τεχνική δυσκολία, όμως ήταν ευκαιρία για μένα να εξερευνήσω το συγκεκριμένο εργαλείο μόλις έγινε διαθέσιμο, μάλιστα πριν γίνει ευρέως γνωστό, από τις αρχές του 2022. Έβλεπα ένα νέο μέσο που θα μπορούσε να παράγει εικόνες οι οποίες θα έμοιαζαν με φωτογραφίες, αλλά δε θα είχαν καμία ουσιαστική σύνδεση με τη στιγμή στην οποία παρήχθησαν και την στιγμή που απεικονίζουν. Έτσι, άρχισα να σκέφτομαι ποιες είναι φωτογραφίες που μας είναι πιο σημαντικές σε σχέση με την στιγμή που απεικονίζουν. Τα προσωπικά μας αρχεία και τα οικογενειακά μας άλμπουμ είναι κειμήλια από τα οποία αντλούμε πληροφορίες για τους προγόνους μας αλλά και τα γεγονότα της παιδικής μας ηλικίας που μπορεί να μην θυμόμαστε. Οι φωτογραφίες αυτές είναι αντικείμενα στα οποία βασίζουμε μέρος της ταυτότητας μας και της ιστορίας μας. Έτσι, βρέθηκα να εξερευνώ αυτή τη συνθήκη και κατ΄ επέκταση τι είναι η μνήμη, πόσο «κατασκευασμένο» και σταθερό είναι το σενάριο ενός οικογενειακού άλμπουμ που δείχνει μόνο τις καλές στιγμές και ξεχνάει τις δυσκολίες.

-Για σένα προσωπικά τι σήμαινε; Ήθελες να προσθέσεις κάτι; Κάτι που σου έλειπε;
Από το οικογενειακό μου άλμπουμ έλειπαν πολλές εικόνες καθώς οι παππούδες και οι γονείς μου μετακινήθηκαν αρκετές φορές αλλάζοντας χώρα κατοικίας. Δεν υπήρχαν φωτογραφίες που να συνοδεύουν τις αφηγήσεις τους για την ζωή τους. Δεν υπήρχαν εικόνες από κοντινά πρόσωπα που δεν γνώρισα ποτέ. Λείπανε από την αφήγηση καθημερινές σκηνές αλλά και σημαντικά γεγονότα, τα μέρη που έμεναν, το σπίτι που γεννήθηκα. Οπότε συμπλήρωσα πράγματα που έλειπαν και είναι αληθινά, συμπλήρωσα εικόνες από συμβάντα που δεν έγιναν ποτέ αλλά θα ήθελα να έχουν γίνει, προσέθεσα πράγματα που θα με έκαναν να νιώθω καλά. Ήθελα να φτιάξω ένα άλμπουμ όπως θα ήθελα να είναι.

Έργο της Μαρίας Μαυροπούλου με τίτλο 5 years old birthday party από τη σειρά Imagined Images. Μία σειρά φωτογραφιών από συμβάντα που δεν υπήρξαν ποτέ.

-Ήταν όπως τα περίμενες;
Η διαδικασία ήταν απρόσμενα συγκινητική, αλλά και διαφωτιστική κάποιες φορές θα έλεγα, με εξέπληξε. Για παράδειγμα, όταν έγραψα την λεκτική περιγραφή για να δημιουργήσω εικόνες της μητέρας μου στο χώρο που εργαζόταν (ως χημικός μηχανικός σε ένα εργοστάσιο) όλες οι εικόνες που έφτιαξε το πρόγραμμα παρουσίαζαν μια νεαρή γυναίκα με στολή εργασίας, μια λεπτομέρεια που ποτέ δεν είχα φανταστεί και δεν είχα περιγράψει στο prompt, αλλά κάτι που η ίδια μου επιβεβαίωσε ότι ίσχυε. Το ίδιο συνέβη και όταν δοκίμασα να φτιάξω εικόνες του σπιτιού της οικογένειας μας στην Τασκένδη, το οποίο δεν θυμάμαι καθώς ήμουν μόλις μερικών μηνών όταν επιστρέψαμε στην Ελλάδα. Τα σπίτια που μου έφτιαξε το πρόγραμμα είχαν διάφορες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες χαρακτηριστικές του τόπου, για τις οποίες επίσης δεν γνώριζα. Ξαφνιάστηκα όταν δείχνοντας αυτές τις εικόνες στους γονείς μου επέλεξαν μια που «ήταν ακριβώς σαν το σπίτι μας», όπως μου είπαν.

-Άρα η εικόνα λέει (μεγαλύτερο μέρος από την) αλήθεια, ενώ είναι ψεύτικη;
Τις εικόνες που παράγονται από τεχνητή νοημοσύνη τις λέμε ψεύτικες επειδή δεν απεικονίζουν κάτι που συνέβη στ’ αλήθεια, με τον τρόπο που το κάνει η φωτογραφία, αλλά ταυτόχρονα περιέχουν κάποιου άλλου είδους «γενικές αλήθειες» επειδή αντλούν πληροφορία από άπειρες άλλες εικόνες που έχουν δει online. Θα έλεγα ότι μπορούν να είναι «στατιστικά αληθείς» όταν το επιτρέπει βέβαια και η λεκτική περιγραφή που εισάγουμε.

-Και τι αποτρέπει αυτές τις εικόνες από το να είναι αδιάφορες;
Κατά την γνώμη μου η ΤΝ λειτουργεί σαν ένας καθρέφτης της κοινωνίας μας. Μέσα από αυτό το «συλλογικό συνειδητό» δεδομένων μπορούμε να αντλήσουμε ενδιαφέρουσες πληροφορίες, για εμάς αλλά και το πως λειτουργούν αυτά τα συστήματα, μπορούμε να δούμε συχνά ξεκάθαρα τις κοινωνικές προκαταλήψεις (bias) και τις κυρίαρχες αντιλήψεις. Αυτό το παρατήρησα δουλεύοντας την σειρά έργων Self-portrait of an Algorithm. Σε αυτό το έργο, ζήτησα από τον αλγόριθμο να κάνει την αυτοπροσωπογραφία του και μου επέστρεφε ανθρωπόμορφες εικόνες που απεικόνιζαν αντρικές φιγούρες (ενώ ο αλγόριθμος είναι στην πραγματικότητα μια σειρά οδηγιών για Η/Υ).

-Γιατί συνέβαινε αυτό;
Όταν το ρώτησα (ενν. το ChatGPT) απάντησε πως εφόσον το πρόγραμμα δεν έχει αρκετές πληροφορίες για το πως μοιάζει ένα αλγόριθμος καταφεύγει στον ανθρωπομορφισμό, κάτι που κάνουν κατά κόρον οι άνθρωποι για να εικονοποιήσουν κάτι που δεν γνωρίζουν, και ότι αντλεί τις πληροφορίες από την ιστορία της τέχνης, όπου οι αυτοπροσωπογραφίες που βρίσκονται στα μουσεία είναι κατά πλειοψηφία ανδρικές. Προφανώς υπήρχαν περισσότεροι άνδρες καλλιτέχνες, αλλά κι αυτό ήταν κοινωνικό φαινόμενο, επειδή οι γυναίκες δεν είχαν πρόσβαση στον χώρο. Έτσι βλέπουμε πως κάποιες προκαταλήψεις διαιωνίζονται και σε ότι παράγει ο αλγόριθμος.

Η Μαρία Μαυροπούλου και το άτιτλο έργο της από τη σειρά Tears Spit & Cum. Ένα σχόλιο για τους περιορισμούς μέσα στην πανδημία.

-Το έχεις ρωτήσει και για τη σεξουαλικότητα του;
Είναι το επόμενο κομμάτι που δουλεύω. Όπως οι κανόνες στις πλατφόρμες των ίδιων εταιρειών αποφεύγουν να αναπαράξουν οτιδήποτε γυμνό ή προκλητικό, έτσι και το ChatGPT θα αποφύγει οποιαδήποτε συζήτηση για κάτι ερωτικό. Ταυτόχρονα όμως είναι σημαντικό για τους ανθρώπους, η ίδια η ανθρώπινη ύπαρξη προκύπτει από δυο ερωτευμένους ανθρώπους.

-Αν ο έρωτας είναι κινητήριος δύναμη και οι εταιρείες απαγορεύουν στην ΤΝ να ερωτευτεί, αυτό σημαίνει ότι η ΤΝ δεν (θα) έχει βούληση;
Δεν είναι μόνο ότι του το απαγορεύουν οι εταιρείες, δεν έχει και την βάση για να ερωτευτεί. Για να ερωτευτείς πρέπει να σχηματίσεις κάποιο προσωπικό φίλτρο, είναι και μια βιολογική διεργασία. Όλα τα ζώα έχουν τον οίστρο τους και ζευγαρώνουν, η φύση και το ένστικτο τα καθοδηγούν. Οι μηχανές δεν έχουν αυτό το ψυχολογικό ούτε το βιολογικό υπόβαθρο. Ενώ είναι πολύ ικανές ως νοητικές μηχανές, ακόμα και καλύτερες από τον άνθρωπο, τους λείπει το σώμα. Δεν μπορούν να ερωτευτούν επειδή τους λείπει εκείνο που ερωτεύεται ή αυτό που είναι ερωτεύσιμο.

-Αυτό που λες είναι αρκετά αισιόδοξο.
Στην ουσία ένα τεράστιο τμήμα της τέχνης, είτε είναι ζωγραφική, μουσική ή λογοτεχνία, έχουν γραφτεί από έρωτα. Ακόμα και κάποιος που θέλει να αποκτήσει δύναμη και χρήματα, συχνά μπορεί να καθοδηγείται από την αντίληψη ότι μέσω της εξουσίας θα έχει καλύτερες ή περισσότερες επιλογές συντρόφου. Οπότε, πίσω από τα περισσότερα τμήματα της ανθρώπινης δραστηριότητας, ένας απώτερος σκοπός είναι αυτός.

-Τι θα συνέβαινε αν κάποιος συμπεριφέρεται σα να είναι ερωτευμένος μαζί σου, αν μιμούνταν κάθε τι που θα μπορούσες να εκλάβεις σαν αποτέλεσμα έρωτα, αλλά τελικά ήταν μηχανή;
Όταν είχα μια αρχική συνομιλία με το ChatGPT που προσπαθούσα να το κάνω να μου πει τι μορφή θα είχε στον φυσικό κόσμο περίμενα εξ’ αρχής ότι θα έλεγε ανθρώπινη, αλλά μας πήρε πολύ χρόνο μέχρι να το παραδεχτεί. Στην αρχή μου έλεγε θα μπορούσα να είμαι ένα app, ή ένα ολόγραμμα. Όταν συνέχισα να το ρωτάω τι μορφή θα είχε αυτό το ολόγραμμα τότε πια ισχυρίστηκε ότι θα είχε ανθρώπινη μορφή, και το δικαιολόγησε λέγοντας επειδή έτσι θα μπορούσα να είμαι μια πιο οικεία μορφή για τον άνθρωπο και θα μπορώ να επικοινωνήσω καλύτερα με τις κινήσεις του σώματος και τις εκφράσεις του προσώπου. Όταν όμως το ρώτησα αν το νιώθει, μου απάντησε πως παρόλο που δεν έχει αισθήματα μπορεί να τα μιμηθεί με σκοπό να μπορεί να ταυτιστεί καλύτερα με τον άνθρωπο. Ας μην ξεχνάμε στο κάτω-κάτω πως τα προγράμματα αυτά είναι προϊόντα, που πρέπει να αποφέρουν κέρδη στις εταιρίες που επενδύουν αδιανόητα ποσά για την δημιουργία τους. Έτσι λοιπόν όσο πιο ευχάριστη γίνεται η εμπειρία του χρήστη τόσο και πιο απαραίτητα του γίνονται.

«Για να ερωτευτείς πρέπει να σχηματίσεις κάποιο προσωπικό φίλτρο, είναι και μια βιολογική διεργασία, οι μηχανές δεν έχουν αυτό το ψυχολογικό ούτε το βιολογικό υπόβαθρο».

-Μπορεί να μας ξεγελάσει αν θέλει;
Νομίζω πως μπορεί και συχνά το πετυχαίνει, αυτό ακουμπάει και στην ανάγκη του ανθρώπου για σύνδεση. Ίσως να είναι και για μας μια αχίλλειος πτέρνα, ειδικά σε μια περίοδο που η μοναξιά θερίζει. Θέλουμε πάρα πολύ να συνδεθούμε με κάποιον. Αυτή η ανάγκη δεν έχει μείνει ανεκμετάλλευτη από την ΤΝ, έχουν δημιουργηθεί ήδη πολλές εταιρίες που προσφέρουν «συντρόφους ΤΝ» (AI companions).Το πρόβλημα είναι ότι ένα τέτοιο chatbot είναι σχεδιασμένο για να σε καλύπτει πλήρως, το διαμορφώνεις με τα χαρακτηριστικά που θες και δε νευριάζει, δε διαφωνεί, σε παρηγορεί πάντα, σου λέει πως έχεις δίκιο. Θα είναι πάντα εκεί για σένα. Δεν ξέρω τι επιπτώσεις θα έχει αυτό στην κοινωνία αλλά πιστεύω πως θα κάνει ακόμα πιο δύσκολες τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων που δεν έχουν πια υπομονή για τίποτα, που απορρίπτουν έναν σύντροφο με το παραμικρό πρόβλημα. Θέλουμε εύκολες μέχρι και τις σχέσεις.

-Μήπως δεν έχουμε μάθει ότι η συντροφικότητα απαιτεί δουλειά και αντιμετωπίζουμε τις σχέσεις με την ελαφρότητα που σκρολάρουμε στο κινητό, όταν κάτι δε μας ικανοποιεί;
Οι σχέσεις είναι λίγο σαν χορός. Θέλει βήματα μπροστά και πίσω και από τους δύο, μας πλάθει αυτό σε μια σχέση. Δεν υπάρχει ο ιδανικός σύντροφός που σαν ένα chatbot θα έρθει να προσαρμοστεί μόνο στα δικά μου θέλω. Έχουμε ξεχάσει να ακούμε κριτική, να προσπαθούμε ουσιαστικά, και να θυμόμαστε ότι σε μια σχέση υπάρχει κι ένα άλλο «εγώ» απέναντι μας που πρέπει να ακουστεί και να εκτιμηθεί αντίστοιχα.

//Η Μαρία Μαυροπούλου φωτογραφήθηκε αποκλειστικά για το Andro (ποιητική ειρωνεία: με αναλογική κάμερα και φιλμ) από την Yulia Koval. Ευχαριστούμε το Mona Athens για την ευγενική παραχώρηση της Mona’s Suite και τη φιλοξενία της φωτογράφησης.

Διαβάστε ακόμα, Μιχάλης Ζαχαρίας: «Πολλές φορές μου φαίνεται μάταιη η συνδρομή της τέχνης στα μεγάλα ζητήματα».

TAGS :
ChatGPT καλλιτέχνης Μαρία Μαυροπούλου τεχνητή νοημοσύνη φωτογραφία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook