Πέντε απορίες και μια αλήθεια για το «Ζάρι» της Μαρίνας Σάττι 
Ακούσαμε το τραγούδι της Μαρίνα Σάττι για τη Eurovision και μείναμε άφωνοι 
10+1 ρετρό τραγούδια για το καλοκαίρι 
Rosalía, καλώς να μας έρθεις 
Γιουροβίζιον: «Το κλουβί με τις τρελές» 
Oι δύο κορυφαίες ελληνίδες dive, η μεσόφωνος Μαίρη-Έλεν Νέζη (αριστερά) και η υψίφωνος Μυρσίνη Μαργαρίτη. Φωτογραφίες: Irini Michopoulou και Ilias Agiostratitis.
Αυτό το Σαββατοκύριακο το Music Hub διοργανώνει Σεμινάριο / Master Class Ερμηνείας Μπαρόκ Τραγουδιού υπό την καθοδήγηση δύο διεθνώς καταξιωμένων λυρικών τραγουδιστριών με σημαντική διεθνή καριέρα και βαθειά γνώση του είδους, της μεσόφωνου Μαίρη-Έλεν Νέζη (καθηγήτρια του Ωδείου Music Hub) και της υψίφωνου Μυρσίνης Μαργαρίτη (καθηγήτρια του Ωδείου Αθηνών), με αντικείμενο την ερμηνεία και την εμβάθυνση στη γνώση της Μπαρόκ μουσικής.
Το σεμινάριο απευθύνεται σε σπουδαστές / σπουδάστριες σχολών μονωδίας και αποφοίτους λυρικούς τραγουδιστές, αλλά και σε κάθε σπουδαστή της μουσικής και κάθε φιλόμουσο, που είναι ευπρόσδεκτοι να παρακολουθήσουν ως ακροατές τη συναρπαστική διαδικασία της εκμάθησης αυτού του μοναδικού και συναρπαστικού αυτού ρεπερτορίου. Το γιατί, καλύτερα από εμάς, το εξηγούν οι ίδιες οι δύο καταξιωμένες – και ως ερμηνεύτριες και ως παιδαγωγοί – λυρικές τραγουδίστριες Μυρσίνη Μαργαρίτη (ΜΜ) και Μαίρη-Έλεν Νέζη (ΜΕΝ).
Μυρσίνη Μαργαρίτη: «Το τραγούδι της εποχής αυτής απαιτεί μια εξαιρετική τεχνική, ειδικά στις κολορατούρες, που συχνά οι μαέστροι ζητούν σε ιλιγγιώδεις ταχύτητες».
– Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες της φωνητικής του μπαρόκ;
ΜΕΝ: Η μουσική του 18ου αιώνα είναι γεμάτη μεγαλοπρέπεια, δυναμισμό και δεξιοτεχνία, αλλά και λυρισμό και συναισθηματική πληθωρικότητα. Απαιτεί από τον ερμηνευτή μεγάλο φωνητικό έλεγχο για να μπορεί να απελευθερώνει το συναίσθημα, αλλά και να ανταποκριθεί στις συχνά ακραίες δεξιοτεχνικές απαιτήσεις ενός ρόλου, μιας άριας, αλλά και φαντασία και ικανότητα στον αυτοσχεδιασμό.
ΜΜ: Το τραγούδι της εποχής αυτής απαιτεί μια εξαιρετική τεχνική, ειδικά στις κολορατούρες, που συχνά οι μαέστροι ζητούν σε ιλιγγιώδεις ταχύτητες. Χρειάζεται εξαιρετική μουσική αντίληψη των μουσικών φράσεων, αλλιώς η μουσική αυτή κινδυνεύει να ακουστεί ως απλοϊκή, που μόνο αυτό δεν είναι. Επίσης έναν ιδιαίτερα ανεπτυγμένο έλεγχο του βιμπράτο στην φωνή, το οποίο πρέπει να είναι κανείς σε θέση να το βάλει και να το βγάλει από τη φωνή κατά βούληση. Κάτι που απαιτεί εξαιρετική επίγνωση της χρήσης του διαφράγματος στην στήριξη του αέρα κατά την φώνηση.
– Πώς συνδέονται οι ιδιαίτερες τεχνικές με την ερμηνεία στη μουσική του μπαρόκ;
ΜΜ: Αντιλαμβάνομαι την μουσική αυτή ως ιδιαίτερα θεατρική και συνδεδεμένη με την δραματουργία ενός έργου, είτε είναι όπερα είτε ορατόριο. Ανάλογα λοιπόν με το κείμενο μπορείς να δώσεις έμφαση βάζοντας ή αφαιρώντας το βιμπράτο, βάζοντας λίγο αέρα στη φωνή επίτηδες, κάνοντας μια αποτζατούρα που θα δημιουργήσει μια έντονη διαφωνία, π.χ. για να τονίσεις μια λέξη που έχει ιδιαίτερο νόημα – χρησιμοποιώντας δηλαδή τις διάφορες τεχνικές για να αναδείξεις το νόημα.
Μαίρη-Έλεν Νέζη: «Θεωρώ ότι όποιος έχει κατακτήσει την τεχνική και έχει την μουσικότητα και το μουσικό αισθητήριο να ερμηνεύσει καλά μπαρόκ μουσική, τότε μπορεί να ερμηνεύσει οποιοδήποτε άλλο είδος με μεγάλη ευκολία».
– Είναι κάτι που διαφέρει (ή μοιράζεται πολλά κοινά) από την τεχνική του belcanto, που μπορεί να αφορά από opera seria του Χαίντελ και του Μότσαρτ μέχρι συνθέτες του πρώιμου ρομαντισμού, ίσως ακόμα και μεταγενέστερους;
ΜΕΝ: Η τεχνική του λυρικού τραγουδιού είναι η ίδια για όλα τα είδη και εποχές. Αφορά την σωστή στήριξη της αναπνοής και την χρήση των φυσικών «ηχείων» του σώματος. Η κάθε εποχή έχει όμως τις ιδιαιτερότητές της στην ερμηνεία και στις μουσικές απαιτήσεις. Θεωρώ ότι όποιος έχει κατακτήσει την τεχνική και έχει την μουσικότητα και το μουσικό αισθητήριο να ερμηνεύσει καλά μπαρόκ μουσική, τότε μπορεί να ερμηνεύσει οποιοδήποτε άλλο είδος με μεγάλη ευκολία.
ΜΜ: Όλα είναι ίδια και όλα διαφέρουν. Όλες οι εποχές έχουν τελικά κατά βάθος την ίδια αντιμετώπιση και ταυτόχρονα και εντελώς διαφορετική. Η βάση κατά τη γνώμη μου είναι πάντα ίδια. Αλλάζει ο κώδικας κάθε φορά. Όταν μάθει κανείς τον κώδικα της κάθε εποχής, η βάση και ο στόχος είναι ίδια.
– Οπότε η τεχνική και ερμηνεία του Μπαρόκ αφορά μόνο όσους θέλουν να εξειδικευτούν σε αυτό ή όλους τους λυρικούς τραγουδιστές;
ΜΜ: Η τεχνική θεωρώ ότι τους αφορά όλους, γιατί το μπαρόκ εμπεριέχει τα πάντα από τεχνικής άποψης. Η ερμηνεία όχι άμεσα, γιατί π.χ. δεν θα τραγουδήσεις ποτέ ρομαντική εποχή χρησιμοποιώντας τρίλιες και καντέντζες με τον ίδιο τρόπο. Ωστόσο, θεωρώ ότι μόνο καλό μπορεί να κάνει αν ξέρει κάποιος πως εξελίχτηκε η ερμηνεία ως την σημερινή εποχή.
ΜΕΝ: Αφορά σίγουρα όλους του τραγουδιστές γιατί μέσα από αυτή τη μουσική μαθαίνεις την σωστή τεχνική του τραγουδιού, τον έλεγχο της αναπνοής, τον έλεγχο του βιμπράτο, το πιανίσσιμο, την κολορατούρα, τον αυτοσχεδιασμό και πολλά άλλα.
Μυρσίνη Μαργαρίτη: «Το μπαρόκ εμπεριέχει τα πάντα από τεχνικής άποψης». Φωτογραφία: Ilias Agiostratitis.
– Διδάσκονται οι ιδιαιτερότητες της παλαιάς μουσικής γενικά στο πρόγραμμα σπουδών των Ωδείων στην Ελλάδα;
ΜΜ: Δεν θα το έλεγα. Υπάρχουν κάποια μαθήματα σεμιναριακού τύπου, και γενικά δυστυχώς, ειδικά επειδή δίνουμε άριες αντίκες * στους αρχάριους, είναι λίγο υποτιμημένη αυτή η περίοδος εκπαιδευτικά.
ΜΕΝ: Δυστυχώς όχι. Υπάρχουν βέβαια κάποιες τάξεις μπαρόκ οργάνων, όπως το τσέμπαλο, αλλά στο τραγούδι, από όσο γνωρίζω, δεν υπάρχει εξειδικευμένη τάξη μπαρόκ τραγουδιού σε κανένα ωδείο.
– Και πώς μαθαίνει κάποιος την ερμηνεία του Μπαρόκ όταν σπουδάζει μουσική;
ΜΕΝ: Οι γνώστες του είδους, όπως η Μυρσίνη Μαργαρίτη, εγώ και αρκετοί άλλοι εξαιρετικοί συνάδελφοι, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να μεταδώσουμε τη γνώση μας σε αυτό του σπουδαίο είδος στους μαθητές μας και να τους βοηθήσουμε να αποκτήσουν την τεχνική για να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της μουσικής. Οι μαθητές δείχνουν πάντα ιδιαίτερη προτίμηση στο είδος! Εκτός από την απαράμιλλη ομορφιά της μπαρόκ μουσικής, η πρόκληση να καταφέρεις να ερμηνεύεις τις δεξιοτεχνικές δυσκολίες της, είναι εξαιρετικά γοητευτική.
– Εκτός από τους άμεσα ενδιαφερόμενους, ποιους άλλους αφορά το σεμινάριο σαν ακροατές και τι έχουν να αποκομίσουν;
ΜΜ: Νομίζω ότι κάθε λάτρης της μουσικής αυτής θα το έβρισκε ενδιαφέρον. Το να μάθει κανείς για παράδειγμα πως βρίσκει κάποιος τα στολίδια, τις παραλλαγές που κάνουμε στο da capo μιας άριας είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον.
ΜΕΝ: Είναι ενδιαφέρον για κάθε τραγουδιστή ή ακόμα και για κάθε άνθρωπο που αγαπά αυτό το είδος της μουσικής, γιατί θα έχει την ευκαιρία να ακούσει και να δει στην πράξη πώς ερμηνεύεται η «άρια ντα κάπο», πώς κάνουμε διανθίσματα, καντέντσες και όλα τα χαρακτηριστικά της μπαρόκ ερμηνείας.
– Σε ποια εποχή επικεντρώνεστε και ποιους συνθέτες αφορά κυρίως;
Επειδή πρόκειται για ένα σεμινάριο και ο ρόλος ειναι εκπαιδευτικός, το αφήσαμε ανοιχτό, ώστε να φέρει κάνεις ό,τι έχει έτοιμο. Οτιδήποτε από όπερα είτε ορατόριο πριν την κλασσική εποχή είναι ευπρόσδεκτο.
– Θα είναι εύκολη η προσαρμογή στο χαμηλότερο κούρδισμα;
ΜΕΝ: Το επισημαίνουμε στην αίτηση για το σεμινάριο ότι το κούρδισμα θα είναι μπαρόκ, δηλαδή 415 Hz (ένα ημιτόνιο χαμηλότερα από το μοντέρνο κούρδισμα) και τους τραγουδιστές θα συνοδεύσει ο Φρίξος Μορτζος στο τσέμπαλο. Αν βέβαια οι συμμετέχοντες δεν έχουν μελετήσει στο μπαρόκ κούρδισμα, δεν θα δυσκολευτούν ιδιαίτερα να προσαρμοστούν μισό τόνο χαμηλότερα. Μόνο οι τραγουδιστές που διαθέτουν «απόλυτο αυτί» δυσκολεύονται.
ΜΜ: Μόνο όσοι έχουνε «απόλυτο αυτί» υποφέρουν! Αλλά βλέπουν και άλλα τραγουδάνε.
Μαίρη-Έλεν Νέζη: «Η μουσική του 18ου αιώνα είναι γεμάτη μεγαλοπρέπεια, δυναμισμό και δεξιοτεχνία, αλλά και λυρισμό και συναισθηματική πληθωρικότητα».
– Πώς θα γίνει η διδασκαλία από δύο καθηγήτριες; Οι πριμαντόνες υποτίθεται ότι χρειάζονται όλη τη σκηνή δική τους.
ΜΜ: Το μπαρόκ είναι ομαδικό άθλημα! Δεν έχω νιώσει ποτέ ντιβισμούς σε αυτό τον χώρο. Είμαστε όλοι πάντα πολύ συναδελφικοί. Ειδικά με την Μαίρη Έλεν είμαστε και τόσο φίλες που τέτοια πράγματα δεν έχουν καμία θέση μεταξύ μας.
ΜΕΝ: Ειδικά με την Μυρσίνη Μαργαρίτη μας ενώνει μια βαθιά φιλία αλλά και απόλυτη σύμπνοια στις απόψεις μας για την μουσική. Έχουμε δουλέψει μαζί σε πολλές παραγωγές όπερας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και είναι πάντα απόλαυση η κάθε μας συνεργασία. Οπότε δεν υπάρχουν “πριμαντόνες”. Το κλίμα μεταξύ μας είναι πάντα κλίμα συνεργασίας, χαράς και φιλίας. Στην μπαρόκ μουσική δουλεύουμε ομαδικά.
// Arie Antiche (Ιταλικά: Παλαιές Άριες), Συλλογή από άριες της εποχής του μπαρόκ σε έκδοση του τέλους του 19ου αιώνα. Καινοτόμο στην εποχή του, σήμερα έχει κυρίως ιστορικό ενδιαφέρον. Alessandro Parisotti (ed.), Arie antiche : ad una voce per canto e pianoforte, Milan, 1885-1888 (Σ.τ.Σ.)
Διαβάστε ακόμα: Francesco Lotoro – «Ακόμα και στο Άουσβιτς γράφτηκε σπουδαία μουσική»
-
- Follow us:
Ακολουθήστε το Andro στο Facebook
