Πόσο βελτιώθηκαν οι ιχθυοκαλλιέργειες τα τελευταία χρόνια;

Οι ιχθυοκαλλιέργειες δεν συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Δεν είμαστε μόνοι μας σ’ αυτόν τον πλανήτη, δεν μας ανήκει. Επομένως, οποιαδήποτε δραστηριότητα κάνουμε οφείλουμε να έχουμε πάντα στο μυαλό μας μια θαυμαστή ισορροπία: από τη μια το αποτέλεσμα και από την άλλη οι επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Διαβάζουμε τα τελευταία χρόνια πως οι θάλασσες -γενικώς, αλλά και ειδικώς στη χώρα μας- δεν είναι ένας άπλετος χώρος παροχής ψαριών που δεν θα τελειώσουν ποτέ. Είναι μέγα λάθος να πιστεύουμε πως τα ψάρια και τα θαλασσινά είναι ανεξάντλητα. Το πρόβλημα της υπεραλίευσης είναι υπαρκτό σε εθνικό, αλλά πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Σ’ αυτό το κομβικό ζήτημα έρχονται να δώσουν μια καίρια λύση οι ιχθυοκαλλιέργειες. Για πολλά χρόνια βαρύνονταν με διάφορες κατηγορίες, ωστόσο, αν δούμε το ζήτημα ψύχραιμα θα διαπιστώσουμε πως οι ιχθυοκαλλιέργειες είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο σύστημα παραγωγής τροφίμων στον κόσμο. Για πολλούς από εμάς η κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στα καλλιεργούμενα είδη.

Επομένως, μας αφορά άμεσα (ως καταναλωτές, αλλά και πολίτες) να ξέρουμε ότι αυτά τα ψάρια εκτρέφονται σε ελεγχόμενες εγκαταστάσεις, ότι σιτίζονται με τις σωστές τροφές και ότι ο βαθμός της επενέργειάς των ιχθυοκαλλιεργειών στο θαλάσσιο περιβάλλον λαμβάνεται καθημερινά υπόψιν.  Αυτή η τριπλή συνθήκη είναι απαραίτητη για να έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο όταν βάζουμε το ψάρι στο πιάτο μας, αλλά και για να έχουμε τη συνείδησή μας ήσυχη ότι δεν ρίχνουμε νερό στο μύλο μιας «κακής» αλυσίδας για το περιβάλλον.

Για να γίνει απόλυτα σαφές: τα ψάρια που παράγονται μέσω της υδατοκαλλιέργειας είναι, συνήθως, μια αισθητά φθηνότερη πηγή πρωτεΐνης από τα ελεύθερης αλιείας και περιέχουν εξ ίσου σημαντικές θρεπτικές ουσίες για  τον οργανισμό.

Τα οφέλη της ιχθυοκαλλιέργειας 

Πρέπει να δούμε και τα παράπλευρα οφέλη. Το ψάρι υδατοκαλλιέργειας παράγεται και καταναλώνεται τοπικά, βελτιώνει την επισιτιστική ασφάλεια σε μια περιοχή και αποτελεί πηγή απασχόλησης και εισοδήματος για την τοπική κοινότητα πράγμα που αποτελεί τον αντίκτυπο στο κοινωνικό και ανθρώπινο περιβάλλον.

Παράλληλα, συγκαταλέγεται στα κρισιμότερα εξαγώγιμα ελληνικά τρόφιμα και ποτά, τόσο ως προς τις ποσότητες όσο και ως προς τις προοπτικές του, με βάση την ανάπτυξη των εξαγωγών τα τελευταία χρόνια, γεγονός που  περιλαμβάνεται στον πλούτο που δημιουργούν οι Έλληνες. Σε αυτό το ανθρωποκεντρικό περιβάλλον προστίθεται το γεγονός πως,  σε παγκόσμια κλίμακα, τα θαλασσινά που παράγονται με αυτόν τον τρόπο (υδατοκαλλιέργεια) αντιπροσωπεύουν το 15 έως 20% της κατανάλωσης πρωτεϊνών 2,9 δισεκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως.

Oι ιχθυοκαλλιέργειες εξαρτώνται άμεσα από το θαλάσσιο περιβάλλον, άρα είναι προς όφελός τους να διαφυλάττουν τους εκτρεφόμενους οργανισμούς από τυχόν ανεπιθύμητη ποιότητα της θάλασσας και της περιοχής στην οποία δραστηριοποιείται.

Το θετικό αποτύπωμα στο περιβάλλον 

Για χρόνια ακούγαμε ότι οι ιχθυοκαλλιέργειες ρυπαίνουν τον αέρα. Η αλήθεια είναι, όμως, ότι οι ιχθυοκαλλιέργειες δεν συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ως προς τις εκπομπές άνθρακα, η παραγωγή πρωτεϊνών από την υδατοκαλλιέργεια είναι πολύ πιο αποτελεσματική, δηλαδή λιγότερο ρυπογόνα από πολλές άλλες μορφές παραγωγής πρωτεϊνών. Για να γίνει κατανοητό: το αποτύπωμα εκπομπών άνθρακα είναι η ποσότητα CO2 και άλλων αερίων, που εκπέμπονται στον αέρα από την δραστηριότητα (στα  ζώα είναι μεγάλο κυρίως λόγω παράγωγης ζωοτροφών κλπ) .                                                                                           

Στις ιχθυοκαλλιέργειες, σε αντίθεση με την εκτροφή βοοειδών, χοίρων και κοτόπουλων χρειάζονται μικρότερες ποσότητες παραγόμενης τροφής, καθώς χρησιμοποιούνται πολλές εναλλακτικές και αποτελεσματικές λύσεις, όπως η αξιοποίηση των υποπροϊόντων επεξεργασίας ψαριών βρώσιμων για τον άνθρωπο, παραπροϊόντων αλιείας και ψαριών με μικρή εμπορική αξία.

Oι ιχθυοκαλλιέργειες εξαρτώνται άμεσα από το θαλάσσιο περιβάλλον, άρα είναι προς όφελός τους να διαφυλάττουν τους εκτρεφόμενους οργανισμούς από τυχόν ανεπιθύμητη ποιότητα της θάλασσας και της περιοχής στην οποία δραστηριοποιείται. Άλλωστε, η ποιότητα του νερού εκτροφής παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην επιτυχία της εκτροφής.

Η επίδραση της ιχθυοκαλλιέργειας στην ποιότητα του νερού είναι ελάχιστη και αφορά τη συσσώρευση κυρίως υπολειμμάτων τροφής και περιττωμάτων στον βυθό στο σημείο που βρίσκεται ο κλωβός. Η ΕΕ τα τελευταία χρόνια έχει  χρηματοδοτήσει ανάλογη μελέτη και έχει καταλήξει ότι η επίδραση είναι ακριβώς κάτω από τη μονάδα. Έχει διευκρινιστεί πως για την παραγωγή των ψαριών δε χρησιμοποιούνται βαρέα μέταλλα ή άλλες ρυπογόνες ουσίες. Επιπλέον, η νομοθεσία δεν επιτρέπει να είναι τοποθετημένοι κλωβοί πάνω από  «θαλάσσια λιβάδια», δηλαδή φύκια, οπότε δεν υπάρχει τίποτα κάτω από τους κλωβούς.

Επίσης, κάθε περιοχή έχει το δικό της περιβαλλοντικό προφίλ όσον αφορά στις παραμέτρους ποιότητας του νερού και το κάθε είδος ψαριού έχει  τις δίκες του απαιτήσεις εκτροφής. Σε κάθε περιβαλλοντική μελέτη, πριν την εγκατάσταση κάθε μονάδας παραγωγής, είναι αναγκαίο να συμπεριλαμβάνονται  οι παράμετροι ποιότητας του νερού επιπλέον άλλων μετρήσεων.

Οι μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας στην Ελλάδα, είναι σε περιοχές με μεγάλα βάθη και ρεύματα, με αποτέλεσμα να μην ρυπαίνεται ο πυθμένας και να αφθονεί η θαλάσσια ζωή σε αυτόν.

Τα πιθανά ατυχήματα 

Μπορούν να συμβούν ατυχήματα εις βάρος του περιβάλλοντος; Η απάντηση είναι ευθεία: οτιδήποτε επιβαρύνει το περιβάλλον μέσα στο  οποίο λειτουργεί η δραστηριότητα  συλλέγεται, καταμετράται και με βάση την ετησία εικόνα  γίνονται  κινήσεις ώστε τον επόμενο χρόνο να μειωθεί η παρέμβαση. Είναι αποδεδειγμένο από μελέτες, ότι το θαλάσσιο περιβάλλον αποκαθίσταται πλήρως μέσα σε χρονικό διάστημα λίγων μηνών από την απομάκρυνση της ιχθυοκαλλιεργητικής δραστηριότητας. Είναι όμως γεγονός πως οι μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας στην Ελλάδα, είναι σε περιοχές με μεγάλα βάθη και ρεύματα, με αποτέλεσμα να μην ρυπαίνεται ο πυθμένας και να αφθονεί η θαλάσσια ζωή σε αυτόν.

Μείωση της πίεσης στην ελεύθερη αλιεία

Είναι πρόδηλο, πλέον: ο άνθρωπος συχνά παίζει το ρόλο του κατακτητή του πλανήτη. Αυτή τη στιγμή, περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι στη γη ψάχνουν να ψαρεύουν την κύρια πηγή πρωτεϊνών στη θάλασσα. Ο ομαδικός φραγμός στην υπεραλίευση είναι η υδατοκαλλιέργεια, καθώς μειώνει την επιθυμία για άγρια ψάρια και την υπερεκμετάλλευση αυτού του εξαιρετικά ευάλωτου πόρου.

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) πάνω από το 70% των ειδών άγριων ψαριών του κόσμου είτε εκμεταλλεύονται πλήρως είτε εξαντλούνται. Αυτό διαταράσσει τα οικοσυστήματα, αφαιρώντας αρπακτικά ζώα ή θηράματα από τους ωκεανούς. Συμφώνα με τη νέα αλιευτική πολιτική, το 1/3 των ψαριών που τρώμε προέρχεται από παράνομη αλιεία.  Τεράστια διαφυγόντα κέρδη για τα κράτη, αλόγιστη καταστροφή των ιχθυαποθεμάτων και μεγάλη ζημιά για τους νόμιμους ψαράδες.  Είναι δυνατόν να συμβιβαστούμε μ’ αυτή την άναρχη κατάσταση που απειλεί το οικοσύστημα, αλλά και τις οικονομίες των κρατών; Προφανώς και όχι.

Να σημειωθεί πως η τροφή των ψαριών σε μια ιχθυοκαλλιέργεια είναι το ιχθυάλευρο που παρασκευάζεται από πολλά μικρότερα ψάρια που πετιούνται και δεν προωθούνται στον καταναλωτή. Επιπλέον  στο διάστημα της παραγωγής  των ψαριών οι ιχθυοκαλλιεργητές προσέχουν τη θάλασσα, την καθαρίζουν από το πλαστικό και μας δίνουν αλιευτικά/παραγωγικά δεδομένα.

Η βοήθεια της τεχνολογίας 

Χάρη στις τεχνολογικές εξελίξεις, σήμερα στην υδατοκαλλιέργεια χρησιμοποιούνται διάφορα ασφαλή μέτρα έτσι ώστε να προλαμβάνονται και να απομακρύνονται όλοι οι ρύποι από το θαλάσσιο περιβάλλον. Γι’ αυτό χρησιμοποιούνται δύτες που με τις υποθαλάσσιες κάμερές τους ελέγχουν συνεχώς τα νερά. Παράλληλα, έχει αναπτυχθεί περαιτέρω η τεχνολογία παραγωγής ιχθυοτροφών και δεν καθιζάνουν στον βυθό. Επίσης, σε πραγματικό χρόνο γίνονται μετρήσεις οξυγόνου και θολερότητας και δύναμης κύματος στη  θάλασσα με δορυφορικά συστήματα για ελέγχονται τυχόν παρεκτροπές.

Ταυτόχρονα, γίνονται ακριβείς μετρήσεις για τον αριθμό των ψαριών που θα βρίσκονται μέσα στους κλωβούς και γίνεται ορθολογική εκτίμηση της ικανότητας που έχει η θάλασσα να παράγει πριν γίνει η εγκατάσταση της ιχθυοκαλλιέργειες. Σε περιπτώσεις, δε, που φαίνεται η θάλασσα δεν αντέχει γίνεται μετακίνηση ή αραίωση των μονάδων. Οι έρευνες των Ινστιτούτων στις υποθαλάσσιες περιοχές κάτω και γύρω από τα κλουβιά είναι ετήσιες, επομένως η δραστηριότητα και οι όποιες επιπτώσεις ελέγχονται άμεσα και έγκυρα.

Οι επιπλέον λύσεις 

Η τεχνολογία επιτρέπει μια πιο αποτελεσματική παραγωγή ψαριών με αυτόν τον τρόπο και οδηγεί σε λιγότερα απόβλητα που εισέρχονται στα οικοσυστήματα και λιγότερη διαφυγή ψαριών. Η πιθανότητα των ψαριών να διαφεύγουν από μια φάρμα και να εισέλθουν στα φυσικά οικοσυστήματα ποικίλλει ανάλογα με το είδος των ψαριών και την τεχνολογία παρασκευής των διχτυών. Πάντως, θα πρέπει να σημειώσουμε πως οι μονάδες  παρακολουθούνται στενά από υποβρύχιες κάμερες και ελέγχονται τακτικά από δύτες για τυχόν κενά στα δίχτυα των κλωβών τα οποία ράβονται επιτόπου.

Το να διατηρείται ένας μεγάλος αριθμός ψαριών κοντά σε μια μικρή περιοχή σημαίνει ότι τυχόν ασθένειες ή παράσιτα είναι πιθανό να εξαπλωθούν από τα ελεύθερα ψάρια προς τα μέσα και από τα εκτρεφόμενα προς το περιβάλλον.

Και σ’ αυτό το θέμα, όμως οι ιχθυοκαλλιέργειες είναι πιο ασφαλείς καθώς οι θεραπευτικές ουσίες για την καταστολή των παθογόνων θα χρησιμοποιηθούν με πολύ έγκυρο τρόπο.

Στη σύγχρονη και άκρως βελτιωμένη εκδοχή τους, οι ιχθυοκαλλιέργειες αναπτύσσονται σε τοποθεσίες που έχουν ελεγχθεί εξονυχιστικά και έχουν αξιολογηθεί λεπτομερώς. Ελαχιστοποιούν τις επιπτώσεις των διαφυγόντων ψαριών και έχουν τη δυνατότητα των διατηρούν τις μονάδες σε ανοιχτή θάλασσα και να είναι πλήρως ελεγχόμενες με τεχνολογικά μέσα.

Επίσης, δεν προχωρούν σε υπερβολική αποθήκευση (overstocking) για την ελαχιστοποίηση των αποβλήτων, βελτιώνουν συνεχώς την ποιότητα των τροφών, διαχειρίζονται καλύτερα τα απόβλητα, χρησιμοποιώντας τεχνικές όπως η δεξαμενές καθίζησης ή δεξαμενών επεξεργασίας (βιολογικά φίλτρα) και λαμβάνουν πιστοποίηση σχετικά με τη βιωσιμότητα και την αιειφορία ακολουθώντας την κείμενη νομοθεσία.

Οι έρευνες των Ινστιτούτων στις υποθαλάσσιες περιοχές κάτω και γύρω από τα κλουβιά είναι ετήσιες, επομένως η δραστηριότητα και οι όποιες επιπτώσεις ελέγχονται άμεσα και έγκυρα.

Αειφόρος ανάπτυξη-βιοποικιλότητα  

Πρακτικά οι ιχθυοκαλλιέργειες επιτρέπουν και στο θαλάσσιο περιβάλλον να  είναι βιώσιμο και στα ψάρια να συνεχίσουν να καλλιεργούνται. Αυτό από μόνο του συνιστά την ουσία της Αειφόρου Ανάπτυξης.

Σε αυτή περιλαμβάνεται και κάθε είδους πρόληψη και  προφύλαξη που μπορεί να έχει αρνητική επίπτωση στο Περιβάλλον θαλάσσιο, χερσαίο και αέριο. Γίνονται συνεχώς μετρήσεις εκπομπών αερίων επιβλαβών για την ατμόσφαιρα και ετήσιο αποτύπωμα αερίων.

Στους προγραμματισμούς περιλαμβάνονται και οι απομακρύνσεις (ανακύκλωση, οικολογική διαχείριση) κάθε δυνατού ρύπου που προέρχεται από την δραστηριότητα όπως: πλαστικά, ξύλινα μέρη, προϊόντα συντήρησης μηχανών, κηλίδες από χημικά και λιπαντέλαια και ζωικά υποπροϊόντα.

Σημαντικό ρόλο παίζει και  η σταθερότητα των πλωτών εγκαταστάσεων, για την οποία εκδίδονται μελέτες πριν την τοποθέτηση τους και πραγματοποιούνται τακτικές  μετρήσεις για την σταθερότητα και την αντοχή τους. Στο πλαίσιο της προστασίας της Βιοποικιλότητας έχουν θεσπιστεί κανόνες εργασίας, εκπαιδεύσεις, προγράμματα και μετρήσεις  για την αποφυγή των δραπετεύσεων των ψαριών , την προστασία των φυτών (φυτοπλαγκτόν) και  των θαλάσσιων και χερσαίων ζώων (θαλασσοπούλια), ειδικά των προστατευόμενων. Όπως και κάθε είδους καταδίωξη ή θανατηφόρα πράξη και ενέργεια εναντίον της άγριας ζωής.

Υπάρχει παραγωγή γενετικά τροποιημένων ψαριών;

Αλλος ένας μύθος που ακολουθεί τις ιχθυοκαλλιέργειες. Η αλήθεια, όμως, είναι διαφορετική. Τα ίδια τα εκτρεφόμενα δεν είναι γενετικά τροποποιημένα, ούτε και  η τροφή τους. Τα ιχθυάλευρα και τα ιχθυέλαια των ιχθυοτροφών προέρχονται από ψάρια που δεν είναι γενετικά τροποποιημένα και που έχουν αλιευθεί σε αλιευτικά πεδία που υπάγονται σε Εγκεκριμένο Διαχειριστικό Σχέδιο για την προστασία των άγριων πληθυσμών από την εξαφάνιση.  Αφορά σε ορισμένα είδη πελαγικών ψαριών, τα οποία αλιεύονται κυρίως στον νότιο Ειρηνικό και βόρειο Ατλαντικό.

Τα ψάρια αυτών των ειδών, σχηματίζουν τεράστιους πληθυσμούς, πολλαπλασιάζονται πολύ γρήγορα και σε μεγάλους αριθμούς, μεγαλώνουν ταχύτατα και έχουν μικρή διάρκεια ζωής. Έχουν μικρή εμπορική αξία λόγω μεγάλου ποσοστού οστών που περιέχουν και για αυτόν τον λόγο δεν επιλέγονται για ανθρώπινη κατανάλωση.

Αλιεύονται σε μεγάλες ποσότητες και αποτελούν σπουδαιότατη πηγή άριστης ποιότητας πρωτεϊνών και ιχθυελαίου, όχι μόνο για τις ανάγκες της παγκόσμιας ιχθυοκαλλιέργειας, αλλά και της ζωικής παραγωγής εν γένει (κτηνοτροφία, πτηνοτροφία).

Διαβάστε ακόμα: Pescatarian diet – αυτή είναι η καλύτερη διατροφή για υγεία και ευεξία.

TAGS :
ιχθυοκαλλιέργειες ψάρια

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook