Φεστιβάλ NotoMusica: ένα λυρικό αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας

Η συναυλία δόθηκε στη μεγαλόπρεπη σκαλινάτα, το μνημειακό κλιμακοστάσιο του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Νικολάου (φωτογραφία: Giuseppe Tiralosi).

Λίγες άριες έχουν ταυτιστεί με την Μαρία Κάλλας όσο η Casta Diva από την Norma του Vincenzo Bellini και λίγοι θεσμοί έχουν συνδέσει της ιστορία τους με τη δική της όπως το Θέατρο της Σκάλα του Μιλάνο, εκεί όπου η τραγουδίστρια μεσουράνησε τη «χρυσή δεκαετία» του 1950.

Τιμώντας την εκατονταετηρίδα από τη γέννησή της, η Φιλαρμονική Ορχήστρα της Σκάλα ενέταξε την εμβληματική άρια στην πανηγυρική εναρκτήρια συναυλία του φετινού Διεθνούς Φεστιβάλ Μουσικής του Νότο. Το Αφιέρωμα στη Μαρία Κάλλας : Omaggio a Maria Callas ήταν η παρθενική εμφάνιση του μιλανέζικου συνόλου στην πόλη κόσμημα του σικελικού Μπαρόκ και μία πραγματικά αξιομνημόνευτη μουσική εμπειρία.

Η συναυλία δόθηκε στη μεγαλόπρεπη σκαλινάτα, το μνημειακό κλιμακοστάσιο του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Νικολάου.  Η μπαρόκ πρόσοψη του ναού, υποβλητικά φωτισμένη ώστε να εξάρει ακόμα περισσότερο την πλαστική κατάκτηση της τρίτης διάστασης από τους αρχιτεκτονικούς όγκους του οικοδομήματος, ήταν κάτι παραπάνω από εντυπωσιακό σκηνικό, ήταν μία μεγαλειώδης αστική σκηνογραφία που επέστεφε τη μνημειακή σκάλα, τα ενδιάμεσα πλατύσκαλα της οποίας είναι τόσο φαρδιά και πλατιά, ώστε να μην χρειαστεί να στηθεί ειδική εξέδρα για την ορχήστρα.

Ο τεξανός αρχιμουσικός Ρόμπερτ Τρεβίνο έχει ήδη αναγνωριστεί ως ένας διεθνώς ανερχόμενος ερμηνευτής των συμφωνιών του Μπετόβεν και όχι μόνο (φωτογραφία: Giuseppe Tiralosi).

Οι θέσεις μας ήταν ακριβώς απέναντι, κάτω από τις αψίδες του εξίσου ιστορικού Palazzo Ducezio, το Δημαρχείο της πόλης, έργο και αυτό, όπως και η πρόσοψη του καθεδρικού, του ντόπιου αρχιτέκτονα Vincenzo Sinatra (Νότο 1707 – 1765).

Η Φιλαρμονική της Σκάλα είναι μουσικό και θεσμικό τέκνο του αείμνηστου Claudio Abbado· είναι η ορχήστρα της διάσημης όπερας του Μιλάνο όταν εμφανίζεται στον παράλληλο συμφωνικό της βίο, στον οποίο από το 1982 έχει ανοίξει με επιτυχία τα φτερά της. Και αυτή ήταν μία κατά βάση συμφωνική βραδιά, με την Τέταρτη Συμφωνία του Φέλιξ Μέντελσον, την Ιταλική, και την Έβδομη Συμφωνία του Λούντβιχ φαν Μπετόβεν.

Πρόγραμμα δημοφιλές και καλά συνταιριασμένο, αν σκεφτεί κανείς ότι και οι δύο είναι γραμμένες στην ευφρόσυνη τονικότητα της Λα μείζονα και ότι η πρώτη ολοκληρώνεται με ένα Σαλταρέλλο, έναν ζωηρό παραδοσιακό ιταλικό χορό, και η δεύτερη με ένα εξίσου ζωηρό και χοροπηδηχτό τέταρτο μέρος φολκλορικής έμπνευσης, και έχει χαρακτηριστεί από τον Ρίχαρντ Βάγκνερ Η αποθέωση του χορού.

Η συναυλία όμως άνοιξε με το λυρικό αφιέρωμα στη Μαρία Κάλλας. Όπως συχνά συμβαίνει στον κόσμο της όπερας, μία αδιαθεσία της τελευταίας στιγμής έφερε στο πλατύσκαλο αντί της πιο έμπειρης Gilda Fiume την νεαρή σοπράνο Marily Santoro. Νικήτρια του διαγωνισμού “Voci Belliniane” 2021 της Κατάνια, γενέτειρας του συνθέτη, έχει τραγουδήσει τον επώνυμο ρόλο της Νόρμα στην Όπερα της Σόφιας και στο Θέατρο της δικής της γενέτειρας, του Ρέτζιο της Καλαβρίας. Μας χάρισε όχι μία, αλλά δύο άριες του σπουδαίου Σικελού: “Oh, Quante volte!”, άρια της Ιουλιέττας από την όπερα I Capuleti e i Montecchi και ασφαλώς την ανυπέρβλητη “Casta Diva”, την επίκληση στη Αγνή Θεά, τη Σελήνη, που αν και ημισέληνος εκείνο το βράδυ, μας άκουγε από ψηλά με προσοχή.

Η νεαρή σοπράνο Marily Santoro, νικήτρια του διαγωνισμού “Voci Belliniane” 2021 της Κατάνια, ενώ ερμηνεύει κατανυκτικά την Casta Diva (φωτογραφία: Giuseppe Tiralosi).

Δεν ξέρω τι προσευχήθηκε από μέσα της η λυρική ιέρεια, αλλά πιστεύω ακράδαντα ότι η θεά ανταποκρίθηκε με ευμένεια, γιατί η ερμηνεία ήταν πολύ καλή και, σε αντίθεση με ό,τι ενίοτε συμβαίνει αλλαχού, όντως τιμητική για την τιμώμενη. Η Marily Santoro έχει ωραία και καλλιεργημένη φωνή και τραγούδησε με έκφραση και συγκίνηση, κινούμενη με άνεση σε όλη την ομοιογενή της έκταση. Μακάρι να της είχε δοθεί περισσότερο υλικό να τραγουδήσει, αφενός για να την γνωρίσουμε καλύτερα, αφετέρου γιατί είναι πάντοτε δύσκολο, ειδικά για έναν νέο τραγουδιστή, να αποδώσει κατευθείαν το μέγιστο των δυνατοτήτων του.

Επίσης θα είχε υπάρξει καλύτερη αμοιβαία προσαρμογή με την ηχοληψία, καθώς η μικροφωνική ενίσχυση ήταν ασφαλώς αναγκαία λόγω του ανοικτού χώρου στο μέσον της πολύβουης κεντρικής οδού. Ειδικά η απόδοση της δυναμικής είναι πάντοτε μία πρόκληση για την ηχοληψία στην κλασική μουσική, και ομολογουμένως εδώ ο ηχολήπτης έκανε παραπάνω από αξιοπρεπή εργασία, και πρέπει να τονίσω το πόσο πιστή ήταν η απόδοση των ηχοχρωμάτων φωνής και ορχήστρας. Πράγμα σημαντικό, ειδικά όταν ακούς αυτή το σύνολο με τον βελούδινο ήχο.

Η Φιλαρμονική της Σκάλα ξέρει να συνοδεύει έναν τραγουδιστή, αλλά ταυτόχρονα και να αναδεικνύει την ενορχήστρωση του συνθέτη, με τα μαλακά της έγχορδα και με πνευστά ικανά να σμιλεύουν φράσεις εξαιρετικής πλαστικότητας. Οι δύο συμφωνίες παίχτηκαν αμέσως μετά τις άριες και συνεχόμενα χωρίς διάλειμμα, και ήταν μία πραγματική χαρά από κάθε άποψη. Η διεύθυνση του 38χρονου τεξανού αρχιμουσικού Ρόμπερτ Τρεβίνο (γεν. 1984) είχε καθαρή κίνηση και εξαιρετικό αποτέλεσμα, τόσο στο λυρικό όσο και στο συμφωνικό πρόγραμμα, ενώ και οι professori της Φιλαρμονικής φάνηκαν σε εξαιρετική διάθεση.

Καθώς δεν είχα παλαιότερα την ευκαιρία να ακούσω την ορχήστρα εκτός της θεατρικής τάφρου, επιτρέπω στον εαυτό μου να αποδώσει στην βασική λειτουργία της ως ορχήστρα όπερας το πόσο όμορφα έπαιζαν πάντα, το πώς τραγουδούσαν ουσιαστικά την κάθε μελωδία, το κάθε κύριο και δευτερεύον θέμα, και πόσο τα πνευστά είχαν πάντοτε μία εξαιρετική ανεξαρτησία σε σχέση με τα έγχορδα. Ήταν σαν να μετέφεραν στην κόσμο της συμφωνίας το ήθος μιας άριας, όπου το φλάουτο ή το φαγκότο μπορεί να συμπρωταγωνιστεί μαζί με τον τραγουδιστή, χωρίς όμως να υποβαθμίζεται η συμφωνική διάσταση.

Ο Ρόμπερτ Τρεβίνο – ή Τρεβίνιο (Robert Treviño), καθότι μεξικανικής καταγωγής – είναι μουσικός διευθυντής της Εθνικής Ορχήστρας των Βάσκων στην Ισπανία και αυτή τη στιγμή η σταδιοδρομία του βρίσκεται σε πλήρη διεθνή άνοδο. Υπό την ζωηρή του καθοδήγηση η Φιλαρμονική της Σκάλα απέδωσε με ιδιαίτερη χάρη και ενθουσιασμό και τα δύο έργα, με μια πραγματική ερμηνευτική ισορροπία στην οποία υπήρχε δεξιοτεχνική άνεση, υπήρχε συναίσθημα, υπήρχε πραγματικά πολύ καλή δουλειά στα χρώματα. Οι μουσικοί εξέπεμπαν συνολικά μία πολύ ευπρόσδεκτη και πολύ ανθρώπινη χαρά της ζωής και της μουσικής.

Η μνημειακή σκαλινάτα είχε πλατύσκαλα τόσο φαρδιά και πλατιά, ώστε να μην χρειαστεί να στηθεί ειδική εξέδρα για την ορχήστρα.

Το allegretto από την 7η Συμφωνία του Μπετόβεν ήταν πράγματι ένα ανάλαφρο allegretto, χωρίς όμως να χάνει τίποτα από το σχεδόν τραγικό βάθος, ενώ το φινάλε ήταν τέλεια συντονισμένο μέσα στην ταχύτητα του, χωρίς όμως να γίνεται υστερικό ή βαρύ. Ο αρχιμουσικός έχει ήδη ηχογραφήσει και τις 9 συμφωνίες του γερμανού συνθέτη με την Συμφωνική Ορχήστρα του Malmo (Σουηδία), λαμβάνοντας θετικές κριτικές, και φαίνεται ότι θα είναι από τους σημαντικούς μπετοβενιστές της γενιάς του.

Η Ιταλική Συμφωνία αμέσως πριν είχε αναδείξει όλες τις σοφές ποιότητες της γραφής του Μendelssohn παράλληλα με την γοητευτική μελωδία, αν και ο αρχιμουσικός ίσως δεν έχει ακόμα κατακτήσει απολύτως όλες τις ηχοχρωματικές sfumature που μπορεί να βρει κανείς σε αυτό το έργο-ύμνο τόσο στη γερμανική συμφωνική παράδοση όσο και στην υπέροχη ομορφιά της Ιταλικής φύσης, του Ιταλικού πολιτισμού και της μεσογειακής χαράς της ζωής της διαχρονικά “όμορφης χώρας”, του belpaese, όπως δίκαια αποκαλούν οι Ιταλοί την πατρίδα τους.

Ο αρχιμουσικός και οι μουσικοί καθόλου δεν διαμαρτυρήθηκαν από τα χειροκροτήματα στη μέση των συμφωνιών από το κατά τα άλλα πολύ συγκεντρωμένο στη μουσική ακροατήριο, ο Τρεβίνο μάλιστα με ένα συνδυασμό αμερικανικής και μεσογειακής ευγένειας ανταποκρίθηκε κάθε φορά με μία μικρή πλάγια υπόκλιση. Πάντως αν και χωρίς διάλειμμα, το κοινό ήταν υποδειγματικό και κανείςς δεν έφυγε πριν το τέλος. Εκτός προγράμματος οι μουσικοί μάς χάρισαν και την Ουβερτούρα από τους Γαμους του Φίγκαρο, του Μότσαρτ, σε μία εξαιρετική ερμηνεία γεμάτη μπρίο, ακρίβεια και κομψότητα.

Το φεστιβάλ NotoMusica συμπληρώνει φέτος 48 χρόνια λειτουργίας. Ιδρύθηκε το 1975 από τον πιανίστα Corrado Galzio και συνδυάζει την τζαζ με τη μουσική δωματίου. Εφαρμόζοντας τα λόγια του εμπνευστή του ότι «δεν υπάρχει πολιτισμός χωρίς μουσική παιδεία», το φεστιβάλ κατοικεί μουσικά τα ιστορικά μνημεία της πόλης, η οποία χτίστηκε εκ βάθρων μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1693 ακολουθώντας συνολικά το περίτεχνο ύφος της μπαρόκ περιόδου. Το ιστορικό του κέντρο έχει ανακηρυχθεί από το 2002 Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.

Ο Δήμαρχος Corrado Fugura κηρύσσει την έναρξη του φεστιβάλ.

Το Φεστιβάλ θα ολοκληρωθεί στις 3 Αυγούστου με αφιέρωμα στον Ιταλό συνθέτη και βιολοντσελίστα Giovanni Sollima (Τζοβάνι Σολίμα. Παλέρμο, 1962), έναν από τους πιο ενδιαφέροντες και σημαντικούς σύγχρονους δημιουργούς για αυτό το όργανο και όχι μόνο. Μαζί με το υπόλοιπο Φεστιβάλ μια εξαιρετική ευκαιρία να γνωρίσει κανείς τα μουσεία και τις μπαρόκ ομορφιές του Νότο και την πεντανόστιμη τοπική κουζίνα στα όμορφα μαγαζάκια της πόλης, γεμάτα από ντόπιους και επισκέπτες το βράδυ της συναυλίας· η υπέροχη βραδιά ήταν η Κυριακή 9 Ιουλίου 2023.

Διαβάστε ακόμα: 100 χρόνια Μαρία Κάλλας. Eνα λεύκωμα-κόσμημα για τη μεγάλη Ντίβα.

TAGS :
κλασική μουσική Μαρία Κάλλας

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook