Το μυστικό της αρχαίας πέτρινης άγκυρας στην Τζιά

Αριστερά: η Honor Frost, παγκόσμιου φήμης αρχαιολόγος υποβρυχίων ερευνών στη Μεσόγειο. Δεξιά: η πέτρινη άγκυρα που βρέθηκε στο βυθό της Τζιάς.

Ήταν Αύγουστος του 2003, στον κόλπο του Κούνδουρου στη Τζιά όταν ο φίλος μου ο Αλέξανδρος Εδιπίδης με φώναξε στο σκάφος του. Ήθελε να μου δείξει μια μακρόστενη πέτρα που έφερε με δυσκολία πάνω στο κατάστρωμα, μπλεγμένη στην άγκυρα του. Είχε παρατηρήσει ότι στη μέση της πέτρας υπήρχαν δυο σκαλίσματα (γλυφές) από ανθρώπινο χέρι, που του προξένησαν την περιέργεια.

Δεν είμαι ειδικός, αλλά η επαγγελματική μου καριέρα ως παλαιοπώλης με ώθησε να αρχίσω μια έρευνα για το εύρημα. Επρόκειτο για σχετικά πρόσφατο οικοδομικό στοιχείο που απλά κάποιος ξεφορτώθηκε ρίχνοντάς το στη θάλασσα; Ή μήπως για αρχαίο πέτρινο αντικείμενο άγνωστης χρήσης;

Περισσότερο μου έμοιαζε, πάντως, για ένα είδος αρχαίας άγκυρας. Έπρεπε να μάθω περισσότερα. Ας μην ξεχνάμε ότι την εποχή εκείνη στο Διαδίκτυο δεν υπήρχαν στοιχεία για τόσο ειδικά θέματα. Μπόρεσα, όμως, να ξετρυπώσω ένα όνομα: Honor Frost, UCL Institute of Archeology.

Στην αρχή νόμισα ότι πρόκειται για κάποιον άνδρα επιστήμονα του Institute of Archeology στο Λονδίνο, και τους έγραψα ένα γράμμα ζητώντας να μου δώσουν στοιχεία επικοινωνίας για τον κύριο Frost. Η απάντηση ήρθε μετά από λίγο, γνωστοποιώντας μου ότι πρόκειται για την κυρία Honor Frost, ετών 80 τότε (απεβίωσε το 2010): την παγκόσμιου φήμης αρχαιολόγο υποβρυχίων ερευνών στη Μεσόγειο, ειδική στις πέτρινες άγκυρες της εποχής του χαλκού, και τότε ακόμα (2003) ενεργή σε καταδύσεις. Τη γνωστή στους κύκλους των αρχαιολόγων ως Lady of Anchors.

Αντίβαρο (stock) άγκυρας εποχής του χαλκού, δηλαδή 2.600-1050π.Χ.

Έστειλα, λοιπόν, στη μεγάλη κυρία των αγκυρών, φωτογραφίες και διαστάσεις του ευρήματος, περίεργος να μάθω την προέλευσή του. Λίγο αργότερα έλαβα ένα γράμμα από την κυρία Frost, που με ενημέρωνε ότι επρόκειτο για αντίβαρο (stock) άγκυρας της εποχής του χαλκού, δηλαδή της περιόδου από το 2.600 ως το 1.050 προ Χριστού. Ζητούσε να μάθει το ακριβές μέγεθος, το ακριβές βάρος και αν υπήρχαν σκαλισμένα επάνω σύμβολα, πράγμα που δεν έχει διευκρινιστεί ακόμα, λόγω της επικάλυψης θαλάσσιων οργανισμών που δεν έχουν απομακρυνθεί μέχρι σήμερα.

Σχέδιο που δείχνει πώς το πέτρινο αντίβαρο (κοντάκι) είναι μέρος της ξύλινης άγκυρας.

Με την φαντασία μου άρχισα να πλέκω ένα ολόκληρο σενάριο πάνω στο πώς και το γιατί βρέθηκε η άγκυρα στο συγκεκριμένο σημείο: Να δέχθηκε το σκάφος εχθρική επίθεση από την ξηρά; Μήπως ένας ξαφνικός δυνατός νοτιάς αιφνιδίασε το αγκυροβολημένο πλοίο και ανάγκασε τους ναυτικούς να αποπλεύσουν εγκαταλείποντας την άγκυρα, ή δεν πρόλαβαν και το πλοίο παρασύρθηκε και ναυάγησε στα βράχια του κόλπου; Εξάλλου, τα τελευταία χρόνια στην περιοχή έχουν συμβεί αρκετά τέτοια περιστατικά με απότομες αλλαγές του καιρού.

Κατόπιν αυτών και αφού αντιληφθήκαμε την σπανιότητα και σημασία του ευρήματος, ειδοποίησα τον φίλο μου Αλέξανδρο να επισπεύσει την παράδοση του στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κέας, όπως είχε ήδη αποφασίσει, πράγμα που έγινε τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου.

Πώς να έφτασε στη θάλασσα της Τζιάς αυτή η άγκυρα;

Έκτοτε, κάθε φορά που επισκεπτόμουν το μουσείο ζητούσα πληροφορίες για την πιθανή συντήρηση και ανάδειξη της μοναδικής στη χώρα μας πανάρχαιας άγκυρας, που ιστορικά υποδηλώνει την κυριαρχία των Ελλήνων στην Ανατολική Μεσόγειο. Με έκπληξη, μετά από χρόνια είδα την άγκυρα στο πάτωμα του υπογείου του μουσείου να χρησιμοποιείται σαν υπερμέγεθες βαρίδι εμποδίζοντας την πόρτα της αποθήκης να κλείνει από το δυνατό μελτέμι!

Αργότερα έμαθα ότι η διευθύντρια της Εφορείας Ενάλιων Αρχαιοτήτων ήταν για λίγο στο νησί και την παρακάλεσα να την οδηγήσω στο μουσείο για να διαπιστώσει η ίδια αν για το εύρημα αυτό έπρεπε να δοθεί περισσότερη προσοχή και φροντίδα. Όμως από τότε κανείς δεν ασχολήθηκε ξανά.

Έτσι αποφάσισα να ερευνήσω περισσότερο την ιστορία, χωρίς να είμαι ούτε ειδικός, ούτε αρχαιολόγος, με μοναδικό σκοπό την πρόκληση ενδιαφέροντος για την ανάδειξη του ευρήματος αυτού. Βρήκα, λοιπόν, επιστημονικές μελέτες για παρόμοια ευρήματα σχεδόν σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Στα παράλια της Μικράς Ασίας, τον κόλπο της Βενετίας την Κύπρο, την Αλεξάνδρεια και τα παράλια της σημερινής Βουλγαρίας, του Ισραήλ και του Λιβάνου έχουν ανακαλυφθεί πέτρινα αντίβαρα άγκυρας του ίδιου τύπου.

Επιστήμονες Έλληνες και ξένοι έχουν εκπονήσει επιστημονικές μελέτες και άρθρα ακόμα και βιβλία με το σχετικό θέμα και άγκυρες αυτής της περιόδου εκτίθενται σε περίοπτες θέσεις στα μουσεία ναυτικής αρχαιολογίας.

Ένα πολύ ενδιαφέρον παρόμοιο εύρημα και μοναδικό στον ελληνικό χώρο βρίσκεται στην Αίγινα. Πρόκειται για πέτρινο κομμάτι από αντίβαρο άγκυρας που φέρει την εξής αρχαία σκαλιστή επιγραφή: ΜΕ ΚΙΝΕ ΤΟΔΕ, που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «μην το κουνήσεις». Δηλαδή, κατά μια θεωρία των αρχαιολόγων, μια παράκληση προς τον άνεμο ή τον θεό Αίολο. Ήταν σύνηθες να υπάρχουν επιγραφές που υποδήλωναν είτε την προέλευση του πλοίου είτε αποτρεπτικά σύμβολα. Ας μην ξεχνάμε πως από τις άγκυρες εξαρτιόταν η ασφάλεια ανθρώπων και εμπορευμάτων. Την αρχαία εποχή η άγκυρα ήταν το μοναδικό εξάρτημα ασφαλείας του πλοίου και θεωρείτο ιερή.

Στην Αίγινα βρέθηκε πέτρινο κομμάτι από αντίβαρο άγκυρας που φέρει την εξής αρχαία σκαλιστή επιγραφή: ΜΕ ΚΙΝΕ ΤΟΔΕ, που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει μην το κουνήσεις.

Πιστεύω ότι θα έπρεπε έστω σήμερα, το Υπουργείο Πολιτισμού και το Ινστιτούτο Ενάλιων Ερευνών να ενδιαφερθούν λίγο περισσότερο για το εύρημα αυτό, που δεν έχει μεν τα χαρακτηριστικά ενός περίτεχνου αγάλματος, αλλά παραπέμπει ιστορικά στην ναυτοσύνη την αρχαίων προγόνων μας. Αποδεικνύει, επίσης, την σημασία του όρμου του Κούνδουρου στην Κέα στη ναυσιπλοΐα αρκετούς αιώνες πριν από την εποχή μας. Είναι ίσως η αρχαιότερη άγκυρα που έχουμε στον τόπο μας!

Διαβάστε ακόμα, Γιώργος Κυριακόπουλος: «Η ψυχή της χώρας βρίσκεται στο Αιγαίο».

TAGS :
ανακαλύψεις βυθός Τζιά

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook