Κόκκινοι τόμοι, Κίτρινοι τόμοι

Βάλε Το Κόκκινο Φουστάνι

1. Κόκκινο Λογοτεχνικό

Όταν χαζεύω τα τερατώδη βιβλία στα ράφια, τον Φάουστους, τον Ιωσήφ, τους Υπνοβάτες, τον Βλακοχορτοφάγο και τα συναφή, κάνω το σταυρό μου που πρόλαβα να τα διαβάσω πιτσιρικάς, γιατί κάτι τέτοια, ή τα διαβάζεις μέχρι τα 25, ή δεν τα διαβάζεις ποτέ, για πολλούς λόγους, και κυρίως διότι είναι μέγιστα μαθήματα συγγραφικής τεχνικής, αλλά ελάχιστοι καταλύτες αναγνωστικής απόλαυσης –αντίθετα με τα τέρατα του Μπαλζάκ και του Ντοστογιέφσκι, και αντίθετα με τον Οδυσσέα, που είναι μπουκιά και συχώριο.

Ανάμεσα σ’ αυτά, λοιπόν, διακρίνεται με το κραυγαλέο του κόκκινο, το δίτομο, και ατέλειωτο εγχείρημα του Μούζιλ, αυτό το γενναίο δημιουργικό υπόδειγμα που συμπυκνώνει το στόχο κάθε μυθιστοριογράφου, το οντολογικό άθλημα να ενώσεις τα πάντα.

Τι έμεινε από αυτές τις εκατοντάδες σελίδες; Όχι πολλά. Η μορφή της Διοτίμας, η ακραιφνώς ευρωπαϊκή μορφή του Ούλριχ, η αριστοτεχνική πρόζα, οι άνω τελείες.

«Τον είχε κυριεύσει η εκκεντρικότητα του γυναικείου χεριού, ενός κατά βάση ξεδιάντροπου οργάνου του ανθρώπου που ψηλαφίζει τα πάντα σαν μουσούδι σκύλου, αλλά που δημοσία είναι η έδρα της πίστης, της ευγένειας και της τρυφερότητας. […] Ο Ούλριχ αισθάνθηκε να τον πιέζει κάτι εχθρικό, η διάθεση να προκαλέσει την αγανάκτηση αυτής της χαμογελαστής γυναίκας, αλλά δεν μπορούσε να ξεφύγει τελείως από την ομορφιά της Διοτίμας».

Ωραίος ο Μούζιλ, κι ας μην πρόλαβε.

2. Κόκκινο Φιλοσοφικό

Πριν από καμιά πενταετία, μιλώντας για τον Τσέλαν, έγραφα ότι οι Εβραίοι είναι το πεπρωμένο της ανθρωπότητας, και επιμένω, και γι’ αυτό ήταν αναπόφευκτο να με ενθουσιάσει η, σχετικά πρόσφατη, επαφή με τα συνταρακτικά (αυτή είναι η λέξη) δοκίμια του Σάββα Μιχαήλ, στον τόμο όπου συναντιούνται, και γλεντούν, κάτι φάτσες όπως ο Εμπειρίκος και ο Ελιγιά, ο Τζούλιο Καΐμης και ο Μπένγιαμιν, ο Τσέλαν και ο Λεβί.

«Ο Shmuel Tigrano σωστά, σ’ αυτό το σημείο, είδε την όλη δυναμική της Modernite των Νέων Καιρών να πηγάζει από την αντιπαράθεση του Έλληνα και του Εβραίου […]. Εδώ ακριβώς βρίσκεται το νεοτερικό […] που ζει όμως μέσα στην ένταση ανάμεσα στο Ον και στην Εξορία, την ελληνική οντολογία και την εβραϊκή «hantologie» (Derrida)».

Και, μετά από 250 σελίδες, ο Μιχαήλ μας θυμίζει τον Τζόυς, και η Ενότητα αρχίζει να διακρίνεται στο βάθος. «Jewgreek is greekjew. Extremes meet».

Λεβέντης ο Μιχαήλ, ξαναδίνει στην έννοια «μόρφωση» το χαμένο περιεχόμενό της.

3. Κόκκινο Οντολογικό

Αυτό είναι το αγαπημένο μου κόκκινο, με τις ξυραφιές του Φοντάνα στο εξώφυλλο, να ταιριάζουν τα ασυνταίριαστα (καταστροφή και δημιουργία) και να αποτελούν έξοχο εικονικό πρόλογο για αυτή τη βιβλιάρα που ενώνει τα πάντα, και που εμένα μου άλλαξε, κυριολεκτικά, ζωή, σκέψη, στάση, ακόμα και χτένισμα (τότε που είχα μαλλιά).
Μιλάω για τον καλό μου άνθρωπο, τον Ρενέ Ζιράρ (μαζί με τον Χάιντεγκερ, τον Γέροντα Σωφρόνιο, τον Μπουκόβσκι και τον Παπαδιαμάντη, αυτός ο τύπος με έμαθε να θέλω να ζω), τον πιο λαμπρό στοχαστή περί το Μυθιστόρημα, και πρωτοπόρο επί της ουσίας, ο οποίος, αντλώντας από ανθρωπολογία, εθνολογία, ψυχολογία, και θεολογία, υποψιάστηκε έναν τρόπο για να σπάσει ο (πάντα φαύλος) κύκλος της ανθρώπινης κατάστασης και να γίνει κάτι άλλο.

Δηλαδή: Σταυρός.

«Εάν σκεφτόμασταν έτσι [ενν. αν θεοποιούσαμε την ανθρωπότητα / ουμανισμός] θα έπρεπε να πιστεύαμε ότι η αγάπη με τη χριστιανική έννοια του όρου […] είναι ό,τι και ο κοινός νους για τον Καρτέσιο· το καλύτερα κατανεμημένο πράγμα στον κόσμο. Η πραγματικότητα όμως είναι εντελώς διαφορετική· από όλους τους ανθρώπους, μόνον ο Χριστός βίωσε ένα τέτοιο είδος αγάπης σε όλη της την έκταση».
Πάντα θα τσαντίζομαι που αυτοί οι μεγάλοι δυτικοί (από τον Κίρκεγκωρ μέχρι τον Χάιντεγκερ) δεν διάβασαν κείμενα των Πατέρων. Ας είναι, όμως. Το ίδιο υποψιάστηκαν, αλλά με άλλα λόγια.

Amo, ergo sum.

Έτσι λάμπει ο Ζιράρ, σμίγοντας τα διεστώτα στη συμβολή παρόντος και αιωνιότητας, δηλαδή στο σχήμα του σταυρού, αντί του κύκλου, και στη σχέση της τριάδας, αντί του τριγώνου.

Μέγας Μάγκας.

Robert Musil, Ο Άνθρωπος Χωρίς Ιδιότητες Ι & ΙΙ, μτφρ. Τούλα Σιέτη, Οδυσσέας / Σάββας Μιχαήλ, Μορφές Του Μεσσιανικού, Άγρα / Rene Girard, Κεκρυμμένα Από Καταβολής. Διάλογος Με Τους Ζαν-Μισέλ Ουγκουρλιάν Και Γκυ Λεφόρ, μτφρ. Κωνσταντίνος Ι. Γκότσης, Γ. Α. Κούρης Α. Ε.

ΚΜ

* * *

«Τρέχουν κίτρινα βιβλία στα ράφια και στο γραφείο μου, μειδιώ, τα φωτογραφίζω, τα ταξινομώ (βέβαια, ταξινόμηση ανορθόδοξη, εφήμερη, nonsense)»

Ζούμε όλοι σ’ ένα Κίτρινο Υποβρύχιο

Ό,τι κι αν λέει ο μέγας Ζορζ Περέκ για περί ταξινομήσεων όλο και κάτι έχει ξεφύγει και τρέχει, ανέμελο κοριτσάκι με πλισέ φουστίτσα, σε λειμώνες με κίτρινα αγρολούλουδα. Τρέχουν κίτρινα βιβλία στα ράφια και στο γραφείο μου, μειδιώ, τα φωτογραφίζω, τα ταξινομώ (βέβαια, ταξινόμηση ανορθόδοξη, εφήμερη, nonsense). Κάνουμε καμιά τέτοια άνευ ουσίας άνευ σημασίας, που έλεγε κι ο Πουλικάκος, ωραιότητα για να περνάει η ώρα.

Αδρός, λιτός. Απόλυτα μεστωμένος. Ο πολύς Philip Roth. Ο μόνος Αμερικανός συγγραφέας, εν ζωή, που βλέπει τα άπαντά του να εκδίδονται από τη Library of America. Στα τελευταία μου μυθιστορήματα αφαιρεί, σμιλεύει, απαλλάσσεται από ψιμύθια, βαραίνει τα θέματα. Καθένας, Αγανάκτηση, Ταπείνωση, Νέμεσις. Ακόμα και οι τίτλοι: μονολεκτικοί, επιβλητικοί, δυσοίωνοι, απόρροια σοφίας. Διαβάζω τη Νέμεσιν τώρα, ξανά μέσα στα χρόνια σκέφτομαι ότι όχι μόνον η κλωστή μας κρέμεται από μια ζωή (όπως αντέστρεψε τη ρήση ο Ευγένιος Αρανίτσης) αλλά και ότι η τραχύτητα της τρυφερότητας ισούται εξ αδιαιρέτου με την τρυφερότητα της τραχύτητας. Υγεία και αρρώστια σε μια διαλεκτική που ακονίζει νόες και τρίζει κόκαλα.

Τα ρούχα ως γνωστόν δεν αποκαλύπτουν μόνον αλλά, ενίοτε, καλύπτουν επίσης. Στην κίτρινη ποιητική ενότητα Ρούχα/Clothes που υπογράφει ο περιλάλητος διαφεύγων ποιητής/πολεοδόμος/παθολογοανατόμος I. C. Mallagan (Ντιεν Μπιεν Φου, 1954) απολαμβάνουμε ηδύτατα το δίπολο καλύπτω/αποκαλύπτω, κρύπτω/φανερώνω, χώνω/χάνω μέσα από έμμετρα, πικάντικα στιχάκια που έχει εμπνευσμένα αποδώσει στα ελληνικά ο σημαντικός ζωγράφος Γιώργος Χατζημιχάλης (Αθήνα, 1954), συνομήλικος του Mallagan και αλληλογράφος του. Και μόνο τα Περιεχόμενα είναι μίνιμαλ ποίημα. Ιδού: Το μίνι/ Η καμπαρντίνα/ Σουτιέν/ Το σορτσάκι/ Οι μαύρες δικτυωτές κάλτσες/ Το κιλοτάκι/ Το μπλουζάκι/ Τα ταγιέρ/ Το κολάν σου/ Το τζην σορτσάκι. Αφού σημειώσω ότι μπορώ κάλλιστα να επαίρομαι ότι η γλώσσα η ελληνική, η γλώσσα μου, είναι η πρώτη, και μόνη έως σήμερα, στην οποία έχουν μεταφραστεί έργα του Mallagan, ας σας προσφέρω ένα παρηχητικό δείγμα: «Κολλάν, κολλάν/ Τ’ αναθεματισμένα τα κολάν/ Στους κώλους/ Στις κοιλίτσες/ Στα μπουτάκια/ Στις κιλότες/ Στο μουνί, παντού κολλάν/ Κολλάν στα μάτια μου κολλάν/ Και οι σφυγμοί μου, ντάπα-ντούπα/ Μέσα μου χτυπάν!/ Α!»

Το ενδιαφέρον για τον Μισέλ Φουκώ (1926-1984) φουντώνει. Ευπρόσδεκτο γεγονός. Από τις εκδόσεις Πλέθρον ετοιμάζονται και κυκλοφορούν μεθοδικά σπουδαία κείμενα του Γάλλου στοχαστή, η Εστία επίσης εκδίδει έργα του, και από τη στιγμή κυκλοφόρησε μια φροντισμένη επιλογή από τα Dits et écrits, με ωραίο κίτρινο εξώφυλλο. Γράφει ο Φουκώ: «Θα έλεγα ότι κάθε τι που έλαβε χώρα κατά τη δεκαετία του 1960 πήγασε από μια έλλειψη ικανοποίησης από τη φαινομενολογική θεωρία του υποκειμένου και περιελάμβανε ποικίλες δραπετεύσεις, στρατηγήματα, ρήξεις, είτε τους προσδώσουμε αρνητική είτε θετική σημασία, προς την κατεύθυνση της γλωσσολογίας, της ψυχανάλυσης, και του Nietzsche». Και πιο πάνω: «Οι συγγραφείς που υπήρξαν οι πλέον σημαντικοί για μένα, καθώς δεν θα πω πως με διαμόρφωσαν αλλά μου επέτρεψαν να δραπετεύσω από την πανεπιστημιακή μου εκπαίδευση, ήταν άνθρωποι όπως ο Bataille, ο Nietzsche, ο Blanchot, ο Klossowski, οι οποίοι δεν υπήρξαν φιλόσοφοι με την ακαδημαϊκή έννοια του όρου. Αυτό που πάντοτε με εξέπληττε και με γοήτευε σ’ αυτούς και το οποίο προσέδιδε αυτή την κεφαλαιώδη σημασία τους για μένα ήταν το γεγονός πως δεν τους απασχολούσε η συγκρότηση ενός συστήματος αλλά μιας προσωπικής εμπειρίας».

Και τέλος, ο κίτρινος τόμος Guy Debord – Un art de la guerre, όπου μας συνταράζει ένα πανόραμα της ζωής και της δράσης του μεγάλου ποιητή της ζωής, του στρατηγού του Μάη. Ανάμεσα στα λίαν προσεγμένα κείμενα, και αυτόν της εκλεκτής Βανέσας Θεοδωροπούλου. Στον κίτρινο τόμο στεγάζονται επίσης φωτογραφίες, έργα τέχνης, χειρόγραφα και άλλα ντοκουμέντα από το πέρασμα του Debord από όλες τις ναρκοθετημένες ζώνες του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα. Πολύτιμος ο κίτρινος τόμος. «Οι φιλοδοξίες μας είναι ξεκάθαρα μεγαλομανείς», έγραφε ο Debord στα πρώτα βήματα της Internationale Situationniste, «αλλά ίσως δεν μπορούν να μετρηθούν με τα κυρίαρχα κριτήρια της επιτυχίας. Πιστεύω ότι όλοι οι φίλοι μου θα ήσαν ευχαριστημένοι να εργάζονται ανώνυμα, με μισθούς ειδικευμένων εργατών, στο Υπουργείο Διασκεδάσεων μιας κυβέρνησης που θα καταπιανόταν επιτέλους με την αλλαγή της ζωής».

Philip Roth, Νέμεσις, μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Πόλις/ I. C. Mallagan, Ρούχα/Clothes, μτφρ. Γιώργος Χατζημιχάλης, εκδ. Άγρα/ Μισέλ Φουκώ, επιλογή από Dits et écrits, μτφρ. Θανάσης Λάγιος, εκδ. στιγμή/ Guy Debord – Un art de la guerre, εκδ. Gallimard.

ΓΙΜ

TAGS :
χρώμα

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook