Παίζοντας εκκλησιαστικό όργανο σε μια Συριανή «πύλη του Παραδείσου»

Ο Lukáš Petřvalský θα εγκαινιάσει το 6ο Διεθνές Φεστιβάλ Εκκλησιαστικού Οργάνου ΑΝΩ με συναυλία στο ιστορικό όργανο του Καθολικού Καθεδρικού Ναού Αγιου γεωργίου Άνω Σύρου.

Τη Δευτέρα 22 Αυγούστου 2022 ο Lukáš Petřvalský θα εγκαινιάσει το 6ο Διεθνές Φεστιβάλ Εκκλησιαστικού Οργάνου ΑΝΩ με συναυλία στο ιστορικό όργανο του Καθολικού Καθεδρικού Ναού Αγιου Γεωργίου Άνω Σύρου. (Ώρα 20:00). Η είσοδος είναι ελεύθερη. Οι περισσότερες συναυλίες ανεβαίνουν ζωντανά ή σε μαγνητοσκόπηση στο κανάλι του Φεστιβάλ στο youtube. Με αφορμή την εμφάνισή του αυτή, ο καταξιωμένος μουσικός μίλησε στο Andro και στον Δημήτρη Κιουσόπουλο.

-Το εκκλησιαστικό όργανο αναπτύχθηκε μέσα στην εκκλησία ως μέρος της λειτουργικής ζωής, και η λειτουργία αυτή είναι ακόμη πολύ ζωντανή. Πώς επηρεάζει αυτό τη μουσική πρακτική του οργάνου στον ολοένα εκκοσμικευόμενο κόσμο μας;

Νομίζω ότι το εκκλησιαστικό όργανο είναι άμεσα ενσωματωμένο στη λειτουργία (δηλαδή στη δυτική λειτουργική παράδοση). Είναι ένα πολύ σημαντικό μέρος της. Οι επίσημες κατευθυντήριες γραμμές για την λειτουργική μουσική στην καθολική εκκλησία το αναγνωρίζουν ως προτιμώμενο όργανο που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της λειτουργίας, γι’ αυτό και κάθε νέο όργανο καθαγιάζεται σε ειδική τελετή. Αυτό είναι ένα σπουδαίο μήνυμα και κυριολεκτικά ένα “ηχούν μυστήριο” στον σημερινό κόσμο. Αν η μουσική είναι η γλώσσα, τότε το εκκλησιαστικό όργανο είναι ο πιο πνευματικός αφηγητής.

-Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε με το εκκλησιαστικό όργανο;

Από μικρός πήγαινα σε μια μεγάλη εκκλησία με ένα καταπληκτικό όργανο. Το έβρισκα συναρπαστικό. Παίζω πιάνο από τότε που ήμουν πέντε ετών. Όταν έφτασα δέκα, ήμουν πλέον αρκετά μεγάλος ώστε να φτάνω με τα πόδια μου τα πεντάλ, και άρχισα να μελετώ το όργανο. Στη διαρκεια μιας συναυλίας στον Καθεδρικό Ναό της Oliwa στο Γκντανσκ της Πολωνίας, βίωσα κάτι σαν μια εσωτερική πρόσκληση. Μόνο πολύ αργότερα κατάλαβα ποια ήταν η κλήση μου: όχι να δίνω συναυλίες, αλλά να διακονώ το λειτουργικό μυστήριο. Ακολούθησα αυτό το μονοπάτι και σήμερα είμαι κυρίως εκκλησιαστικός οργανίστας που κατά καιρούς δίνει συναυλίες. Η περαιτέρω εκπαίδευσή μου είναι σχετική – σπούδασα μουσικολογία, ιστορία της τέχνης, φιλοσοφία και σύνθεση.

-Πρόκειται ίσως για το μόνο μουσικό όργανο που παίζεται με δύο χέρια και δύο πόδια – όπου το καθένα κινείται ανεξάρτητα. Πόσο δύσκολο είναι; Είναι οι μουσικοί του εκκλησιαστικού οργάνου “υπεράνθρωποι”;

Κάποτε με πλησίασε μια νευρολόγος. Μου είπε: “Σε παρακολουθώ να παίζεις. Σκεφτόμουν να κάνω ένα ηλεκτροεγκεφαλογράφημα ενώ παίζεις γιατί ξέρεις…. δεν είσαι ΚΑΝΟΝΙΚΟΣ. Δεν είναι φυσιολογικό για ένα άτομο να κάνει κάτι διαφορετικό με κάθε άκρο και να βγάζει τελικά νόημα”. Οι οργανίστες δεν είναι υπεράνθρωποι. Αλλά σίγουρα είναι λίγο έξω από τα συνηθισμένα.

-Οι οργανίστες παίζουν από απόσταση, συνήθως σε ένα υπερώο πολλά μέτρα πάνω από το έδαφος, μακριά από το κοινό – ή το εκκλησίασμα. Πώς αισθάνεστε έτσι; Είναι μοναχικό; Επικοινωνείτε με την αίθουσα και το κοινό, κυριολεκτικά και μεταφορικά;

Στην εκκλησία του Αγίου Ιακώβου στο Beroun, όπου είμαι ο τιτλούχος οργανίστας εδώ και σχεδόν είκοσι χρόνια, η κονσόλα του οργάνου βρίσκεται κοντά στο πρεσβυτέριο. Η επαφή με τους παρευρισκόμενους και με τη δράση κατά τη διάρκεια της λειτουργίας ή κατά τη διάρκεια συναυλιών με την ορχήστρα είναι εξαιρετική. Νομίζω ότι το φράγμα μεταξύ του οργανίστα και του ακροατηρίου δεν είναι επειδή δεν μπορούν να δουν ο ένας τον άλλον, αλλά επειδή, για παράδειγμα, λόγω του κακού παιξίματος. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να δουν τον οργανίστα, αλλά μπορούν να τον ακούσουν. Παρεμπιπτόντως, είναι πολύ δημοφιλές να χρησιμοποιούνται κάμερες εστιασμένες στον οργανίστα κατά τη διάρκεια μιας συναυλίας. Το ξέρω, είναι ελκυστικό να παρακολουθείς τον οργανίστα να παίζει. Αλλά δυστυχώς, οι άνθρωποι προτιμούν τα μάτια και όχι τα αυτιά.

“Οι οργανίστες δεν είναι υπεράνθρωποι, αλλά σίγουρα είναι λίγο έξω από τα συνηθισμένα”.

-Είστε ο οργανίστας του κάστρου Κάρλσταϊν, ενός από τα πιο ιστορικά και επιβλητικά κάστρα της Τσεχίας, με ένα υπέροχο όργανο. Πώς θα προσαρμόσετε το παίξιμό σας στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Γεωργίου της Άνω Σύρου, ο οποίος είναι επίσης πολύ ιστορικός, αλλά ίσως ένας από τους μικρότερους καθεδρικούς ναούς και με πολύ μικρό όργανο;

Το Karlštejn είναι ένα πανέμορφο μέρος. Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Κάρολος Δ΄ το έχτισε με την ιδέα να χτίσει την “καρδιά της Ευρώπης”. Τα αυτοκρατορικά κοσμήματα του στέμματος, οι σημαντικότερες Χάρτες και τα λείψανα περισσότερων από τριακοσίων Αγίων τοποθετήθηκαν εκεί για την προστασία όχι μόνο της Βοημίας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Αυτό το μέρος ήταν πνευματικό κέντρο. Ο Κάρολος Δ΄ ίδρυσε επίσης μια εκκλησιαστική κοινότητα και υπάρχει ακόμη και σήμερα. Είναι μεγάλη τιμή για μένα να είμαι ο οργανίστας σε αυτό το σημαντικό μέρος. Όπως είπα, το κύριο μέρος μου είναι στο Beroun, το οποίο είναι πολύ κοντά στο Karlštejn. Για τη συναυλία μου στον καθεδρικό ναό του Αγίου Γεωργίου στην Άνω Σύρο, η δραστηριότητα στο Karlštejn είναι πραγματικά πολύ χρήσιμη για μένα, επειδή και τα δύο όργανα είναι ιστορικά (στο Karlštejn από το 1748) και έχουν μόνο ένα μανουάλ και ένα πεντάλ.

-Πώς προετοιμαστήκατε για τη συγκεκριμένη συναυλία. Σας δόθηκαν πληροφορίες σχετικά με το όργανο πριν έρθετε στη Σύρο;

Μερικές. Μου έστειλαν τη διάταξη του οργάνου και στη συνέχεια παρακολούθησα βίντεο από τις συναυλίες για να πάρω μια ιδέα για τα ηχητικά χαρακτηριστικά του οργάνου. Αλλά δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από την προσωπική επαφή.

-Ισχύει αυτό: “όσο μικρότερο το όργανο, τόσο μεγαλύτερη η πρόκληση για τον οργανίστα” ;

Απολύτως. Είναι εύκολο να παίξεις μεγάλη τέχνη σε ένα μεγάλο όργανο. Αλλά ένα μικρό όργανο είναι μια πραγματική πρόκληση.

-Είναι η πρώτη σας φορά στην Ελλάδα;

Δεν έχω ξανάρθει. Είναι το πρώτο μου ταξίδι και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό. Διδάσκω ιστορία στο δημοτικό σχολείο και στο γυμνάσιο της Malostranska και η ιστορία της αρχαίας Ελλάδας είναι το η αγαπημένη μου περίοδος. Μπορείτε να φανταστείτε τον ενθουσιαμό μου.

-Περιμένατε να βρείτε ένα εκκλησιαστικό όργανο και έναν καθεδρικό ναό σε ένα ελληνικό νησί;

Ξαφνιάστηκα λίγο. Αλλά είναι πιο αναμενόμενο από ό,τι ένα εκκλησιαστικό όργανο σε ένα εμπορικό κέντρο, όπως στις ΗΠΑ.

-Έχετε μια τηλεοπτική εκπομπή για τη μουσική οργάνων. Πόσο σημαντικό είναι να επικοινωνείτε την τέχνη μέσω του σύγχρονου μέσα ενημέρωσης;

Τα μέσα ενημέρωσης είναι πολύ σημαντικά. Αν τα χρησιμοποιούμε με σύνεση και σωστά, είναι χρήσιμα και βοηθούν πολύ. Αλλά δεν πρέπει να γίνεις σκλάβος των μέσων ενημέρωσης. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης υπάρχουν για τους ανθρώπους και όχι οι άνθρωποι για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Ο Lukáš Petřvalský είναι ο τιτουλάριος οργανίστας στην εκκλησία του Αγίου Ιακώβου στο Beroun, καθώς και ως οργανίστας του Βασιλικού Κολλεγίου της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο κάστρο Karlstejn.

-Κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ θα λειτουργεί έκθεση για τους τέσσερις μεγάλους Τσέχους συνθέτες: Smetana, Dvorak, Janacek, Martinu. Θα παιχτούν επίσης κομμάτια τριών από αυτούς, μερικά πραγματικά σπάνια.

Σε μια συνάντηση με τη διευθύντρια του Τσεχικού Κέντρου στην Αθήνα, συμφωνήσαμε ότι θα ήταν καλό να δημιουργήσουμε μια μουσική γραμμή για την έκθεση. Σκέφτηκα τις δυνατότητες του οργάνου και τη δραματουργία του προγράμματος και όλα πήγαν πολύ καλά. Πιστεύω ότι θα αρέσει στο κοινό.

-Αλλά θα παίξετε και μουσική από αφανείς Βοημούς δασκάλους του μπαρόκ και του κλασικισμού. Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε γι’ αυτούς;

Ναι, ο Γιόζεφ Σέγκερ και ο Γιαν Ζακ. Ήταν και οι δύο μεγάλοι δεξιοτέχνες. Ο Josef Seger ήταν πιθανώς ένας από τους πιο διάσημους οργανίστες στην Κεντρική Ευρώπη στα μέσα του 18ου αιώνα. Ο Jan Zach ήταν λίγο περίπλοκη προσωπικότητα και εγκατέλειψε την Τσεχία. Έζησε στη Γερμανία. Η χρωματική του αντίστιξη κόβει την ανάσα.

-Ποια είναι η συνολική συμβολή των Βοημών συνθετών στην ιστορία της μουσικής πριν από του διάσημους συνθέτες του ρομαντισμού και της περιόδου των εθνικών σχολών;

Το πλούσιο ρεπερτόριο της περιόδου του μπαρόκ στη Βοημία αποδεικνύει ότι η χώρα αυτή δεν αποτελούσε μια απλή περιφέρεια της ευρωπαϊκής μουσικής ζωής. Τόσο η αριστοκρατία όσο και η εκκλησία υποστήριζαν τη δημιουργία σπουδαίων έργων. Για παράδειγμα, οι όπερες του Antonio Vivaldi παρουσιάζονταν στη Βοημία μόλις τρεις εβδομάδες μετά την πρεμιέρα τους στη Βενετία. Σχεδόν όλοι οι Βοημοί συνθέτες της εποχής σπούδασαν στην Ιταλία ή τη Γερμανία. Οι καλύτεροι από αυτούς, για οικονομικούς λόγους, παρέμειναν σε μέρη με κύρος στο εξωτερικό. Η Πράγα αγαπήθηκε από τον Antonio Caldara, ενώ ο Josef Mysliveček ονομάστηκε “Il divino Boemo”. Ο προαναφερθείς Josef Seger ονομάστηκε αργότερα “ο Τσέχος Bach”. Ο J. D. Zelenka ήταν αυλικός Kapellmeister στη Δρέσδη, ο Mozart επέλεξε την Πράγα ως τόπο για την πρεμιέρα του Don Giovanni. Είναι πράγματι πολλά.

-Τι προσμένετε από τη συναυλία και τι ελπίζετε ότι το κοινό θα κρατήσει στη μνήμη από αυτή;

Χαρά, χαρά και πάλι χαρά. Και επίσης να γνωρίσει το κοινό κάτι καινούργιο.

-Πώς θα περιγράφατε με λίγες λέξεις την πρώτη σας εντύπωση στη Σύρο;

Είχα πάντα την έντονη αίσθηση ότι κάπου στη γη υπάρχει μια είσοδος για τον παράδεισο. Και τη βρήκα εδώ.

Ποιός είναι ο Lukáš Petřvalský

Ο Lukáš Petřvalský γεννήθηκε το 1975 στην Ostrava της Τσεχίας. Από την ηλικία των πέντε ετών αφιερώθηκε στο πιάνο και αργότερα σπούδασε όργανο με τον καθηγητή Jan Marek. Μετά την αποφοίτησή του πραγματοποίησε πολυάριθμες συναυλίες στο εσωτερικό και στο εξωτερικό (Ιταλία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Πολωνία, Γερμανία, Πορτογαλία, Ολλανδία). Είναι απόφοιτος της Μουσικολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Καρόλου στην Πράγα, ενώ παράλληλα σπούδασε σύνθεση με τον διάσημο Τσέχο συνθέτη Eduard Dousa.

Από το 1998 μέχρι το 2001 υπηρέτησε ως κύριος οργανίστας στην εκκλησία του Αγίου Ιγνατίου στην Πράγα. Από το 2003 αναπτύσσει την καλλιτεχνική του δραστηριότητα ως τιτουλάριος οργανίστας στην εκκλησία του Αγίου Ιακώβου στο Beroun, καθώς και ως οργανίστας του Βασιλικού Κολλεγίου της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο κάστρο Karlstejn. Εργάζεται επίσης ως καθηγητής στο Γυμνάσιο Mala Strana της Πράγας (ιστορία, μουσική και ανθρώπινα δικαιώματα με επίκεντρο κυρίως τα δικαιώματα των μειονοτήτων).

Ο Lukáš Petřvalský παράγει και συντονίζει επίσης τηλεοπτικές εκπομπές σχετικά με το εκκλησιαστικό όργανο και τη λειτουργική μουσική. Από το 2019 είναι ο δραματουργός του ΔιεθνούςΜουσικού Φεστιβάλ Talichuv Beroun. Είναι γνωστός ως αυτοσχεδιαστής και συνθέτης. Οι συνθέσεις του βασίζονται σε παραδοσιακά στοιχεία που χτίζονται σε νέα πλαίσια, η μουσική γλώσσα αντανακλά σαφώς τη γρηγοριανή ψαλμωδία, τη μονωδία και τις παραδοσιακές φόρμες.

TAGS :
classical Σύρος

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook