Μύθοι και αλήθειες για τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας: οι επιστήμονες απαντούν

Να τρώμε άφοβα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας; Οι επιστήμονες λένε «ναι».

Πόση αλήθεια υπάρχει στους μύθους και πώς τα στερεότυπα, τα οποία μάλιστα δεν επιβεβαιώνονται, μπορούν να διαμορφώσουν τις συνήθειές μας; Οι άνθρωποι είμαστε -συνήθως- ευκολόπιστοι, τη στιγμή που οι ειδικοί και οι επιστήμονες είναι σε θέση να μας λύσουν εύλογες απορίες.

Αν μιλάμε για τις διατροφικές μας συνήθειες, εκεί οι μύθοι ενίοτε προκαλούν στρεβλές αντιδράσεις που δεν έχουν έρεισμα στην πραγματικότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα όσα λέγονται για τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας. Το τι έχει ακουστεί ή ενδεχομένως γραφτεί συχνότατα λίγη σχέση έχει μ’ αυτό που πραγματικά συμβαίνει.

Είναι ωφέλιμα τα ψάρια εκτροφής; Εχουν περιορισμένη φρεσκάδα; Τρέφονται με τις σωστές τροφές; Καταστρέφεται το θαλάσσιο περιβάλλον από τις ιχθυοκαλλιέργειες; Η ΕΛΟΠΥ (Ελληνική Οργάνωση Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας) δημιούργησε πέντε κατατοπιστικά βίντεο στα οποία η Κατερίνα Λύτρα, Senior Veterinarian & Aquaculture Specialist (Κτηνίατρος – Ιχθυοπαθολόγος), απαντά στα πιο συνηθισμένα ερωτήματα των καταναλωτών παρέχοντας επιστημονικά τεκμηριωμένες πληροφορίες για την παραγωγή των ψαριών.

«Τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας διατρέφονται με φυσική τροφή που θα έβρισκαν και στο περιβάλλον».

– Τι τρώνε τα ψάρια στις ιχθυοκαλλιέργειες;

Τα ψάρια στα πρώτα στάδια της ζωής τους και μέχρι να γίνουν 3 γραμμάρια, αναπτύσσονται σε χερσαίες εγκαταστάσεις, τους ιχθυογεννητικούς σταθμούς. Εκεί διατρέφονται με φυσική τροφή που θα έβρισκαν και στο περιβάλλον. Έτσι, ταυτόχρονα γίνεται και καλλιέργεια οργανισμών που αποτελούν την τροφή των λαρβών, όπως λέμε τα μικρά ψάρια. Αυτή η τροφή είναι: Γαρίδες (artemia), φυτοπλαγκτόν (μικρά μονοκύτταρα φύκη) και άλλοι οργανισμοί όπως τα τροχόζωα ( rotifers). Σταδιακά, λοιπόν, και όσο τα ψάρια μεγαλώνουν, αλλάζει η τροφή τους σε βιομηχανική, τη γνωστή σε όλους μας ως ιχθυοτροφή. Η ιχθυοτροφή αυτή είναι ιδιαίτερα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και αποτελείται κατά 20%-40% από ιχθυάλευρα, κατά 15% από ιχθυέλαια και από ένα πρόμειγμα βιταμινών και ιχνοστοιχείων, όπως βιταμίνες C & E.

«Στις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας της ΕΛΟΠΥ τα ψάρια τρέφονται με πλήρως ισορροπημένες ιχθυοτροφές, οι οποίες είναι GMO-free».

Οι τροφές ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ψαριών και η σύστασή τους είναι ανάλογη με τις διατροφικές συνήθειες του κάθε είδους ψαριού στη φύση.

– Είναι σωστές οι τροφές που δίδονται στα ψάρια;

Τα ψάρια τρώνε το ένα το άλλο μόνο όταν η τροφή που τους δίνεται δεν είναι η σωστή. Στις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας της ΕΛΟΠΥ τα ψάρια τρέφονται με πλήρως ισορροπημένες ιχθυοτροφές, οι οποίες είναι GMO-free. Οι τροφές αυτές ανταποκρίνονται πλήρως στις ανάγκες των ψαριών και η σύστασή τους είναι ανάλογη με τις διατροφικές συνήθειες του κάθε είδους ψαριού στη φύση. Έτσι αποφεύγεται ο κανιβαλισμός.

«Η υδατοκαλλιέργεια έχει χαμηλό επίπεδο παρέμβασης στο περιβάλλον σε σχέση με άλλες μορφές εντατικής παραγωγής πρωτεϊνών».

Εδώ και χρόνια γίνεται μεγάλη προσπάθεια, ώστε να αντικατασταθούν οι πρωτεΐνες των ιχθυαλεύρων από άλλες πηγές, με αποτέλεσμα να μην επιβαρύνονται οι πληθυσμοί από άγρια ψάρια που αλιεύονται.

– Από πού προέρχονται οι παραπάνω τροφές;

Για να παραχθούν οι ιχθυοτροφές, χρησιμοποιούνται ιχθυάλευρα και ιχθυέλαια τα οποία προέρχονται από άλλα ψάρια. Είναι γεγονός ότι χρειάζονται 1,2 κιλά άγριων ψαριών για να παραχθεί 1 κιλό καλλιεργημένων. Αυτά όμως τα άγρια ψάρια είναι μη εμπορεύσιμα: προέρχονται κυρίως από παρεμπίπτοντα αλιεύματα, ψάρια δηλαδή που απορρίπτονται ξανά στη θάλασσα. Επίσης προέρχονται και από μη χρησιμοποιούμενα μέρη ψαριών που προκύπτουν από φιλετοποίηση μεγάλων καλλιεργημένων ψαριών, όπως π.χ. του σολομού.

Εδώ και χρόνια γίνεται μεγάλη προσπάθεια ώστε να αντικατασταθούν οι πρωτεΐνες των ιχθυαλεύρων από άλλες πηγές, με αποτέλεσμα να μην επιβαρύνονται οι πληθυσμοί από άγρια ψάρια που αλιεύονται. Η προσπάθεια αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί αρκετά επιτυχημένη και σύντομα το ποσοστό της συμμετοχής των άγριων ψαριών θα είναι αμελητέο. Τέλος, η υδατοκαλλιέργεια έχει χαμηλό επίπεδο παρέμβασης στο περιβάλλον σε σχέση με άλλες μορφές εντατικής παραγωγής πρωτεϊνών (βοοειδών, πουλερικών κλπ.) και μπορεί να θεωρηθεί ως η πλέον βιώσιμη λύση.

«Οι ιχθυοκαλλιέργειες έχουν ένα επιτρεπόμενο όριο δραστηριοποίησης γύρω από τους κλωβούς εκτροφής που φτάνει στα μόλις 50 μέτρα».

– Επηρεάζεται η θάλασσα από τις ιχθυοκαλλιέργειες;

Οι ιχθυοκαλλιέργειες που βρίσκονται στη θάλασσα έχουν ένα επιτρεπόμενο όριο δραστηριοποίησης γύρω από τους κλωβούς εκτροφής που φτάνει στα μόλις 50 μέτρα. Αυτό το όριο είναι τόσο, καθώς έχουν γίνει μετρήσεις και φαίνεται ότι η επίδραση της δραστηριότητας στο νερό δεν επεκτείνεται πέρα από τα 50 μέτρα. Ακολουθείται δηλαδή και εδώ η ίδια αρχή όπως και σε κάθε βιομηχανική δραστηριότητα.

«Οι ιχθυοκαλλιέργειες αναπτύσσονται μέσα σε περιοχές που είναι οριοθετημένες από την πολιτεία για αυτόν τον σκοπό».

Οι ιχθυοκαλλιέργειες μπορούν να συνδυαστούν και με τον τουρισμό και με άλλες θαλάσσιες δραστηριότητες.

– Είναι βλαβερές για το περιβάλλον οι ιχθυοκαλλιέργειες;

Οι ιχθυοκαλλιέργειες δεν είναι βλαβερές για το περιβάλλον, καθώς αν το περιβάλλον δεν ήταν καθαρό, τα ίδια τα ψάρια δεν θα ζούσαν, εξηγούν οι βιολόγοι – ιχθυολόγοι της ΕΛΟΠΥ. Μάλιστα, οι ιχθυοκαλλιέργειες μπορούν να συνδυαστούν και με τον τουρισμό και με άλλες θαλάσσιες δραστηριότητες. Κι αυτό γιατί οι ιχθυοκαλλιέργειες αναπτύσσονται μέσα σε περιοχές που είναι οριοθετημένες από την πολιτεία για αυτόν τον σκοπό, λέγονται ΠΟΑΥ (Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών) και δεν έρχονται σε αντίθεση με τον Τουρισμό.

Η σχέση των ιχθυοκαλλιεργειών με το περιβάλλον είναι αμφίδρομη, καθώς η θάλασσα επιδρά πάνω στα ίδια τα ψάρια και το αντίθετο. Υπάρχει μια ισορροπία ώστε το ένα σύστημα να μη βλάπτει το άλλο. Γι αυτό και επιλέγονται περιοχές ΠΟΑΥ κατάλληλες για την ζωή των ψαριών και η ζωή των ψαριών διαχειρίζεται με τέτοιο τρόπο που να μη βλάπτει το περιβάλλον. Οι περιοχές της δραστηριότητας, όπως είναι φυσικό, με την πάροδο του χρόνου δεν θα έχουν την ίδια σύσταση με αυτή που είχαν πιο πριν, όμως δεν κατστρέφοντι, αφού η βλάβη τους θα γυρνούσε μπούμερανγκ εναντίον των ψαριών και της εκτροφής, όπως διαβεβαιώνει. ΕΛΟΠΥ.

«Η κατάσταση του νερού και του βυθού ελέγχεται καθημερινά με υποβρύχιες κάμερες και δύτες».

– Ελέγχεται η κατάσταση του νερού και του βυθού, και αν ναι πόσο συχνά;

Η κατάσταση του νερού και του βυθού ελέγχεται καθημερινά με υποβρύχιες κάμερες, χημικές αναλύσεις, δύτες, αλλαγές διχτυών και στην περίπτωση που κάτι αποκλίνει από τα όρια, πραγματοποιούνται διορθωτικές ενέργειες. Για την προστασία του περιβάλλοντος έχει προβλεφθεί επίσης η μετακίνηση των ιχθυοκλωβών σε παρακείμενο σημείο, για όσο χρονικό διάστημα χρειάζεται, ώστε να αποκατασταθεί το περιβάλλον, καθώς η θάλασσα έχει από μόνη της την ικανότητα για αυτοκάθαρση. Χαρακτηριστικά, οι ιχθυοκαλλιέργειες σε περιοχές Natura δεν απαγορεύονται. Εκείνο που απαγορεύεται είναι να υπάρχουν εγκαταστάσεις πάνω από λιβάδια με Ποσειδωνίες ή άλλες φυκιάδες. Σε αυτά τα σημεία δεν δίνονται άδειες για ιχθυοκαλλιέργεια.

«Τα ψάρια της Ελληνικής Ιχθυοκαλλιέργειας όταν φτάνουν στον ιχθυοπώλη είναι ψάρια ημέρας ή ακόμη και μερικών ωρών».

Τα ψάρια διακινούνται πάντα μέσα σε ισοθερμικά κιβώτια με πάγο και συνεπώς φτάνουν φρέσκα στο σημείο πώλησης διατηρώντας αναλλοίωτα τα θρεπτικά τους χαρακτηριστικά.

– Είναι φρέσκα τα ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας;

Τα ψάρια της Ελληνικής Ιχθυοκαλλιέργειας όταν φτάνουν στον ιχθυοπώλη είναι ψάρια ημέρας ή ακόμη και μερικών ωρών, καθώς αλιεύονται κατά παραγγελία και οι ποσότητες είναι ελεγχόμενες. Η υγιεινή τους ελέγχεται από τις Κτηνιατρικές αρχές και εφαρμόζεται νομοθετημένο σύστημα Αυτοελέγχου με βάση το οποίο αδειοδοτούνται οι βιομχανίες εκτροφής. Τα ψάρια διακινούνται πάντα μέσα σε ισοθερμικά κιβώτια με πάγο και συνεπώς φτάνουν φρέσκα στο σημείο πώλησης διατηρώντας αναλλοίωτα τα θρεπτικά τους χαρακτηριστικά. Μπορεί κάποιος να διαπιστώσει τη φρεσκότητα των ψαριών ελληνικής ιχθυοκαλλιέργειας βλέποντας αν τα μάτια είναι διαυγή και λαμπερά και πατώντας τη σάρκα τους η οποία δεν συμπιέζεται.

Τα ψάρια διακινούνται μέσα σε κιβώτια ή σε συσκευασία αν είναι φιλεταρισμένα.

«Ξέρουμε ακριβώς από που προέρχεται κάθε ψάρι ιχθυοκαλλιέργειας».

– Μπορούμε να ξέρουμε από πού προέρχεται κάθε ψάρι ιχθυοκαλλιέργειας;

Ξέρουμε ακριβώς από που προέρχεται κάθε ψάρι ιχθυοκαλλιέργειας, εξηγεί η Ελληνική Οργάνωση Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας. Τα ψάρια διακινούνται μέσα σε κιβώτια ή σε συσκευασία αν είναι φιλεταρισμένα. Τα κιβώτια ή οι συσκευασίες αυτές φέρουν μία ετικέτα που έχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες: το όνομα του παραγωγού, το είδος του ψαριού, την ημερομηνία αλίευσης, τον κωδικό αριθμό του συσκευαστηρίου στο οποίο συσκευάστηκαν.

Αρκεί, λοιπόν, να ξέρουμε να διαβάσουμε την ετικέτα και να επικοινωνήσουμε με τον παραγωγό σε περίπτωση που προκύψει κάποιο θέμα. Ο λεξάριθμος μέσα στο οβάλ πλαίσιο είναι ο κωδικός άδειας του συσκευαστηρίου και είναι καταχωρημένος στα αρχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Στην ηλεκτρονική διεύθυνση minagric.gr, ο καταναλωτής μπορεί να βάλει τον παραπάνω λεξάριθμο και να βρει τη διεύθυνση επαφής με τον παραγωγό.