Στα γαλλικά δικαστήρια το Facebook για λογοκρισία της «Προέλευσης του κόσμου» του Courbet

Αν και το Facebook επέτρεψε βίαιες εικόνες, όπως αποκεφαλισμούς από το ISIS, εντούτοις πρέπει νά ‘σαι πολύ τυχερός για ν΄απολαύσεις μια ρόγα γυναικείου στήθους στην πλατφόρμα. (Φωτογραφία: Alexandra Boulat | France Culture)

Το αμερικανικό μαστόδοντο ονόματι Facebook βρέθηκε χθες ενώπιον της γαλλικής δικαιοσύνης, επειδή ανέστειλε το λογαριασμό ιδιώτη που δημοσίευσε την εικόνα της Προέλευσης του κόσμου του Gustave Courbet (1819-1877). Η οριστική απόφαση αναμένεται να εκδοθεί στις 15 Μαρτίου.

Αφετηρία της διαμάχης: η παραπομπή στη δικαιοσύνη ενός εκπαιδευτικού που κατηγορεί το δίκτυο των 2 δις ενεργών χρηστών ότι έκλεισε το λογαριασμό του εξαιτίας αυτού «χωρίς προειδοποίηση ή αιτιολόγηση» στις 27 Φεβρουαρίου του 2011.

«Το έργο Η προέλευση του κόσμου δεν έχει πάψει να θέτει με συνταρακτικό τρόπο το ζήτημα του βλέμματος», λέει το Musée d’Orsay στο Παρίσι όπου πλέον εκτίθεται το περίφημο έργο του Gustave Courbet. Ιδίως εκείνο του Facebook, το οποίο είναι ιδιαίτερα «αιδήμον».

Το 2011, το κοινωνικό αυτό δίκτυο κλείνει το λογαριασμό του Γάλλου εκπαιδευτικού, λόγω της δημοσίευσης του πίνακα που απεικονίζει σ’ όλο του το μεγαλείο το γυναικείο φύλο. Η εικόνα παραπέμπει σε ένα link με ρεπορτάζ την ιστορία του έργου από το κανάλι Arte.

Ο 50χρονος, πατέρας τριών παιδιών, ο οποίος ανέβασε το έργο στον τοίχο του «για να μεταδώσει την αγάπη του για την τέχνη», δεν το βάζει ωστόσο κάτω. Αποφασίζει να σύρει το Facebook στη δικαιοσύνη για «προσβολή στην ελευθερία έκφρασης». Το δίκτυο καταφεύγει στην πρόφαση πως δεν μπορεί να κριθεί παρά μόνο από αμερικανικό δικαστήριο, αφού η έδρα του είναι στην Καλιφόρνια.

Παρ’ όλα αυτά, την Πέμπτη 5 Μαρτίου του 2015, και παρά τις αναβολές επί αναβολών εκ μέρους του αμερικανικού κολοσσού, το Ανώτατο Δικαστήριο του Παρισιού αποφαίνεται πως έχει τη δικαιοδοσία να κρίνει το Facebook. Στην απόφασή του, κρίνει καταχρηστική την αποκλειστική ρήτρα αρμοδιότητας, την οποία υποχρεωτικά υπογράφουν οι χρήστες, η οποία λέει ότι μόνο το δικαστήριο της Πολιτείας της Καλιφόρνια δικαιούται να λύνει τέτοιου είδους διαφορές.

Η απόφαση αυτή βγαίνει την ώρα που η κυβέρνηση αναζητά νέα εργαλεία κατά του πολλαπλασιασμού των αναρτήσεων μίσους στο Internet, ενοχοποιώντας τα κοινωνικά δίκτυα που τους δίνουν ελεύθερη πρόσβαση. Μεταξύ των λύσεων που εξετάστηκαν, οι Αρχές υιοθέτησαν την ιδέα να υποχρεώσουν τα κοινωνικά δίκτυα να παραπέμπονται στη γαλλική δικαιοσύνη, ώστε να διευκολυνθεί η επίλυση των υποθέσεων. O δικηγόρος του 50χρονου, Stéphane Cottineau, πέταγε απ’ τη χαρά του για τη «νίκη»:

«Είναι ένας πρώτος κερδισμένος γύρος από τον Δαβίδ κατά του Γολιάθ. Η απόφαση αυτή θα αποτελέσει δεδικασμένο για τα άλλα δίκτυα και τους γίγαντες του web, που έχουν την έδρα τους στις κυρίως ΗΠΑ, ώστε να ξεφύγουν από τις δαγκάνες της εγχώριας δικαιοσύνης».

Το μεγαθήριο του Internet διευκρίνισε, ωστόσο, ότι από το 2011 «τα στάνταρ έχουν εξελιχθεί» και πως «αποδέχεται πλέον τις δημοσιεύσεις καλλιτεχνικού περιεχομένου, με εξαίρεση τις φωτογραφίες που δείχνουν γυμνό».

Το Facebook ρίχνει μεγάλο βάρος στη λογοκρισία. Στους όρους χρήσης του, το site διευκρινίζει ότι οι χρήστες απαγορεύεται να δημοσιοποιούν «περιεχόμενο που προτρέπει στο μίσος και τη βία, που εκτοξεύει απειλές, ή το υλικό του είναι πορνογραφικό ή γυμνό».

Διαβάστε ακόμα: Μπρίξτον – Ο Νίκος Καρανικόλας βρέθηκε στη γειτονιά της εξέγερσης, του Bowie και των χρωμάτων

Ακούγεται λογικό, αλλά δεν είναι. Στον όρο «πορνογραφικό» μπορεί να αποδοθεί πλήθος ερμηνειών και καθένας να λέει το μακρύ και το κοντό του. Ένα, ας πούμε, γυναικείο στήθος λογοκρίνεται, εκτός κι αν πρόκειται για σκηνή θηλασμού.

Αλλά, όπως φαίνεται το Facebook δεν γουστάρει ούτε τα έργα τέχνης. Το 2013, η σελίδα του μουσείου Jeu de Paume μπλοκαρίστηκε, επειδή δημοσίευσε μια φωτογραφία γυναικείου γυμνού της Laure Albin Guillot. Το ίδιο συνέβη και με το site Rue89, το οποίο πόσταρε μια φωτό γυμνών γυναικών του Sebastiao Salgado, η οποία είχε εκτεθεί στο Ευρωπαϊκό Οίκο Φωτογραφίας. Και τον Οκτώβριο του 2016 λογόκρινε τα σκίτσα μιας διαφημιστικής καμπάνιας κατά του καρκίνου του στήθους.

Ζωγραφισμένη το 1866, η Προέλευση του κόσμου σοκάρισε χοντρά την αστική κοινωνία της εποχής. Η παραγγελία του πίνακα αποδίδεται σ’ έναν Τούρκο διπλωμάτη εγκατεστημένου στο Παρίσι, τον Khalil-Bey, ο οποίος υπό το βάρος των χρεών του υποχρεώνεται να το πουλήσει. (Φωτογραφία από τον χρήστη του Flickr Daniele Dalledonne)

Το Facebook, πάντως, μοιάζει να έχει ειδική απέχθεια στην Προέλευση του κόσμου, ένα έργο ανατομικής σχεδόν φύσης που σόκαρε το κοινό απ’ τις αρχές του 19ου αι. «Σήμερα, έχουμε την εντύπωση ότι τα μάτια μας έχουν δει τα πάντα σ’ έναν υπερσεξουαλικό κόσμο, αλλά ο θεατής πάντα συγκλονίζεται όταν βλέπει αυτόν τον πίνακα, ο οποίος εξακολουθεί να ασκεί έναν ανεξήγητο μαγνητισμό», σχολιάζει σχετικά η Frédérique Thomas-Morin, συντηρήτρια του μουσείου Courbet στην Ornans.

To Φεβρουάριο του 2011, ο Δανός καλλιτέχνης Frode Steinicke μπλοκαρίστηκε, επειδή δημοσίευσε μια εικόνα του πίνακα. «Πρόκειται για μια παράλογη λογοκρισία ενός διάσημου έργου, το ποίο αποτελεί μέρος της γαλλικής πολιτιστικής κληρονομιάς», σχολίασε.

Το Facebook δικαιολογήθηκε ισχυριζόμενο ότι το site «είναι ένα εικονικό περιβάλλον που εξασφαλίζει την απρόσκοπτη επίσκεψή του, δεδομένου ότι υπάρχουν και πολλά παιδιά που το χρησιμοποιούν». Ο καλλιτέχνης δικαιολογήθηκε ζητώντας συγγνώμη, καθώς αγνοούσε τους όρους χρήσης. Το προφίλ του επανεργοποιήθηκε, αλλά η επιδικαζόμενη φωτό του έργου αποσύρθηκε.

Αν και το συγκεκριμένο κοινωνικό δίκτυο επέτρεψε βίαιες εικόνες, όπως αποκεφαλισμούς από το ISIS, εντούτοις πρέπει νά ‘σαι πολύ τυχερός για ν΄απολαύσεις μια ρόγα γυναικείου στήθους στην πλατφόρμα. Μυστηριωδώς, η γλυπτική εξαιρείται. Τι θα συμβεί, όμως, μ’ ένα έργο του Μιχαήλ Αγγέλου;

Ζωγραφισμένη το 1866, η Προέλευση του κόσμου σοκάρισε χοντρά την αστική κοινωνία της εποχής. Η παραγγελία του πίνακα αποδίδεται σ’ έναν Τούρκο διπλωμάτη εγκατεστημένου στο Παρίσι, τον Khalil-Bey, ο οποίος υπό το βάρος των χρεών του υποχρεώνεται να το πουλήσει. Το έργο, το οποίο σπανίως εκτέθηκε στο κοινό, αλλάζει πολλά χέρια, έως ότου καταλήξει στον τελευταίο ιδιώτη ιδιοκτήτη του, τον ψυχαναλυτή Ζακ Λακάν.

«Ο Courbet ποτέ δεν έπαψε να ενδιαφέρεται για την απεικόνιση του γυμνού γυναικείου σώματος, και ενίοτε μάλιστα κατά τρόπο σαφώς ελευθεριάζοντα. Ωστόσο με την Προέλευση του κόσμου επιτρέπει στον εαυτό του μια τόλμη και μια ειλικρίνεια αφάνταστα σαγηνευτικά», γράφει στο site του το Musée d’Orsay. Κι αυτό «χάρη στην επιδεξιότητα του Courbet και την εκλέπτυνση μιας κεχριμπαρένιας χρωματικής γκάμας που απέχει παρασάγγας από μια πορνογραφική εικόνα».

Διαβάστε ακόμα: Μέσα στο ιρλανδικό κάστρο του 15ου αιώνα του Jeremy Irons

TAGS :
facebook Γκουστάβ Κουρμπέ Η προέλευση του κόσμου λογοκρισία πίνακας

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook