Τι σημαίνει να είσαι Φιλέλληνας σήμερα;

Τον Απρίλιο του 1826, τη στιγμή που ο Ντελακρουά ζωγράφιζε στο Παρίσι τη Λωρ ως αλληγορία της Ελλάδας, γονατισμένης ενώπιoν της φρίκης, γεννιόταν, για πρώτη φορά στην Ευρώπη, ένα λαϊκής βάσεως, μη κυβερνητικό και υπερεθνικού χαρακτήρα, κίνημα αλληλεγγύης εν ονόματι του ελληνικού πνεύματος. Τα προηγούμενα χρόνια είχαν γίνει επαναστάσεις στη Βόρειο και Νότιο Αμερική, στην Ευρώπη, ακόμα και στα Βαλκάνια και εναντίoν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κανένας όμως από εκείνους τους αγώνες δεν κατάφερε να γεννήσει ένα κίνημα όμοιο με τον φιλελληνισμό. Γιατί άραγε; Δεν ήταν ίδια η κατάχρηση εξουσίας; Δεν ήταν ίδια η φρίκη και ίδια η αυθαιρεσία; Και βέβαια ήταν, όπως είναι πάντα. Η διαφορά ήταν ότι, στην περίπτωση της Ελλάδας, όλα αποκτούσαν ιδιαίτερο συμβολισμό. Εκείνη η ατέρμονη πολιορκία του Μεσολογγίου, που έληξε με έναν λιμασμένο λαό να παραδίδεται στη σφαγή, εκείνα τα χίλια κεφάλια και τα δυο βαρέλια γεμάτα αυτιά σε αλάτι που έστειλε ο Μπαχίτ Πασά στον σουλτάνο ως απόδειξη της παραδειγματικής τιμωρίας των άπιστων εξεγερμένων της Χίου, εκείνα τα φρικαλέα νέα που έφταναν καταβεβλημένα στη Δυτική Ευρώπη, δεν μιλούσαν απλώς για την αυθαιρεσία που ασκούνταν ενάντια σε έναν λαό, αλλά για την αυθαιρεσία ενάντια στον άνθρωπο, ενάντια σε όλους τους ανθρώπους, ενάντια στην ανθρωπότητα.

Η «Λωρ», που φιλοτέχνησε ο Ευγένιος Ντελακρουά το 1826 ως αλληγορία της Ελλάδας.

Και αν είχαν εν τέλει τέτοια οικουμενική αξία, ήταν χάρη στην οικουμενικότητα που είχε αποκτήσει το ελληνικό πνεύμα μέσα από μια τεταμένη προσπάθεια από τους μακρινούς καιρούς του Ομήρου και του Ησιόδου. Μέσα από μια προσπάθεια να σέβεται τον άνθρωπο αυτόν καθ’ αυτόν· μέσα από μια στάση εμπιστοσύνης στην ικανότητα και στη συνείδησή του για να επιλέγει ελεύθερα το καλό· μέσα από μια συνεχή πάλη για να χτίσει έναν κόσμο απαλλαγμένο από το δόγμα, ο οποίος να υπάγεται στην αμφισβήτηση, στην ηθική, στην αισθητική, στη δικαιοσύνη και στην ελευθερία. Μέσα, βεβαίως, από μια προσπάθεια πάντα των ολίγων, από μια πράξη αντίστασης σε ένα συνήθως αντίξοο και βάρβαρο περιβάλλον. Με όλα αυτά είχε χτιστεί ανά τους αιώνες η ουμανιστική στάση του ελληνικού πνεύματος. Μια στάση όχι βέβαια αποκλειστικά ελληνική, που μάλιστα προδόθηκε επανειλημμένως από τους ίδιους τους Έλληνες, αλλά και που αναμφίβολα επινοήθηκε, καλλιεργήθηκε, υποστηρίχτηκε και ανακτήθηκε, ξανά και ξανά κατά τον ρου της ιστορίας, ανατρέχοντας κυρίως στο ελληνικό στοιχείο.

Τι διακυβευόταν τότε, όταν αναδύθηκε ο φιλελληνισμός; Διακυβευόταν το δικαίωμα στη ζωή, στην ελευθερία, στην εθνική κυριαρχία, το όνειρο της επανίδρυσης της δημοκρατίας. Τι διακυβεύεται σήμερα; Δεν είναι άραγε τα ίδια; Δεν απειλούνται σήμερα η ελευθερία, η εθνική κυριαρχία και η ίδια η επιβίωση, ακόμα και εντός των συνόρων μας; Δεν απειλείται η δημοκρατία, η κοινωνία των πολιτών, η κοινωνική δικαιοσύνη, το δικαίωμα στην εργασία ή στην υγεία; Ή μήπως αυτές οι κατακτήσεις έχουν καθιερωθεί για πάντα;

Διαδήλωση στην Ισπανία (την πατρίδα του υπογράφοντος) υπέρ της Ελλάδας στα χρόνια του μνημονίου.

Στους καιρούς του ιστορικού φιλελληνισμού, οι επαναστάσεις γίνονταν ενάντια στις μεγάλες πολιτικές αυτοκρατορίες, επικαλούμενες την αξιοπρέπεια των λαών. Στον καιρό μας, η πραγματική επανάσταση πρέπει να γίνει ενάντια στη μεγάλη αυτοκρατορία της χρηματο-οικονομικής παγκοσμιοποίησης, επικαλούμενη όχι απλώς την αξιοπρέπεια των λαών, αλλά την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπινου όντος, αυτόν τον κοινό παρονομαστή που πρέπει να μας ενώσει πέρα από συμφέροντα και πιστεύω.

Ο φιλελληνισμός του σήμερα, όπως και του χθες, είναι κι αυτός ένα κίνημα αλληλεγγύης με βάση τους πολίτες, μη κυβερνητικό και υπερεθνικού χαρακτήρα. Ο φιλελληνισμός του σήμερα, όπως και του χθες, είναι μια πράξη αντίστασης, μια στρατευμένη στάση υπέρ του ανθρώπου και εν ονόματι της ελληνικής κληρονομιάς. Πού φαίνεται αυτό;

Φαίνεται στη θαρραλέα στάση πολλών ξένων ανθρώπων που, ενάντια στην περιφρονητική φρασεολογία του establishment των αντίστοιχων χωρών τους «Εμείς δεν είμαστε Ελλάδα», υιοθετούν ως λάβαρο το «Όλοι είμαστε Ελλάδα», οργανώνονται σε κοινωνικά δίκτυα και συστήνουν ομάδες για τη δράση, με πλήρη συνείδηση ότι αυτά που γίνονται τώρα στην Ελλάδα έχουν μια οικουμενική διάσταση. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι δεν βλέπουν στην Ελλάδα μόνο το μακρινό τους παρελθόν, βλέπουν και το άμεσο μέλλον τους, τις ίδιες απειλές που αιωρούνται πάνω τους, πόσο εύθραυστες είναι οι κατακτήσεις που έχουν γίνει και πόσο αναγκαία είναι η γενίκευση των κινητοποιήσεων. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν στην περίπτωση της Ελλάδας την αποτυχία της Ευρώπης ως δημοκρατικού, προοδευτικού και αλληλέγγυου οράματος. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι βλέπουν στην εχθρότητα προς την Ελλάδα την επίθεση στις κατακτήσεις του πολιτισμού.

Η Ελλάδα μάς δίδαξε κάποτε ότι η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα που βασίζεται στην αρετή των πολιτών και ότι χωρίς αυτούς στερείται βάσεως. Μας δίδαξε ότι η δημοκρατία χρειάζεται «δήμο», έναν λαό ελεύθερο, ενεργό, υπεύθυνο, με συνείδηση της αξιοπρέπειάς του και αποφασισμένο να την ασκήσει. Πού βρίσκεται σήμερα τούτος ο «δήμος»; Όχι βέβαια στους ανεπαρκείς θεσμούς και κόμματα που μας «εκπροσωπούν». Βρίσκεται διάσπαρτος στον κόσμο. Μιλάει στο Διαδίκτυο εν ανάγκη μιας νέας αγοράς του δήμου. Συγκεντρώνεται στους δρόμους, εξορκίζοντας ειρηνικά τους φόβους και την αδράνεια· προβάλλει αντίσταση διαρκώς σε όσους, για το δικό τους όφελος, ξεχρεώνουν τα χρέη της κερδοσκοπίας και της πολιτικής αστοχίας (για να μην πω, συνέργειας) με το κοινωνικό κράτος, με τους εθνικούς πόρους και με την εθνική κυριαρχία. Πολεμάει σε διάφορα μέτωπα για να κάνει τη δημοκρατία να εξελίσσεται, για να προτείνει και να υπερασπίζεται προοδευτικές ιδέες ώστε αυτές να μπορέσουν αύριο να φαίνονται αδιαμφισβήτητα δικαιώματα. Μοχθεί εν τέλει για να απελευθερωθεί από την απλή ιδιότητα του υπηκόου και να αξιωθεί αυτή του πολίτη, αυτή του συνειδητού και ενεργού φορέα της πολιτικής φύσης της κοινωνίας.

Πολλοί από όσους σήμερα στον κόσμο κάνουν αυτές τις προσπάθειες, τις κάνουν υπό τη σημαία του ελληνικού πνεύματος, υπό το σύνθημα «Όλοι είμαστε Ελλάδα». Είναι, κατά την κρίση μου, οι νέοι φιλέλληνες, οι οποίοι κατάλαβαν ότι το «πρόβλημα» της Ελλάδας δεν είναι πρόβλημα τοπικού χαρακτήρα. Κατάλαβαν ότι όσα απειλούνται εδώ, απειλούνται και στο σπίτι τους, στο σπίτι όλων. Και συνειδητοποίησαν βαθιά ότι, απέναντι στην κατάχρηση εξουσίας της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, επιβάλλεται να παγκοσμιοποιήσουμε την αντίσταση.

Ο Πέδρο Ολάγια είναι συγγραφέας, Πρεσβευτής του Ελληνισμού και Associate Member του Harvard University’s Center for Hellenic Studies.

TAGS :
1821

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook