Χριστόδουλος Στυλιανού: ο ένορκος που βλέπει την κρίση ως ευκαιρία

Βρήκα πολλά κοινά σημεία μου με τον ένορκο 8, αφού κι εγώ κάπως έτσι θα λειτουργούσα. Αυτό μπορεί να κάνει το ρόλο πιο δύσκολο, γιατί πρέπει να κάνεις μια βουτιά στον εαυτό σου, να σκάψεις πιο βαθιά.

Ο Χριστόδουλος Στυλιανού κάνει μια βουτιά στο ρόλο του ενόρκου 8, ο οποίος παλεύει με ένα μπετόν από προκαταλήψεις, διανθισμένες με μπόλικες δόσεις ρατσισμού. Στο θεατρικό «Οι 12 ένορκοι» του Ρέτζιναλντ Ρόουζ –ο οποίος κάποια στιγμή έγινε ένορκος ο ίδιος κι έτσι εμπνεύστηκε το έργο- δίνει το σήμα για να ξεδιπλωθεί ένα σερί από ανατροπές με μπόλικο σασπένς που δεν σε αφήνουν να πάρεις ανάσα. Εμπνευσμένη από την ομώνυμη κινηματογραφική επιτυχία του Σίντεϊ Λιούμετ, με πρωταγωνιστή τον Χένρι Φόντα, η παράσταση αυτή, σε σκηνοθεσία της Κωνσταντίνας Νικολαΐδη, μπορεί να αναφέρεται στην Αμερική του 1957, όμως αποδεικνύεται παντός καιρού και μυαλού.

Το 1957, η Αμερική έχει βγει από τον Β’ Παγκόσμιο και τον πόλεμο της Κορέας και αυτό την έχει επηρεάσει σημαντικά. Πολύ έντονο ήταν τότε το μεταναστευτικό ζήτημα και υπήρχε σοβαρό ρατσιστικό πρόβλημα. Στο έργο, 12 άνδρες –λευκοί- κλείνονται σ’ ένα δωμάτιο, για να αποφασίσουν εάν ένας έγχρωμος νεαρός έχει σκοτώσει τον πατέρα του. Η πρώτη τους σκέψη ήταν πως είναι ένοχος. Μάλιστα, σε ένα σημείο του έργου ο ένορκος υπ’ αριθμόν 10 λέει πως το παιδί ήταν πολύ τυχερό που είχε μια δίκαιη δίκη. Φαντάσου, επομένως, πώς γίνονταν οι δίκες και πώς λαμβάνονταν οι αποφάσεις: κάποιοι άνθρωποι καταδικάζονταν σε θάνατο χωρίς κανείς να το ψάξει παραπάνω.

Ήταν όντως μια δύσκολη εποχή για τις ΗΠΑ, αλλά σιγά-σιγά κυοφορούνταν αλλαγές. Το έργο, ως εκ τούτου, δείχνει πώς αρχίζει σταδιακά να εμφανίζεται το καινούργιο, πώς οι άνθρωποι αρχίζουν να σκέφτονται διαφορετικά. Βέβαια, η αλλαγή αυτή αφορούσε σ’ όλο τον κόσμο, όχι μόνο στις ΗΠΑ. Είχε έρθει η ώρα οι νέες ιδέες να πάρουν τη θέση των παλιών και ο κόσμος να αναπνεύσει ελπίδα.

Ο ένορκος 8, τον οποίο υποδύομαι, αν το δούμε μεταφορικά, εκπροσωπεί τις καινούργιες ιδέες, οι οποίες καλούν τους ανθρώπους να δουν τα πράγματα με μια ματιά πιο ελεύθερη, με περισσότερο οίκτο για τον συνάνθρωπο και με περισσότερη ευθύνη απέναντι στα πράγματα. Και βέβαια, με περισσότερη σκέψη, γιατί οι 12 ένορκοι κλείνονται σε ένα δωμάτιο και οι 11 από αυτούς αποφασίζουν απερίσκεπτα και πολύ γρήγορα ότι το παιδί πρέπει να πεθάνει, λαμβάνοντας υπ’ όψιν μερικά μόνο από τα στοιχεία. Σκέψου πόσο δύσκολο είναι για έναν ένορκο που δεν συμφωνεί μαζί τους να καταφέρει να αντιστρέψει το κλίμα.

Ο Χένρυ Φόντα προσπάθησε να παίξει το ρόλο ως ένας άνθρωπος σκεπτόμενος, ο οποίος έτρεφε μεγάλο σεβασμό για τους συνανθρώπους του. Αυτό είναι το μόνο σημείο που έχω κρατήσει κι εγώ. Τρέφω δηλαδή σεβασμό απέναντι στους άλλους ενόρκους. Προσπάθησα βέβαια να δώσω το δικό μου στίγμα στο ρόλο, δεν θέλησα να αντιγράψω. Γι’ αυτό είδα την ταινία, το πώς εκτυλίσσεται στο χώρο και το χρόνο, το πώς κινούνταν οι άνθρωποι, ακόμα και το πώς περπατούσαν. Επίσης, διάβασα πολύ, ειδικά για τις δίκες εκείνης της εποχής στις ΗΠΑ. Λόγω του ρατσισμού, απαγορευόταν στους μαύρους να είναι ένορκοι, ενώ ούτε γυναίκες καλούσαν, αν και ο νόμος δεν το απαγόρευε. Συμφωνούσαν, με άλλα λόγια, και έφτιαχναν ένα αμιγές σώμα από λευκούς που οδηγούσε σε αποφάσεις ρατσιστικές, όπου έλεγες «Θεέ μου, ας μην είμαι εγώ εκείνος που δικάζεται!»

Προσέγγισα το ρόλο και με το ένστικτο, γιατί όταν διαβάζεις ένα θεατρικό έργο, βάζεις τον εαυτό σου μέσα και προσπαθείς να συνδεθείς. Έτσι, βρήκα πολλά κοινά σημεία μου με τον ένορκο 8, αφού κι εγώ πιθανότατα κάπως έτσι θα λειτουργούσα. Αυτό μπορεί να κάνει το ρόλο πιο δύσκολο, γιατί πρέπει να κάνεις μια βουτιά στον εαυτό σου, να σκάψεις πιο βαθιά. Εύκολος ρόλος, άλλωστε, δεν υπάρχει. Απλώς υπάρχουν κάποιοι ρόλοι που από τη φύση τους προσεγγίζονται άκοπα και κάποιοι που πρέπει να κάνεις ένα μακροβούτι, να σκάψεις λίγο παραπάνω, για να βρεις το συνδετικό κρίκο.

Θα γινόμουν ένορκος, ναι, επιδεικνύοντας το μεγαλύτερο δυνατό αίσθημα ευθύνης, γιατί δεν θα ήταν το πιο εύκολο πράγμα που θα μου συνέβαινε. Μπορεί, πάλι, όταν θα έφτανα σε αυτό το δωμάτιο, να λιποψυχούσα, γιατί είναι πολύ μεγάλη ιστορία να πάρεις μια τέτοια ευθύνη για έναν άνθρωπο, είτε για το αν θα πάει φυλακή είτε, πολύ περισσότερο, για το αν θα σταλεί στην ηλεκτρική καρέκλα.

Διαβάστε ακόμα: Σύλλας Τζουμέρκας – Η αυτογνωσία οδηγεί στην «Έκρηξη».

Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω ξαναπαίξει σε έργο μόνο με άνδρες. Στην αρχή ήταν δύσκολο. Άλλωστε, είναι ωραίο να έχεις μια –και δύο και τρεις!- γυναικείες παρουσίες. Επίσης, είναι ακόμα ωραιότερο να είσαι ο μόνος άνδρας ανάμεσα σε γυναίκες.

Δεν πρέπει να επιβάλουμε το θάνατο! Είμαι αναμφίβολα κατά της θανατικής ποινής, πρέπει να σταματήσει να υπάρχει. Πιστεύω ότι είναι πολύ άσχημο πράγμα, ό,τι κι αν έχει κάνει κάποιος κι ας έχει σκοτώσει εκατό άλλους, να αφαιρείται η ζωή. Δεν έχουμε κανένα τέτοιο δικαίωμα. Ας μην ξεχνάμε ότι και στην Ελλάδα μέχρι σχετικά πρόσφατα υπήρχε η θανατική ποινή. Αρκετούς έχουμε θανατώσει στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα με αμφιβολίες για το αν αυτοί οι άνθρωποι ήταν όντως ένοχοι.

Τι με έμαθε η ηθοποιία; Να βλέπω τα πράγματα μέσα από τα μάτια άλλων, γιατί άλλους υποδύομαι, ανθρώπους που βλέπουν τη ζωή με διαφορετικό τρόπο από ό,τι εγώ, κι αυτό μάλλον με κάνει πιο στωικό. Γενικά, επειδή ως ηθοποιοί είμαστε συνηθισμένοι στο να ψάχνουμε, να διαβάζουμε, να εκπαιδευόμαστε, αν το δούμε αυτό με πιο ανοιχτή ματιά, μας κάνει και καλύτερους ανθρώπους. Πιστεύω, όμως, ότι γενικά ο κόσμος γίνεται καλύτερος με την εκπαίδευση.

Η κρίση άρχισε από πιο πριν και δεν ήταν πρωτίστως οικονομική. Υπήρχε κρίση αξιών: πάψαμε να ενδιαφερόμαστε για το συνάνθρωπό μας, για την ποιότητα ζωής των άλλων, θέλαμε να ζούμε εμείς καλά και γίναμε «παρτάκηδες». Αυτό σιγά-σιγά φούντωσε και μας έφερε εδώ που βρισκόμαστε σήμερα. Όταν ζεις έτσι τόσα χρόνια, είναι λογικό να έχεις προκατάληψη απέναντι σε οτιδήποτε καινούριο έρχεται να αναστατώσει τη ζωή που έχεις ορίσει να ζήσεις. Επίσης, αντιμετωπίζεις τους άλλους σαν εχθρούς σου, δεν είσαι συνοδοιπόρος. Κι έτσι ο καθένας χαράζει το δικό του δρόμο.

Τελικά, ίσως η κρίση να είναι μια καλή ευκαιρία, για να συνειδητοποιήσουμε ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε ίδιοι και ίσοι απέναντι στο νόμο, στη ζωή. Και το έργο, αυτό ακριβώς πραγματεύεται. Παρουσιάζει μια κοινωνία ρατσιστική, γεμάτη προκαταλήψεις. Αλλά τι είναι στην ουσία οι προκαταλήψεις; Φόβος για το άγνωστο και το καινούργιο που έρχεται και ανατρέπει ό,τι μέχρι τώρα νομίζαμε σωστό. Αν δεν είμαστε ανοιχτοί να το δούμε, τότε το πολεμάμε.

Στο έργο, υπάρχει ένα έγχρωμο παιδί που κατηγορείται ότι σκότωσε τον πατέρα του σε μια κοινωνία λευκών που υποστηρίζει ότι οι έγχρωμοι είναι φονιάδες, ότι είναι αποβράσματα που ήρθαν στις ΗΠΑ με σκοπό να χαλάσουν την υπέροχη κοινωνία της. Και στην Ελλάδα θεωρούμε ότι οι μετανάστες, άνθρωποι που αναζητούν ένα καινούργιο αύριο, έχουν αναστατώσει τις ζωές μας. Είδα ανθρώπους που πίστευα ότι έχουν ανοιχτό πνεύμα να λένε, όταν οι Σύριοι πρόσφυγες ήταν στο Σύνταγμα, ότι έπρεπε να φύγουν, γιατί χάλαγαν την ομορφιά των Χριστουγέννων.

Στη διάρκεια της παράστασης, συχνά ο κόσμος γελάει, μάλλον επειδή νιώθει αμηχανία. Σιγά-σιγά παίρνει το μέρος μου και μπαίνει σε μια διαδικασία να γίνει και αυτός ένορκος. Συχνά οι θεατές έξω λένε «πιστεύω ότι το παιδί είναι ένοχο ή αθώο, εξαιτίας του τάδε αποδεικτικού στοιχείου». Επίσης οι παρέες, όπως μαθαίνω, συζητάνε αυτό που πήραν από την παράσταση, το πόσο ταιριάζει εκείνη η εποχή με το σήμερα ή το τι οδήγησε τους ενόρκους να σκεφτούν με έναν άλλο τρόπο.

Είναι από τις λίγες φορές που περιμένουμε να βρεθούμε κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο θέατρο. Στο ενδιάμεσο τηλεφωνιόμαστε, έχουμε αγωνία και μας λείπει η παράσταση. Στο καμαρίνι είμαστε σαν οικογένεια, πράγμα καθόλου εύκολο, ειδικά όταν πρόκειται για 12 άνδρες. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω ξαναπαίξει σε έργο μόνο με άνδρες. Στην αρχή ήταν δύσκολο, αν και επειδή η Κωνσταντίνα, η σκηνοθέτης μας, και οι βοηθοί της είναι γυναίκες, το πράγμα κάπως εξισορρόπησε. Άλλωστε, είναι ωραίο να έχεις μια –και δύο και τρεις!- γυναικείες παρουσίες. Επίσης, είναι ακόμα ωραιότερο να είσαι ο μόνος άνδρας ανάμεσα σε γυναίκες.

«Ζωή που δε μοιράζεται είναι κλεμμένη». Μέσω αυτού του τραγουδιού απαντάω για τη συντροφικότητα.

Παλιά οι άνδρες πρόσεχαν τον εαυτό τους. Δεν έβγαιναν, ας πούμε, έξω χωρίς τη γραβάτα τους, χωρίς το μαντηλάκι στο πέτο τους ή χωρίς να γυαλίσουν τα παπούτσια τους. Σήμερα φοράμε ένα αθλητικό και βγαίνουμε! Τότε, όμως, ήταν αληθινή ιεροτελεστία: το κοστούμι ήταν απαραίτητο, το ρεβέρ, το σκαρπίνι… Για παράδειγμα, ένα σημαντικό σημείο του έργου είναι όταν ο ηλικιωμένος μάρτυρας κατηγορίας έρχεται στη δίκη με το μανίκι του ξηλωμένο, κάτι που οι ένορκοι το προσέχουν και το σχολιάζουν.

Για μένα κομψότητα σημαίνει ότι σέβομαι την αισθητική των άλλων, ότι δεν την πληγώνω. Δεν είναι ωραίο να είμαστε σε ένα λεωφορείο που μυρίζει, επειδή οι άνθρωποι δεν πλένονται. Η περιποίηση άλλωστε δεν είναι θέμα χρημάτων, αλλά εσωτερικής ανάγκης.

Στην Αθήνα, μου αρέσει η Πλάκα. Επίσης θεωρώ ότι η Πανεπιστημίου είναι ο ωραιότερος δρόμος της Ευρώπης και μου αρέσει να τον περπατάω. Κατά βάση προτιμώ να περπατάω μόνος μου για τον απλό λόγο ότι έχω συνήθως ένα ρυθμό που δεν τον φτάνουν οι άλλοι. Επίσης, όταν βαδίζω, σκέφτομαι και τότε ηρεμώ.

«Ζωή που δε μοιράζεται είναι κλεμμένη». Μέσω αυτού του τραγουδιού απαντάω για τη συντροφικότητα. Φαντάσου να σου συμβαίνουν ωραία πράγματα και να μην έχεις πού να τα πεις! Φυσικά, και μόνος σου μπορεί να ζήσεις όμορφες καταστάσεις, αλλά, όταν είσαι με κάποιον, σου συμβαίνουν περισσότερα καλά πράγματα, γιατί έχεις λύσει ένα σημαντικό θέμα, το πώς θα διαχειριστείς τον εαυτό σου.

Αισθάνεσαι πιο δυνατός και σίγουρος, επομένως είναι πολύ πιο εύκολο, έχοντας τα νώτα σου καλυμμένα, να ανοιχτείς στη ζωή και να εισπράξεις επιτυχίες, ειδικά όταν ο άλλος σε σπρώχνει να πας παραπέρα. Έτσι και η γυναίκα μου με συμβουλεύει. Πάντα έρχεται στις γενικές δοκιμές και επιζητώ τη ματιά της, γιατί έχει κι εκείνη καλλιτεχνική κατεύθυνση. Ακούω τη γνώμη της και μπορεί στην αρχή να μην το παραδέχομαι, γιατί είμαι λίγο εγωιστής, αλλά μετά προσπαθώ να αφουγκραστώ αυτό που μου λέει.

//Η παράσταση Οι 12 ένορκοι του Ρέτζιναλντ Ρόουζ παίζεται στο θέατρο Αλκμήνη (Αλκμήνης 8-12, τηλ.: 210 3428650). Παραστάσεις κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 9.30.

Διαβάστε ακόμα: Ο Χάρης Αττώνης μιλάει για την επιβίωση στο θέατρο, τη χαρά της Αθήνας & το στυλ ως στάση ζωής.

TAGS :
ηθοποιός θέατρο σινεμά Στυλιανού

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook