Nouveau Realisme: μια σπαρταριστή έκθεση στο Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή

Η φιλοσοφία των Νέων Ρεαλιστών χαρακτηρίζεται από την παιγνιώδη και ανατρεπτική τους διάθεση.

Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά κινήματα του αιώνα, το οποίο βρίσκεται ανάμεσα σε άλλα ρεύματα που αναδείχθηκαν περισσότερο στην πορεία των ετών, εκείνα του Dada και της pop art, ωστόσο διεκδίκησε και κατάφερε να έχει αυθύπαρκτη υπόσταση.

Η φιλοσοφία των Νέων Ρεαλιστών χαρακτηρίζεται τόσο από την παιγνιώδη και ανατρεπτική τους διάθεση, όσο και από την «λαϊκότητα» της τέχνης που προέκυψε, την απεύθυνση των έργων δηλαδή σε ευρεία κοινά με ψυχαγωγικό τρόπο.

Τα έργα που παρουσιάζονται δεν είναι αποτελέσματα εσωστρεφούς τέχνης, αλλά έργα που προσκαλούν τον κόσμο να επικοινωνήσει, αντιστέκονται στην αφαίρεση, επιχειρούν να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ τέχνης και καθημερινού. Η σκανταλιάρικη τους διάθεση πιθανώς να ήταν μια ενήλικη ανακάλυψη: ότι ήταν προτιμότερο να διασκεδάζουν με το πραγματικό, αν δεν ήθελαν να γίνουν εκείνοι παιχνίδι του.

Οι Νέοι Ρεαλιστές είναι πρωτοπόροι όσον αφορά την επανάχρηση υλικών, τα οποία είχαν προδιαγραφεί να καταστραφούν.

Η πρώτη διεθνής έκθεση του μουσείου Γουλανδρή, με τίτλο “Nouveau Realisme”, σε συνεπιμέλεια της κ. Κουτσομάλλη-Μορώ και της Μάριον Μέγιερ, προέδρου της Διεθνούς Ενωσης Man Ray, αποτυπώνει πλήρως τα παραπάνω στοιχεία του Νέου Ρεαλισμού. Το καλλιτεχνικό ρεύμα της δεκαετίας του ’70, συγκροτήθηκε από τον Υβ Κλάιν και τον κριτικό Πιερ Ρεστανύ και συμπεριλαμβάνει ορισμένους από τους πιο αναγνωρισμένους και ακριβούς καλλιτέχνες του αιώνα: Arman, Cesar, Christo, Gerard Deschamps, Francois Dufrene, Raymond Hains, Yves Klein, Martial Raysse, Mimmo Rottela, Niki de Saint Phalle, Jean Tinguely και Jacques Villegle. Είκοσι λεπτά μετά την υπογραφή της ιδρυτικής τους διακήρυξης, στις 27 Οκτωβρίου του 1960, στο διαμέρισμα του Υβ Κλάιν στο Παρίσι, είχε ξεσπάσει μεταξύ τους πόλεμος.

Η βασική διαφορά των Νέων Ρεαλιστών με τους εκπροσώπους της pop art, με τους οποίους τρόπον τινά αναμετρήθηκαν το 1962 στη γκαλερί του Sidney Janis, είχε να κάνει με την στρατηγική τοποθέτηση των καλλιτεχνών σε θέματα επικαιρότητας, σε αντίθεση με την νεφελώδη ανάπτυξη της pop art και την επικράτηση του βιομηχανικού αντικειμένου ως κύριο στοιχείο κριτικής.

Όψη από τα πολύχρωμα εκθέματα της έκθεσης.

Μάλιστα, οι Νέοι Ρεαλιστές είναι πρωτοπόροι όσον αφορά την επανάχρηση υλικών, τα οποία είχαν προδιαγραφεί να καταστραφούν. Η θέση πολλών θα ήταν στα σκουπίδια, αν ο Dufrene, o Hains, o Rotella, ο Villegle, o Raysse και ο Spoerri δεν επέλεγαν να αποτυπώσουν το εφήμερο, να επιχειρήσουν να παγώσουν τον χρόνο. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σήμερα, που ο πλανήτης βάλλεται συνεχώς από τα περισσεύματα του υπερκαταναλωτισμού. Ακόμα κι αν αυτό συνέβαινε από ανάγκη, όπως τότε που ο Cesar δούλευε για καιρό, ελλείψει προσωπικού ατελιέ, στο εργοστάσιο του πατέρα κάποιου φίλου, χρησιμοποιώντας σαν πρώτη ύλη, τα βιομηχανικά απόβλητα.

Το σαγηνευτικό μπλε του Υβ Κλάιν.

Συγκρατώ οπωσδήποτε το σαγηνευτικό μπλε του Υβ Κλάιν που σε υποδέχεται στο πρώτο υπόγειο του μουσείου. Σε γλυπτά και σε πίνακες, στις θρυλικές ανθρωπομετρίες που θυμίζουν τις πρωτόγονες τοιχογραφίες, ο επισκέπτης θα μαγνητιστεί από το ΥKB, το προσωπικό μπλε της ιδιοφυίας που πίστευε ότι μπορούσε να αλλάξει τα συναισθήματα και προσπάθησε να κατακτήσει τον ουρανό. Ο Υβ Κλάιν λοιδορήθηκε, οι κριτικοί διασκέδαζαν κατά καιρούς με τις κάθε είδους εμπνεύσεις του. Είναι πάντως βέβαιο, ότι θα συζητιέται για καιρό, ο τρόπος με τον οποίο ανέδειξε με το έργο του το άυλο.

Τα ευφάνταστα, πολύχρωμα γλυπτά της Niki de Saint Phalle.

Τα γλυπτά της Niki de Saint Phalle, με προσκάλεσαν να εντρυφήσω στην προσωπική της ιστορία, ανακαλύπτοντας μια πραγματικά ελεύθερη γυναίκα, μια ειλικρινή φεμινίστρια. Προερχόμενη από αριστοκρατική οικογένεια, βιάστηκε από τον πατέρα της σε ηλικία 12 ετών, κάτι που κατάφερε να αποκαλύψει μόλις 50 χρόνια αργότερα, μετατρέποντας όλα αυτά τα χρόνια τους προσωπικούς της δαίμονες, όπως τα φίδια που της είχαν φράξει το δρόμο εκείνη τη μέρα, σε ευφάνταστα, πολύχρωμα γλυπτά στα οποία κυριαρχεί η γυναικεία φιγούρα.

Αριστερά: το τεμαχισμένο τσέλο του Αrman. Δεξιά: το περιτυλιγμένο καροτσάκι του Christo.

Άλλα σημαντικά εκθέματα, ήταν ένα τεμαχισμένο τσέλο του Arman, ο οποίος κατέστρεφε διάφορα αντικείμενα, με σκοπό να κλονίσει τις συμβάσεις. Εν προκειμένω, για εκείνον, όπως το μουσικό όργανο, όσο ευγενές και να είναι, γίνεται πολύτιμο μόνο στα χέρια ενός καλού μουσικού, έτσι και το υλικό γίνεται τέχνη μόνο στα χέρια ενός καλού γλύπτη.

Ακόμα, το περιτυλιγμένο καροτσάκι του Christo, ενδεικτικό της τάσης του Βούλγαρου καλλιτέχνη να περιτυλίγει αντικείμενα της καθημερινής ζωής, και να θέτει υπό αμφισβήτηση τις αρχές της χρησιμότητας, της ταυτότητας και της ιδιοκτησίας. Άλλοτε κάλυπτε παραλίες μήκους 5 χιλιομέτρων, ή μοντέλα, με σαφή μαζοχιστική διάθεση.

To περίφημο ντεκολάζ, του Βιλεγκλέ.

Όσο για το περίφημο ντεκολάζ, τι να πει κανείς για τις συνθέσεις των Ροτέλα, Ντυφρέν και Βιλεγκλέ, οι οποίοι έσκιζαν αφίσες από τους τοίχους; Αν η τέχνη του κολάζ είναι η σύνθεση διαφορετικών υλικών, το ντεκολάζ είναι το ακριβώς αντίθετο, να καταφέρνεις να αποσπάς ένα ολόκληρο κομμάτι αυτού του κόσμου. Η συλλογή και χρήση αφισών σκισμένων από ανώνυμους θεωρούνται ως η αισθητική έκφραση του συλλογικού ασυνείδητου, σηματοδοτεί την τέχνη που είναι φτιαγμένη για όλους και όχι για έναν. Έχει κάτι το τυχοδιωκτικό, δε νομίζετε;

Τα έργα που παρουσιάζονται δεν είναι αποτελέσματα εσωστρεφούς τέχνης, αλλά έργα που προσκαλούν τον κόσμο να επικοινωνήσει.

Ίσως, όμως, το καλύτερο σχετικά να το είχε πει ο Raymond Hains: Άραγε οι τοίχοι είναι διαφορετικοί στη Ρώμη και στο Παρίσι ή μήπως υπάρχουν κι άλλες διαφορές ανάμεσα στον Ντυφρέν και τον Ροτέλα;

//Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, Ερατοσθένους 13, Αθήνα, τηλ. 210 7252895.
Η έκθεση διαρκεί έως τις 9 Απριλίου 2023.

Διαβάστε ακόμα: Τεό Ψυχογιός. «Με κυριαρχούν εντελώς οι Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα».

TAGS :
τέχνες τέχνη

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook