Ολύμπιος Δαφέρμος: «Είναι απαράδεκτο να μιλάμε σήμερα για χούντα»

Δεν ξέρω πώς μου ήρθε στο μυαλό να γράψω αυτό το βιβλίο. “Ακουγα και έβλεπα διάφορα σε γιορτές και διαπίστωνα πως δεν είναι γνωστό το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, όπως θα έπρεπε” (φωτό Aris Oikonomou/SOOC)

Πενήντα χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου πολλά έχουν αλλάξει στη χώρα. Εχουμε εμπεδωμένη δημοκρατία, δεν φοβόμαστε πως θα ξυπνήσουμε το πρωί και θα έχουν γεμίσει οι δρόμοι από τανκς. Αυτό δεν σημαίνει ότι έχει επιβληθεί λήθη στα ιστορικά γεγονότα. Αντίθετα, τώρα είναι καιρός να μελετηθούν ψύχραιμα και γόνιμα.

Ο Ολύμπιος Δαφέρμος, ένας από τους ανθρώπους που μπήκαν πολύ νωρίς στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, πολιτικά ανένταχτος στη συνέχεια, αλλά πάντα παρών με την κοινωνική του παρουσία και τα βιβλία του (μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τόπος το βιβλίο του «Μιλώ στα παιδιά μου για τη χούντα και το Πολυτεχνείο». Γι’ αυτό το λόγο είναι ο κατάλληλος άνθρωπος να μας μιλήσει για τα γεγονότα του Πολυτεχνείο. Και το κάνει με ευθύτητα και παρρησία.

– Έχουν περάσει 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Τι σας έχει μείνει από τότε; 

Είμαι από αυτούς που με χάραξε η συμμετοχή στο φοιτητικό αντιδικτατορικό κίνημα. Ξεκίνησε αυτό το κίνημα τον Ιανουάριο του 1972 και ήμουν από τους πρώτους που μπήκαν σ’ αυτό. Εξέφρασε τις βαθύτερες επιδιώξεις μου. Βρήκα τον εαυτό μου εκεί. Από την άλλη με έκανε κοινωνικά και πολιτικά απροσάρμοστο. Ή ήμουν και αισθάνθηκα ότι ανήκα σ’ αυτό το κίνημα. Η μετέπειτα πολιτική πορεία του έδειξε πως έμπαινα και έβγαινα από τα κόμματα. Δεν μπορούσα να την… βρω.

– Ηταν αυθόρμητο ή οργανωμένο το κίνημα; 

Δεν ήταν οργανωμένο. Ηταν αυτοοργανωμένο. Δεν είχαμε αρχηγούς. Φυσικά, υπήρχαν οι αντιστασιακές οργανώσεις από το καλοκαίρι του ’72 και μετά, αλλά ήταν συνιστώσες του κινήματος. Δεν καθοδήγησαν. Το φοιτητικό κίνημα έδειξε την αυτοοργάνωσή του από τα κάτω. Κάθε σχολή είχε τον δικό της πυρήνα, οι οποίες συνεδρίαζαν παράνομα και αποφάσιζαν τι θα γίνει τις επόμενες ημέρες. Στη συνέχεια αυτοί οι πυρήνες ονομάστηκαν ΦΕΑ (Φοιτητικές Επιτροπές Αγώνα). Κάθε επιτροπή έβγαζε έναν εκλεγμένο εκπρόσωπο με όλοι μαζί συγκροτούσαν το διαπολιτειακό όργανο, το οποίο με σειρά του εξέλεγε έναν εκπρόσωπο για το διασχολεικό όργανο που μετείχαν πολλές σχολές. Αυτά ήταν όργανα συντονισμού και αλληλοπληροφόρησης και όχι εξουσίας.

– Εχουν ακουστεί διάφορες θεωρίες συνωμοσίας για το τι συνέβη πραγματικά στο Πολυτεχνείο. Τι έγινε, λοιπόν; 

Ενόχλησε πάρα πολύ όλες τις πολιτικές δυνάμεις και δεν εξαιρώ τα αριστερά κόμματα. Είχε μια άλλη οργάνωση, δράση και λειτουργία. Ηταν ένα κίνημα αμεσοδημοκρατικό και όλα αυτά τα στοιχεία φόβιζαν τις αυταρχικές εξουσίες των κομμάτων. Η εξέγερση φόβισε όλα τα κόμματα διότι δεν ήταν καθοδηγούμενη. Αλλιώς θα μπορούσαν να την ελέγχουν. Οταν κάτι είναι ανεξέλεγκτο επειδή είναι αυθόρμητο δεν μπαίνει σε συζητήσεις.

“Πιστεύαμε ότι γινόταν κάτι μεγάλο και περιμέναμε να γίνει κάτι ακόμη μεγαλύτερο” λέει ο Ολύμπιος Δαφέρμος (πηγή fb εκδόσεις Τόπος)

– Επιμένω λίγο σ’ αυτό. Εχει ακουστεί πως το ΚΚΕ στην αρχή ήταν απρόθυμο και στηρίξει την εξέγερση. 

Προφανώς και η Πανσπουδαστική 8 που ήταν όργανο της Αντι-ΕΦΕΕ κατήγγειλε το Πολυτεχνείο ότι μέσα ήταν 300 προβοκάτορες του Ρουφογάλη. Και τα δύο κομμουνιστικά κόμματα δεν ήθελαν την κατάληψη του Πολυτεχνείου επειδή θεωρούσαν πως οι φοιτητές από μόνοι τους δεν θα μπορούσαν να κάνουν κάτι. Ωστόσο, τόσο οι φοιτητές του ΚΚΕ και του ΚΚΕ Εσ. πήραν ενεργό μέρος στην Εξέγερση, αλλά και πιο πριν. Η διαφορά είναι ότι οι τότε Ρηγάδες λειτουργούσαν όπως οι ανένταχτοι, ενώ το ΚΚΕ είχε την τάση να καθοδηγεί. Αυτή είναι η λογική του ΚΚΕ διαχρονικά. Γι’ αυτό κατάγγειλε τον Μαυρογένη ότι ήταν χαφιές και έκανε άλλες περίεργες κινήσεις. Και τα δύο εντελώς απαράδεκτα. Τώρα, αν πάει κανείς στους εορτασμούς του Πολυτεχνείου θα δει πως όλοι οι πάγκοι είναι πιασμένοι από τους ΚΝίτες. Είναι η αντίφαση που συνεχίζεται.

– Στα επίκαιρα βλέπουμε ένα παλλόμενο πλήθος γεμάτο συγκίνηση να έχει κλειστεί στο Πολυτεχνείο. Εσείς που ήσασταν μέσα, ποια συναισθήματα βιώσατε; 

Ήταν μια εξέγερση που είχε φοβερή συγκίνηση. Ταυτόχρονα ήταν και γιορτή. Οι ελπίδες είχαν φτάσει στο κατακόρυφο. Πιστεύαμε ότι γινόταν κάτι μεγάλο και περιμέναμε να γίνει κάτι ακόμη μεγαλύτερο. Αυτό δεν εκφραζόταν με λόγια, αλλά ψυχικά και συναισθηματικά. Υπήρχε φοβερή αλληλεγγύη και συντροφικότητα. Θα έλεγα φιλία μεταξύ αγνώστων. Είχαμε την αίσθηση ότι μετείχαμε σε ένα γεγονός που θα μπορούσε να σημαδέψει την ελληνική ιστορία. Δεν το κουβεντιάζαμε, όμως.

– Οταν μπήκε το τανκ από την κεντρική πύλη εσείς πού ήσασταν; 

Εγώ δεν ήμουν μέσα εκείνη τη στιγμή. Είχα φύγει για λίγο και όταν επέστρεψα είχαν συμβεί τα πάντα και δεν μπόρεσα να μπω μέσα.

– Η γνωστή σπέκουλα ότι δεν υπήρξαν νεκροί; 

Η ίδια η χούντα παραδέχθηκε πως υπήρξαν 11 νεκροί. Το παραμύθι ότι δεν υπήρξαν νεκροί μέσα στο Πολυτεχνείο έχει να κάνει με το γεγονός ότι η χούντα δεν ήθελε να έχει νεκρούς μέσα στο Πολυτεχνείο επειδή αυτό θα μπορούσε να το ελέγξει εύκολα. Έτσι άρχισε να κυνηγάει τις μικροεξεγέρσεις που άρχισαν να υπάρχουν ανά την Αθήνα. Αν έπαιρναν μεγάλη έκταση, η χούντα δεν είχε πού να σταθεί. Σκότωσε, λοιπόν, περισσότερους εκτός Πολυτεχνείο παρά εντός.

“Το παραμύθι ότι δεν υπήρξαν νεκροί μέσα στο Πολυτεχνείο έχει να κάνει με το γεγονός ότι η χούντα δεν ήθελε να έχει νεκρούς μέσα στο Πολυτεχνείο επειδή αυτό θα μπορούσε να το ελέγξει εύκολα”.

– Με την απόσταση του χρόνου, πιστεύετε πως αν δεν είχε υπάρξει το Πολυτεχνείο θα είχε πέσει πολύ αργότερα η χούντα; 

Είναι δύσκολο να πει κανείς τι θα γινόταν. Πιθανολογούμε μόνο. Οι άνθρωποι της χούντας ήταν γελοίοι, αν δει κανείς τις γιορτές που διοργάνωναν ή αν ακούσει τις ομιλίες του Παπαδόπουλου. Δεν θα μπορούσε να πάει μακριά. Το πόσο μακριά θα πήγαινε δεν το ξέρω, αλλά ο πληθωρισμός είχε φτάσει ήδη στο 33%, ενώ είχαν πάρει τη χώρα με τον χαμηλότερο πληθωρισμό της Ευρώπης. Οι άνθρωποι ήταν ανίκανοι να διοικήσουν και ουδείς μπορεί να διοικήσει μόνο τα άρματα και τα όπλα. Αν δεν καταφέρεις να έχεις μια μίνιμουμ συναίνεση, όσα όπλα κι αν έχεις είναι περιορισμένες οι δυνατότητές σου.

– Επτά χρόνια γύψου είναι πολλά ή λίγα για να εξεγερθεί ένας λαός;

Αν συγκρίνουμε με Πορτογαλία, Ισπανία, Χιλή είναι πάρα πολύ λίγα. Ωστόσο, εδώ ήταν πολλά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι πολιτικοί πριν από το ’67 είχαν εκπέσει της εκτίμησης του κόσμου με τις επεμβάσεις του Βασιλιά ή τις αποστασίες. Δεν κατάλαβαν ότι ερχόταν η δικτατορία. Οι αντιπολιτευτικές ενέργειες των Κανελλόπουλου και Μαύρου δεν έβρισκαν μεγάλο ακροατήριο γιατί ο κόσμος δεν είχε εμπιστοσύνη ούτε στις αντιστασιακές οργανώσεις. Απόδειξη ότι ως το ’70 είχαν εξαρθρωθεί οι περισσότερες. Οταν έγινε το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα που ήταν ορατό και μαζικό, ο κόσμος το εμπιστεύτηκε όπως έδειξαν οι καταλήψεις της Νομικής και του Πολυτεχνείου. Ηταν κάτι άλλο, καινούργιο. Δεν είχε τις αμαρτίες των άλλων.

– Ο κόσμος αντιστάθηκε πιστεύετε; 

Υπήρξε σίγουρα παθητική αντίσταση. Από τα απαγορευμένα τραγούδια στις ταβέρνες ή από την ακρόαση ξένων ραδιοφωνικών σταθμών ή από τα πολλά ανέκδοτα που γελοιοποιούσαν τους δικτάτορες.

– Υπάρχει κι αυτή η φοβερή αντίδραση στο Καλλιμάρμαρο όπου ο κόσμος δεν άφηνε τον Παπαδόπουλο να εκφωνήσει τον λόγο του. 

Μπράβο. Δεν τον άφηναν να μιλήσει γιατί ποδοκροτούσαν και φώναζαν άσχετα συνθήματα. Αν θυμάμαι καλά φώναζαν υπέρ ενός απορρυπαντικού!

«Δεν έχουν ειπωθεί τα πάντα για το Πολυτεχνείο. Ένα ιστορικό γεγονός ποτέ δεν κλείνει».

– Για την γενιά του Πολυτεχνείου έχουν ακουστεί πολλά. Της έχουν καταμαρτυρήσει σχεδόν τα πάντα. Τι άποψη έχετε; 

Υπάρχουν τεκμήρια που τα ανατρέπουν όλα αυτά. Η γενιά του Πολυτεχνείου σταμάτησε να υπάρχει την επομένη της επέμβασης του τανκ. Ο καθένας πήρε τον δικό του δρόμο. Δεν είχαμε μια συλλογικότητα. Κάποιοι μπήκαν σε αριστερά κόμματα και οργανώσεις. Το φοιτητικό κίνημα δεν θεωρητικοποίησε τη δράση του με αποτέλεσμα όταν μπήκαν στα κόμματα, αποδέχθηκαν τη λογική των κομμάτων. Μια μικρή εξαίρεση ήταν ένα μέρος του Ρήγα Φεραίου του ΚΚΕ εσ. Άρα, δεν ανιχνεύεται μια συλλογικότητα που να εμπνέεται από το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα. Πόσοι, αλήθεια, αναμίχθηκαν με την πολιτική; Ελάχιστοι! Πόσοι από αυτούς διακρίθηκαν αρνητικά; Κατά την άποψή μου δύο, αλλά δεν θέλω να τους ονομάσω. Πώς, λοιπόν, καθόρισε αυτή η γενιά την οικονομική πορεία της χώρας; Αυτή η γενιά πήγε σπίτι της. Υπάρχει μια έρευνα από το Πάντειο Πανεπιστήμιο για το πόσοι αναμίχθηκαν με τα κοινά και καταλήγει ελάχιστοι ήταν αυτοί.

– Μα είναι γνωστό πως οι περισσότεροι δεν εξαργύρωσαν τη δράση τους με θέσεις σε κομματικούς ή άλλους μηχανισμούς. 

Το Πολυτεχνείο είναι αγκάθι σε κάθε εξουσία. Οταν ήρθαν τα μνημόνια, η ελίτ φοβήθηκε ότι μπορεί να εμπνεύσει το Πολυτεχνείο. Γι’ αυτό φόρτωσαν σ’ αυτή τη γενιά τα οικονομικά χάλια της χώρας. Χωρίς κανένα στοιχείο ή επιχείρημα. Το ίδιο έγινε και στη Γαλλία που ενοχοποιήθηκε ο Γαλλικός Μάης για όλα τα κακά.

– Εσείς που έχετε τη βιώσει τη χούντα με τον πλέον επονείδιστο τρόπο, όταν ακούτε σήμερα κάποιους να μιλούν για χούντα, τι λέτε;

Είναι απαράδεκτο γιατί έτσι δίνουμε άφεση αμαρτιών στη χούντα. Η χούντα ήταν ένα καθεστώς χυδαίο, βίαιο και εγκληματικό. Σήμερα η  οποιαδήποτε κυβέρνηση, όσο άσχημη κι αν είναι, όσο και να μην μας αρέσει, είναι εκλεγμένη. Μπορούμε να διαδηλώσουμε, να την κριτικάρουμε χωρίς να πάμε φυλακή. Δημιουργεί πολιτική σύγχυση να ονομάζουμε μια εκλεγμένη κυβέρνηση χούντα. Μιλάμε για πλήρη σύγχυση. Αυτοί που μιλούν για χούντα είναι άνθρωποι που δεν είναι πολιτικοποιημένοι. Είναι άνθρωποι σε απόγνωση και δεν καταλαβαίνουν πώς εξελίσσονται τα πράγματα.

– Έχουν ειπωθεί τα πάντα για το Πολυτεχνείο ή υπάρχουν ακόμη κρυφά σημεία;

Οχι δεν έχουν ειπωθεί. Ενα ιστορικό γεγονός ποτέ δεν κλείνει. Τώρα βγαίνουν βιβλία που εξετάζουν τα θέματα του Πολυτεχνείου υπό άλλο πρίσμα. Σαν αυτό του Καλλιβρετάκη που εξετάζει την εξέγερση σε όλη την Αθήνα. Αυτό θα αναδείξει την έκταση της εξέγερσης εκτός Πολυτεχνείου. Ή το βιβλίο του Χανδρινού και του Βεργιώτη που ψάχνει πάνω από δέκα χρόνια τους άμεσα και έμμεσα νεκρούς της χούντας, όχι μόνο του Πολυτεχνείου.

– Άρα, λέτε, είναι ανοιχτό ακόμη το πεδίο έρευνας.

Ναι, εντελώς ανοιχτό. Μην σας πω ότι είναι ακόμη νωρίς. Το βιβλίο που έβγαλα εγώ το ’92 και έγινε δικτατορικό στο Πάντειο είπε πράγματα που ως εκείνη τη στιγμή δεν είχαν ειπωθεί. Τώρα αρχίζει η έρευνα.

– Το τελευταίο σας βιβλίο, «Μιλώ στα παιδιά μου για τη χούντα και το Πολυτεχνείο» (εκδ. Τόπος) στοχεύει στο μέλλον. Πρέπει να μάθουν τα παιδιά τι ακριβώς συνέβη. 

Δεν ξέρω πώς μου ήρθε στο μυαλό να γράψω αυτό το βιβλίο. Ακουγα και έβλεπα διάφορα σε γιορτές και διαπίστωνα πως δεν είναι γνωστό το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, όπως θα έπρεπε. Πέραν της ηρωική πλευράς. Είναι λάθος η μυθοποίηση του Πολυτεχνείου διότι απομακρύνει τους ανθρώπους και αποκτάει διαστάσεις μεταφυσικές. Καθημερινοί άνθρωποι ήταν εκεί. Εγραψα τα χαρακτηριστικά της χούντας, τις αντιδράσεις της, την εγκληματική συμπεριφορά τους και την αντίδραση του κόσμου που φάνηκε και στις κηδείες του Σεφέρη και Παπανδρέου. Ολα αυτά ερμηνεύουν κατά ένα τρόπο τα πράγματα. Η ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων τα φέρνει πολύ κοντά στους ανθρώπους. Αυτή ήταν η πρόθεσή μου.

– Αν γυρνούσε ο χρόνος πίσω, θα το κάνατε ξανά; Θα μπαίνατε στο Πολυτεχνείο; 

Είναι το μόνο πράγμα που δεν έχω μετανιώσει στη ζωή μου. Με έχει σημαδέψει βαθιά, δεν μπορώ να το ξεπεράσω. Κάθε χρονιά είμαι πάρα πολύ θλιμμένος για την εξέλιξη των γεγονότων. Με εξαίρεση φέτος που βγαίνουν βιβλία και έχουμε και μια πρωτοβουλία της γενιάς. Μαζευτήκαμε περίπου 40, αλλά μετέχουν κοντά 80 άτομα. Στήσαμε μια ιστοσελίδα, υπογράψαμε ένα κείμενο που το υπέγραψαν κοντά 800 άνθρωποι. Θέλουμε να κάνουμε μια αίθουσα του Πολυτεχνείου με ενθυμήματα ανοιχτή για όλο το χρόνο, ενώ θα κάνουμε δύο συναυλίες τις ημέρες του εορτασμού. Για πρώτη φορά η γενιά κάνει κάτι κοινό. Άρα, η γενιά παρουσιάζεται μόνο τώρα. Δεν εκπροσωπούμε τη γενιά, είμαστε ένα μέρος της για να μην παρεξηγούμαστε.

Διαβάστε ακόμα: Πώς να μιλήσει κάποιος σήμερα σ’ έναν νέο για την εξέγερση του Πολυτεχνείου; 

TAGS :
δικτατορία Πολυτενχείο χούντα

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook