Ελίζα Σόρογκα, περφόρμανς: μια μετά-πανδημική κραυγή για όσα κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε εντός της πανδημίας

«Αντιλαμβάνομαι το δημόσιο χώρο ως μια σκηνογραφία που είναι ήδη εκεί».

Στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Prague Quadrennial of Performance Design and Space 2023 η Ελίζα Σόρογκα παρουσιάζει την promenade performance με τίτλο I Like 2020.

Ένα ετερογενές πλήθος περπατά στο ιστορικό κέντρο της Πράγας φορώντας t-shirts με τυπωμένο το ατομικό QR code του πιστοποιητικού εμβολιασμού, νόσησης ή αρνητικού τεστ στο κορονοϊό. Όταν καταφτάσει στην κεντρική πλατεία Old Town Square, το πλήθος ουρλιάζει ταυτόχρονα σε διάρκεια μιας οργανικής κραυγής.

Μια μετά-πανδημική κραυγή για όσα κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε εντός της πανδημίας. Λίγες μέρες πριν την παράσταση της συζητήσαμε με την Ελίζα Σόρογκα και την φωτογραφίσαμε στο κέντρο της Αθήνας.

«Δεν ταυτίζομαι με τον καλλιτεχνικό ακτιβισμό. Αλλά επιθυμώ να θίγω θέματα. Τώρα που πέρασε όλη αυτή η κλειστοφοβική συνθήκη, ας αναλογιστούμε το τι ακριβώς συνέβη».

Η Πράγα προέκυψε όταν ανταποκρίθηκα σε ένα open call που ζητούσε έργα με θέμα το «τι επείγει για τον δημόσιο χώρο». H Prague Quadrennial πρόκειται για το μεγαλύτερο Διεθνές Φεστιβάλ design, σκηνογραφίας και αρχιτεκτονικής θεάτρου στον κόσμο. Το έργο που επιλέχθηκε στην κατηγορία PQ Performance σε επιμέλεια της Δρ Carolina E. Santo, πρόκειται για μια site-specific περφόρμανς που αντιλαμβάνεται το δημόσιο χώρο ως μια σκηνογραφία που είναι ήδη εκεί. Το έργο θίγει τη συνθήκη της πανδημίας και του παράδοξου ελέγχου που επιβλήθηκε με αφορμή αυτήν.

Οι περισσότεροι είχαν μια ισχυρή γνώμη περί εμβολιασμού ή μη και υπήρχαν εντάσεις. Θέλουμε να το ξεχάσουμε, αλλά ανήκει στο πολύ πρόσφατο παρελθόν, δείχνει τι μπορεί να γίνει απ’ τη μια μέρα στην άλλη, πώς μπήκαμε σε ένα νέο concept ζωής, μια νέα πραγματικότητα που έχει αφήσει έντονο το αποτύπωμά της στο σήμερα.

Δεν έχω δει να θίγεται ιδιαίτερα το θέμα του κορονοϊού καλλιτεχνικά, γι’ αυτό θεώρησα σημαντικό να γίνει, αν και θα έπρεπε να είχε γίνει πριν 2,5 χρόνια στο κέντρο του Συντάγματος, όπου θα είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο.

Θεωρώ παράδοξο αυτό που έγινε και θέλω να το φέρω στην επιφάνεια. Θα προκύψει κι ένα video art, όπως ήταν και το προηγούμενό μου έργο Women in Agony.

Όλα είναι πολιτική. O κόσμος δεν αντέδρασε και τα δεχόμασταν όλα ως δεδομένα. Δεν μπορούσες να δεις τέχνη, να πας σε ένα εστιατόριο ακόμα κι αν τα τραπέζια ήταν έξω, είναι φοβερό το πως άλλαζαν καθημερινά οι κανόνες για το πότε μπορούμε να βγάλουμε βόλτα το σκύλο μας. Ναι, πέρασε κάποιος καιρός, όμως εγώ θέλω να το ξαναβάλω στο τραπέζι. Πολλοί όπως εγώ αισθάνονταν καταπιεσμένοι και δεν το είπαν ούτε στους δικούς τους.

Κοινωνική μηχανική. Ναι, είναι εμφανής ο βαθύς αντίκτυπος αυτού που πέρασε, πιστεύω είμαστε πιο φοβισμένοι να πούμε την άποψη μας, νιώθω διάχυτο ένα κράτημα, μια εσωστρέφεια. Σαν να χάθηκε ο αυθορμητισμός. Σα να υπάρχει ένα μαύρο πέπλο στη συμπεριφορά των ανθρώπων.

Πιστεύω στον σχετικισμό. Δεν υπάρχει per se νόημα και αξία σε τίποτα λόγω έλλειψης ενός κοινού σημείου αναφοράς. Δεν υπάρχει μια και απόλυτη αλήθεια, όλα εξαρτώνται από πιο πρίσμα μέσα από το οποίο θα τα δεις.

«Είμαστε λίγο έως πολύ υπνωτισμένοι, λόγω των social media και της ύπερ-πληροφόρησης, ο καθένας είναι χαμένος μέσα στα δικά του, στο μικρόκοσμό του».

Είμαστε λίγο έως πολύ υπνωτισμένοι, λόγω των social media και της ύπερ-πληροφόρησης, ο καθένας είναι χαμένος μέσα στα δικά του, στο μικρόκοσμό του, κι έτσι κάπως χάνεται η μεγάλη εικόνα του τι γίνεται στον κόσμο. Παίρνουμε μια πληροφορία που μας έρχεται γρήγορα μέσα από ένα feed, χωρίς να ξέρουμε καν αν είναι και αλήθεια. Χάνεται η πραγματικότητα.

Το site–specific performance που κάνω απευθύνεται σε όλους και χωρίς εισιτήριο, είναι ζωντανή τέχνη σχεδιασμένη για τους τυχαίους περαστικούς.

Θέτει νέα όρια στο τι είναι αυτό που βλέπω: είναι τέχνη, είναι διαδήλωση, είναι διαφήμιση, είναι κάποιοι τρελοί που βγήκαν στο δρόμο; Μ’ αρέσει που δεν εντάσσεται εύκολα σε κάποια κατηγορία και πως δε μπορούμε να το βάλουμε σε κάποιο καλούπι.

Βιοποριστικά έχω κάνει πολλά επαγγέλματα. Ήμουν babysitter για πολλά χρόνια στο Λονδίνο. Έχω δουλέψει σε καφέ και εστιατόρια. Οι δουλειές αυτές συμπλέανε αρμονικά με τα καλλιτεχνικά μου. Γιατί οτιδήποτε θα έκανα στο σπίτι μετά τη δουλειά, σχετιζόταν με τη δημιουργική διαδικασία, όπως το να γράφω κείμενα και να κάνω αιτήσεις για νέα έργα. Με βοηθούσε που ήταν εντελώς διαφορετικό απ΄ την πρωινή μου δουλειά.

Έχω δουλέψει ως δασκάλα καλλιτεχνικών με έμφαση τον χορό, το θέατρο και το τραγούδι σε δημοτικά σχολεία στο Λονδίνο. Αργότερα δούλεψα ως lead performer για μια πολύ καταξιωμένη καλλιτέχνιδα και μέντορά μου, την Geraldine Pilgrim, που ήταν αρχικά καθηγήτριά μου, και δίπλα της έμαθα πώς να δουλεύω.

Διδάσκω σεμινάρια site-specific performance στο θέατρο Φούρνος. Συμμετέχουν αρκετοί αρχιτέκτονες. Η απουσία performative μαθημάτων όπως «προσεγγίσεις του σώματος στον χώρο» στις σπουδές Αρχιτεκτονικής πιστεύω πως είναι μεγάλο μείον. Οι συμμετέχοντες ήταν όλοι τους ενθουσιασμένοι, αναζητούσαν ένα πλαίσιο έκφρασης και συνδύασαν δημιουργικά τις έννοιες του χώρου και του σώματος.

«Site-specific performance: είναι τέχνη, είναι διαδήλωση, είναι διαφήμιση, είναι κάποιοι τρελοί που βγήκαν στο δρόμο; Μ’ αρέσει που δεν εντάσσεται εύκολα σε κάποια κατηγορία και δε μπορούμε να το βάλουμε σε κάποιο καλούπι».

Στην Αγγλία άνθισε μέσα μου το καλλιτεχνικό κομμάτι. Πριν ασχολούμουν με την πολιτιστική διαχείριση και την επικοινωνία. Ήταν μια ανάγκη έκφρασης για μένα που ολοένα και μεγάλωνε. Ξεκίνησα με σεμινάρια σωματικού θεάτρου, και έπειτα παρακολούθησα το μεταπτυχιακό «Πολιτισμικές Σπουδές» στο τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του ΕΚΠΑ. Δεν ήθελα να συνεχίσω με θεωρητικές σπουδές επειδή είχα ανάγκη για πράξη. Θέλω να δημιουργώ, οι ιδέες μου να αποκτούν υπόσταση και να υλοποιούνται. Ήμουν γύρω στα 25 όταν συνέβη αυτό. Έτσι διάλεξα τη γλώσσα της περφόρμανς.

Τα digital παγκάκια ήταν το πρώτο έργο που έφτιαξα όταν επέστρεψα από την Αγγλία μαζί με τον web developer Θοδωρή Τσίρκα σε συνεργασία με τον art director Νίκο Γεωργόπουλο. Ορμώμενοι από το γεγονός πως τα παγκάκια είναι πάντοτε ένας τόπος καθημερινών εξιστορήσεων, δημιουργήσαμε την ψηφιακή πλατφόρμα www.digitalpagakia.gr και την εφαρμόσαμε αρχικά σε έξι παγκάκια στην ευρύτερη περιοχή του Παγκρατίου της Αθήνας, έχοντας ως στόχο να δημιουργήσουμε ένα «μουσείο» αστικών ιστοριών.

Απαντήσαμε σε μια πρόσκληση του Δήμου Αθηναίων (This is Athens- Polis) για συμμετοχικές δράσεις στο δημόσιο χώρο που θα ενέπλεκαν τους καθημερινούς πολίτες. Είχα μόλις γυρίσει από την Αγγλία και έψαχνα τα πατήματα μου. Το έργο πήρε την τελική του μορφή μετά από πολλές ώρες brainstorming. Όταν τελείωσε η χρηματοδότηση, το συντηρήσαμε με δικά μας χρήματα.

Τώρα το έργο συμμετέχει στην Prague Quadrennial of Performance Design 2023 και βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Πράγας.

Το έργο Please find attached my CV  βασίζεται στην ιδέα που σχεδιάστηκε αρχικά για το φιλμ IDENTITY IN BETWEEN, σε σκηνοθεσία της Έφης Σπύρου 2021 στο οποίο συμμετείχαν 5 γυναίκες performance-artists / χορογράφοι. Η Έφη μου ζήτησε να κάνω ένα έργο στο οποίο να συμμετέχω. Έτσι αποφάσισα να φέρω ένα αυτοβιογραφικό στοιχείο που με απασχολεί, το πόσες διαφορετικές δουλειές έχω κάνει, πόσες ταυτότητες έχω, πόσο σουρεαλιστικό είναι πως όταν συστήνεσαι καλείσαι να διαλέξεις κάτι από αυτά.

«Στο επαγγελματικό αποφεύγω τα συμβόλαια αορίστου χρόνου, επειδή αισθάνομαι ότι αυτό μπορεί να περιορίσει σημαντικά τον χρόνο που διαθέτω στα καλλιτεχνικά».

Στον πολυσχιδή και καθ’όλα ειρωνικό και απρόβλεπτο κόσμο της αγοράς εργασίας, η περφόρμανς αποπειράται να φωτίσει την προσπάθεια που καταβάλλεται από τον/ην υποψήφιο/α ώστε να επιτευχθεί η πολυπόθητη εύρεση εργασίας. Όσα μέλη από το κοινό επιθυμούν, καλούνται να λάβουν τον ρόλο του/ης εργοδότη/τριας πραγματοποιώντας την συνέντευξη εργασίας. Όλοι οι τίτλοι εργασίας προέρχονται από συνεντεύξεις που έχω δώσει στο παρελθόν συνεπώς το έργο είναι έντονα αυτοβιογραφικό.

Οι συνεντεύξεις έχουν αυτοσχεδιαστικό χαρακτήρα. Δεν υπάρχουν προκαθορισμένες ερωτήσεις ή απαντήσεις. Η περφόρμανς παρουσιάστηκε στο Art Project Space πριν από δύο περίπου μήνες. Επέλεξα πέντε ρόλους και αναλόγως ντύνομαι διαφορετικά, παρουσιάζω διαφορετικό βιογραφικό και άλλη πτυχή του εαυτού μου ανάλογη με την δουλειά για την οποία αιτούμαι.

Οι λόγοι ήταν πάντα βιοποριστικοί. Έπρεπε να βρω μια δουλειά και ταυτόχρονα να μου επιτρέπει χρονικά και ψυχολογικά να συνεχίζω τα καλλιτεχνικά μου.

Ο πατέρας μου ξεκίνησε ως σκηνοθέτης πειραματικού σινεμά στο Σικάγο στην Αμερική και τον ενδιέφεραν πολύ οι καθημερινές ιστορίες και η παρατήρηση της καθημερινής ζωής. Ένα από τα έργα του ήταν η κινηματογράφηση ανθρώπων σε πολύ φτωχές γειτονιές, μέσω του ντοκιμαντέρ παρατήρησης. Έκανε κοντινά στα χέρια, στα μάτια τους, τα αυτιά τους ενώ τους παρατηρούσε εν μέσω της καθημερινής τους ζωής.

Η ποιητική της εικόνας έχει κοινή αφετηρία με το έργο μου κάτι το οποίο δεν γνώριζα μέχρι να το μοιραστεί μαζί μου με αφορμή το έργο «Η τυραννία της οικειότητας» μια περφόρμανς η οποία εμπεριείχε ένα live κονσέρτο πιάνου με τραγούδια του John Cage.

Εγώ βρισκόμουν στη σκηνή και κινηματογραφούσα το κοινό ενώ το έδειχνα ταυτόχρονα στη μεγάλη οθόνη σε ζωντανό χρόνο πηγαίνοντας στις λεπτομέρειες όπως μάτια, μύτη, αμήχανα χαμόγελα, κάποιος που άργησε και προσπαθούσε να μπει χωρίς να κάνει θόρυβο. Το τι μπορεί να συμβεί όταν δεν συμβαίνει τίποτα. Την έχω πραγματοποιήσει σε είκοσι διαφορετικά μέρη στην Ευρώπη. Κάθε φορά το κοινό ήταν άλλο και συνέβαινε κάτι διαφορετικό. Άλλες φορές κλαίγαμε και άλλες γελούσαμε.

«Το πώς η τέχνη και η καθημερινή ζωή μπορούν να γίνουν ένα, είναι η αρχή και το τέλος για μένα», λέει η Ελίζα Σόρογκα στον Γιάννη Σκορδά.

Το Performance Architecture School το έχουμε συν-ιδρύσει με δυο αρχιτεκτόνισσες, την Αλίκη Κυλικά και την Ούρσουλα Δημητρίου. Είναι ένα διεθνές online school, που συνδυάζει την αρχιτεκτονική και την περφόρμανς.

Σκοπός του είναι να επανασυνδέσει τους συμμετέχοντες με το σώμα ως όχημα σκέψης, αισθήσεων, γλυπτικής του χώρου, εισάγοντας ένα σφαιρικό παρά γραμμικό τρόπο διαλεκτικής γύρω από τον χώρο. Σε αυτό συμμετέχουν κυρίως αρχιτέκτονες, χορευτές, performance artists, θεωρητικοί του χώρου και urban designers. Φέτος για πρώτη φορά θα πραγματοποιηθεί στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας δια ζώσης.

Πρόσφατα το σχολείο μας ταξίδεψε στην Ιαπωνία, με την οποία διατηρώ ιδιαίτερη σχέση. Ξεκίνησε με την αγάπη που έχω για τα εικαστικά έργα Ukiyo-e που εμφανίστηκαν τον 17^ο αιώνα. Έχουν μια μανία να κρατάνε άθικτα τα στοιχεία του πολιτισμού τους. Το παραδοσιακό τους θέατρο δεν έχει αλλάξει σε τίποτα ανά τα χρόνια. Ταξιδεύεις στο χρόνο. Έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με την παράδοση και αυτό είναι κάτι που με γοητεύει πολύ.

Το Κιότο είναι η ωραιότερη πόλη που έχω πάει σε όλη μου τη ζωή. Έχει το στοιχείο του παρελθόντος, ένα μέρος του πληθυσμού ντύνεται με κιμονό με απίθανους χρωματικούς συνδυασμούς. Φανταστικό φαγητό, ωραία ηρεμία και ισορροπία μεταξύ φύσης και πόλης. Ούτε μεγάλη, ούτε μικρή. Για μένα είναι η ιδανική πόλη, θα ήθελα να ζω εκεί.

Διαβάστε ακόμα: Diane Alexandre. «Έρχομαι από το Παρίσι, αλλά η Αθήνα είναι το σπίτι μου».

TAGS :
τέχνες

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook