Στέφανος Νάσος: «Το όραμα και η διάθεση για συνεργασία νιώθω ότι λείπουν από την Ελλάδα»

Ο Στέφανος Νάσος είναι ερμηνευτής και καθηγητής σύγχρονου ρεπερτορίου στη Σχολή Musikene στην Ισπανία.

Αυτό το Σάββατο ο διακεκριμένος πιανίστας Στέφανος Νάσος επιστρέφει στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός» για μια μοναδική συναυλία. Το πρόγραμμα συνδυάζει δύο εμβληματικές σονάτες των Beethoven και Σκριάμπιν με το τριμερές αριστούργημα «Ghost Variations» (1991) του George Tsontakis, έργο που ο πιανίστας σύστησε για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό το 2005.

Με αφορμή τη συναυλία, ο ερμηνευτής και καθηγητής σύγχρονου ρεπερτορίου στη Σχολή Musikene της Χώρας των Βάσκων μίλησε στον Δημήτρη Κιουσόπουλο.

– Μετά από μια πλούσια και σπουδαία παρουσία στην Ελλάδα, νομίζω ότι αυτή είναι η πρώτη σου αθηναϊκή συναυλία στην οποία επιστρέφεις πλέον ως Έλλην που διαπρέπει στο εξωτερικό.
Σε ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια, δεν θα τολμούσα να χαρακτηρίσω την παρουσία μου στην Ελλάδα πλούσια ή σπουδαία. Όπως άλλωστε λέει και ο εκλεκτός τραγουδιστής της όπερας Βαγγέλης Χατζησίμος, σταδιοδρομία (ή καριέρα, όπως μας αρέσει να λέμε) κάνουν οι Ντομίνγκο, Γκεργκίεφ, Καβάκος κλπ. Εμείς κάνουμε… εργασία. (γέλια). Και παρά τα 13 χρόνια που έζησα στην Αθήνα (2009-2022), τελικά ως ενήλικας παραμένει μεγαλύτερο το διάστημα της διαβίωσής μου εκτός Ελλάδος, αρχικά ως φοιτητής, και πλέον ως οικονομικός μετανάστης, στο Σαν Σεμπαστιάν της Χώρας των Βάσκων.

– Πώς προέκυψε η νέα σου σταδιοδρομία στην Ισπανία;
Από το 2016-2017 κατάλαβα πως η κατάσταση εντός συνόρων μάλλον χειροτερεύει παρά καλυτερεύει. Είναι δραματική, σε βαθμό εξαθλίωσης για πολύ κόσμο, και -κατ’εμέ- πέραν από κάθε προσπάθεια βελτίωσης. Ήρθε και η «πανδημία» και αποτελείωσε οποιαδήποτε ελπίδα μπορεί να είχα, σε σχέση πάντα με τον σύγχρονο πολιτισμό στην Ελλάδα. Εν τω μεταξύ προέκυψε τρόπον τινά, – σαν από μηχανής θεός αν θες- η θέση αυτή στο Σαν Σεμπστιάν, στη νέα μουσική ακαδημία Musikene, και η μετακόμισή μου ήταν φυσική συνέπεια των όσων περιγράφω παραπάνω.

– Υποθέτω επίσης και ως επιστέγασμα της συνεπούς και επιτυχούς σου ενασχόλησης με την σύγχρονη μουσική.
Ναι, οι φοιτητές έχουν τον δικό τους καθηγητή πιάνου -ή καθηγήτρια- και μαζί μου δουλεύουν το ρεπερτόριο για σόλο πιάνο μετά το 1940, κατά τον τρίτο και τον τέταρτο χρόνο σπουδών τους. Είναι μια ιδιαίτερα καινοτόμος ιδέα, η οποία απ’ ό,τι βλέπω πλέον έχει απήχηση σε πολλές ευρωπαϊκές σχολές. Όσον με αφορά, νιώθω μεγάλη τύχη, διότι μαζί με τους μαθητές μου μαθαίνω κι εγώ.

– Θα ήθελα να ρωτήσω με αυτή την ευκαιρία για τη μουσική εκπαίδευση στην Ισπανία, η οποία τα τελευταία χρόνια αποκτά μεγάλη φήμη.
Η Ισπανία έχει χρήμα, βιομηχανία, παράδοση και εξαγωγές. Αποτέλεσε κάποια στιγμή, ας μην το ξεχνάμε, μία από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες της ιστορίας, ενώ και από τους Άραβες και τους Σεφαραδίτες αποκόμισε θετικά στοιχεία. Είναι τέλος, μια πολύ μεγάλη χώρα, τόσο σε πληθυσμό όσο και σε μέγεθος. Όσον αφορά τη μουσική εκπαίδευση: έχουν χωρίσει το σύστημα σε δευτεροβάθμια ωδεία – όλα δημοτικά, και σε τριτοβάθμια- σχεδόν όλα απολύτως δημόσια. Οι περισσότεροι δε καθηγητές, ειδικά στα τριτοβάθμια, έχουν σπουδάσει στο εξωτερικό. Οπότε, το επίπεδο ανεβαίνει, και θεωρώ πως θα συνεχίσει να ανεβαίνει περισσότερο. Έχουν όμως και ορχήστρες (είναι αρκετές), φεστιβάλ όλο τον χρόνο, διάσπαρτα σύνολα σύγχρονης μουσικής. Κυρίως όμως -και αυτό πιστεύω πως λείπει από την Ελλάδα – έχουν όραμα και διάθεση για συνεργασία.

Ο Στέφανος Νάσος έχει δώσει συναυλίες ατομικές και μουσικής δωματίου κι έχει εμφανιστεί ως σολίστ με ορχήστρες σε Βουλγαρία, Φινλανδία, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ιαπωνία και Ελλάδα. (Φωτογραφία: Yannis Gutmann)

– Η Ακαδημία στην οποία διδάσκεις είναι ιδιωτικό πανεπιστήμιο;
Η Musikene όπου διδάσκω δεν είναι ακριβώς ιδιωτικό πανεπιστήμιο: ονομάζεται Ανώτατο Κέντρο Μουσικής της χώρας των Βάσκων. Ξεκινώντας από το πολύ απλό, οι φοιτητές πληρώνουν τα ίδια δίδακτρα με ακριβώς οποιοδήποτε άλλο Δημοτικό Τριτοβάθμιο Ωδείο. Στα πιο περίπλοκα θέματα, το Ιδιωτικό Ίδρυμα που διοικεί το Ωδείο αυτό ιδρύθηκε από την κυβέρνηση της Χώρας των Βάσκων και χρηματοδοτείται αποκλειστικά από αυτό. Άρα, δεν είναι ένας ιδιώτης που το έφτιαξε.

– Είναι όντως περίπλοκο.
Ο λόγος που επιλέχθηκε αυτή η λύση έχει να κάνει με την επιλογή του εκπαιδευτικού προσωπικού: στα υπόλοιπα ωδεία της χώρας αυτή γίνεται μέσω του ισπανικού ΑΣΕΠ. Μία από τις εξετάσεις επιλογής των καθηγητών είναι γραπτή και μεγάλη – και δύσκολη. Όσον αφορά τους ξένους, η μόνη επιπλέον προϋπόθεση είναι η κατοχή τίτλου Ισπανικής γλώσσας επιπέδου Β2. Όπως καταλαβαίνεις, αυτά δυσχεραίνουν την πρόσληψη ξένων καθηγητών. Οι μόνοι ξένοι που θα μπορούσαν να κερδίσουν τέτοιες θέσεις θα έπρεπε να έχουν ζήσει αρκετό καιρό στην Ισπανία, ή να ξέρουν άψογα ισπανικά – όπως για παράδειγμα η φίλη και εξαίρετη πιανίστα κυρία Μαρία Ζήση, μόνιμη καθηγήτρια πιάνου στο Ωδείο της Παμπλόνα. Ακριβώς λοιπόν, για να αποφύγουν αυτό το εμπόδιο, καθώς ήθελαν να προσελκύσουν ξένους καθηγητές, επέλεξε η Κυβέρνηση των Βάσκων αυτό τον τρόπο ίδρυσης και διοίκησης. Πέτυχαν σε αυτό, καθώς τουλάχιστον 5 συνάδελφοι αλλοδαποί διδάσκουν έγχορδα όργανα, ενώ και στο πιάνο δεν είμαι ο μοναδικός.

Ο Στέφανος Νάσος επιστρέφει με το πρώτο του ατομικό ρεσιτάλ στην Αθήνα, μετά το 2013.

– Τώρα επιστρέφεις σε μια εξαιρετική αίθουσα που έχει φιλοξενήσει τόσες συναυλίες – ακόμα και ένα φεστιβάλ πιάνου.
Ναι. Η ιστορική αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός» είναι ιδιαίτερα αγαπημένη. Εδώ έπαιξα την εξέταση για το δίπλωμα πιάνου τον περασμένο αιώνα! Εδώ επίσης, διοργάνωσα για δύο χρονιές τον κύκλο συναυλιών «Το piano στα forte του» το 2012-2014. Oι συνθήκες της αίθουσας είναι εξαιρετικές: πολύ καλή ακουστική, ένα νέο Steinway D, άμεση πρόσβαση από όλη την πόλη. Για να καταλάβεις, πολλοί συνάδελφοι παρομοιάζουν την αίθουσα του Παρνασσού με το Wigmore Hall του Λονδίνου.

– Βέβαια δεν μας φέρνεις ένα πρόγραμμα με Βάσκους συνθέτες, αλλά ένα πρόγραμμα με κορυφαία έργα από τρεις διαφορετικές περιόδους – με κοινό παρονομαστή, νομίζω, τον ρομαντισμό.
Έχεις δίκιο για τον ρομαντισμό, πρόκειται για τρία έργα που είναι ιδιαιτέρως ρομαντικά. Εξίσου όμως, αγγίζουν την κλασσική περίοδο, είτε κυριολεκτικά (η σονάτα του Beethoven), είτε μορφολογικά (η σονάτα του Σκριάμπιν), είτε στο πεδίο της έμπνευσης (το έργο του Τσοντάκη, μέσω αφενός του Beethoven και αφετέρου του Mozart). Όσον αφορά τους Βάσκους συνθέτες: ξέρεις, είναι μια συναυλία που διοργανώνω εγώ, οπότε θέλω να έρθει κόσμος σε αυτή (γέλιο)… Επιφυλάσσομαι όμως για το μέλλον για σύγχρονους Βάσκους συνθέτες.

– Και ποια ήταν τα κριτήρια για τα τρία έργα που επέλεξες;
Είναι το πρώτο μου ατομικό ρεσιτάλ στην Αθήνα μετά τον κορονοϊό – αλλά και το πρώτο μου ατομικό ρεσιτάλ στην πόλη από το 2013! Οπότε, ήθελα να παίξω ένα πρόγραμμα που να το έχω διαλέξει μόνος μου και θα το ευχαριστηθώ, εγώ και οι ακροατές. Μελετώ την Appassionata πάνω από τρεις δεκαετίες -με διαλείμματα φυσικά- αλλά δεν την έχω παίξει ποτέ στην Αθήνα ως ενήλικας. Η μονομερής 5η Σονάτα του Σκριάμπιν είναι ένα εκπληκτικό έργο από πλευράς ηχοχρωμάτων, και μαζί με το σύνολο των σονατών του αναδιαμόρφωσε την αντίληψη γύρω από αυτή τη φόρμα στις αρχές του 20ού αιώνα.

– Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις «Παραλλαγές Φάντασμα» (1991) του Γιώργου Τσοντάκη, πιστώνεσαι και την πανελλήνια πρώτη εκτέλεση του έργου.
Θεωρώ πως είναι ένα αριστούργημα του 20ού αιώνα για το πιάνο. Η γραφή του Τσοντάκη έχει τόσες επιρροές, παραμένοντας ταυτόχρονα ιδιαίτερη, ξεχωριστή, ευφάνταστη και κυρίως πιανιστική: ο τρόπος που συνθέτει ταιριάζει τόσο πολύ στο όργανο, που αποτελεί απόλαυση να μαθαίνεις έργα του. Είναι ένας από τους 3 συνθέτες χάρις στους οποίους ασχολήθηκα τελικά με τη σύγχρονη μουσική σε τέτοιο βαθμό -οι άλλοι δύο ήταν αρχικά ο Άλφρεντ Σνίτκε- στην δεκαετία του 1990, και κατόπιν ο George Crumb.

– Με τον Τσοντάκη όμως έχεις μια πιο άμεση σχέση.
Νομίζω πως μαζί με τον Νικόλαο Λαάρη που έκανε την παραγγελία και την παγκόσμια πρεμιέρα του έργου «Είκοσι ευχαριστίες για τις διδασκαλίες του Ιησού» τον Ιανουάριο του 2024, είμαστε οι δύο Έλληνες πιανίστες που έχουμε παίξει περισσότερο Τσοντάκη. Εκτός από την πανελλήνια πρώτη των «Παραλλαγών Φάντασμα», το 2008, στην τελευταία μου εμφάνιση ως σολίστ με την ΚΟΑ, παρουσίασα το κοντσέρτο του «Man of Sorrows» σε πανευρωπαϊκή πρεμιέρα. Επίσης με το Ergon Ensemble και προηγουμένως με το Σύνολο Φεστιβάλ Ιονίων έχω συμμετέχει σε παρουσίαση πληθώρας έργων του μουσικής δωματίου, από ντουέτο ως σεξτέτο.

– Αλήθεια, θυμάσαι πόσες πρεμιέρες πανελλήνιες και παγκόσμιες έχεις κάνει;
Όχι. Ειδικά οι παγκόσμιες δεν είναι πολλές. Έχω αρκετές εθνικές πρεμιέρες σε διάφορα μέρη της Ευρώπης, οι περισσότερες και λόγω της συμμετοχής μου στα δύο προαναφερθέντα σύνολα σύγχρονης μουσικής. Πάντως, καλές οι πρεμιέρες, ακόμα καλύτερες όμως είναι οι εκτελέσεις έργων για περισσότερο από μία φορά: η δεύτερη, τρίτη… η εικοστή κ.ο.κ εκτέλεση ενός έργου, η οποία αφενός εξοικειώνει τον ακροατή με ένα άγνωστο -νέο, αν προτιμάς- έργο, και αφετέρου δίνει μορφή σε αυτό μέσω των διαφορετικών -κατ’ ευχή- εκτελεστών και συνθηκών.

Πρόγραμμα συναυλίας
Ludwig van Beethoven: Σονάτα για πιάνο σε φα ελάσσονα, αρ. 23, έργο 57 (Appassionata)
Αλεξάντερ Σκριάμπιν: Σονάτα για πιάνο αρ. 5, έργο 53
George Tsontakis: Ghost Variations (1991)
Τιμές εισιτηρίων: 10€ γενική είσοδος, 15€ διακεκριμένη θέση, 5€ για φοιτητές/μαθητές, ΑΜΕΑ, άνεργους.
Προπώληση εισιτηρίων: εδώ
Εκδοτήριο: Πανεπιστημίου 39, Αθήνα
Τηλεφωνικά: 2107234567

Βιογραφικό σημείωμα

Περισσότερες πληροφορίες για την αυριανή συναυλία του Στέφανου Νάσου θα βρείτε εδώ.

Ο Στέφανος Νάσος έχει δώσει συναυλίες ατομικές και μουσικής δωματίου κι έχει εμφανιστεί ως σολίστ με ορχήστρες σε Βουλγαρία, Φινλανδία, Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Ιαπωνία και Ελλάδα. Ηχογράφησε το 2 ο κονσέρτο του Προκόφιεφ με την Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα της ΕΡΑ και τρεις ψηφιακούς δίσκους: μουσική δωματίου του Henri Vieuxtemps και του Γιώργου Σισιλιάνου, και τα έργα για πιάνο του Αιμίλιου Ριάδη. Έχει εμφανιστεί με όλες τις ελληνικές ορχήστρες, μεταξύ άλλων στον κύκλο όλων των κοντσέρτων του Beethoven με την Καμεράτα σε φορτεπιάνο (2013) και με την ΚΟΘ (2022). Επιπλέον, παρουσίασε το 2008 σε πανευρωπαϊκή πρεμιέρα το έργο του Γιώργου Τσοντάκη Άνθρωπος των Θλίψεων για πιάνο και ορχήστρα με την KOA, και το 2017 σε πανελλήνια το πρώτο κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα του Einojuhani Rautavaara με την Συμφωνική του Δήμου Αθηναίων. Ως σολίστας, παρουσίασε έργα για πιάνο των Γ. Τσοντάκη, Δ. Τερζάκη, Μ. Βάρβογλη, Ριάδη, Γ. Σισιλιάνου και Δ. Μητρόπουλου, Μ. Μπορμπουδάκη, Γ. Ψαθά, G. Ligeti, G. Crumb, M. van der Aa, και J. ter Veldhuis σε πρώτες εκτελέσεις εντός και εκτός Ελλάδας.

Ο Στέφανος έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα της μουσικής από την Ακαδημία Sibelius του Ελσίνκι το 2006 (καθηγ. Matti Raekallio), ενώ προηγουμένως σπούδασε στις Ανώτατες Σχολές Μουσικής της Κολωνίας (καθηγ. Roswitha Gediga) και της Καρλσρούης (καθηγ. Sontraud Speidel), και στο Ωδείο «Νίκος Σκαλκώτας» (καθηγ. Καλομοίρα Νάσου). Έχει λάβει μέρος σεσεμινάρια πιάνου, μεταξύ άλλων, των Λεβ Βλασσένκο, Paul Badura-Skoda, Οξάνα Γιαμπλόνσκαγια, Christopher Elton, John O' Conor, Arie Vardi, Eero Heinonen, καθώς και σε σεμινάρια μουσικής δωματίου των François D'Albert, Λεωνίδα Καβάκου, Frans Helmerson, ΒασίλιΛομπάνοφ, Ueli Wiget, Werner Dickel και Ralf Gothóni.

Στον χώρο της μουσικής δωματίου ο Στέφανος συνεργάζεται σταθερά με εξαιρετικούς συναδέλφους όπως οι Απόστολος Παληός, Αγγελική Καθαρίου, Μαρία Ανισέγκου και το κουαρτέτο εγχόρδων xPause. Οι εμφανίσεις του περιλαμβάνουν φεστιβάλ όπως το «musei di sera» στην Τεργέστη της Ιταλίας, τα Φεστιβάλ Αθηνών, Σερίφου, Σάμου (Young Artists Festival), Παξών, το Φεστιβάλ Πιάνου Θεσσαλονίκης, τις πολιτιστικές πρωτεύουσες Θεσσαλονίκη (1997) και Πάφος (2017), τα Διεθνή Φεστιβάλ Γιάννη Α. Παπαϊωάννου και Αίγινας, το κοινό συνέδριο ICMC/SMC 2014, τις Ελληνικές Μουσικές Γιορτές, την Θερινή Ακαδημία Μουσικής του Ιονίου Πανεπιστημίου και τα Φεστιβάλ Σύγχρονης Μουσικής Pharos (Λευκωσία), Bilgi (Κωνσταντινούπολη) και Átlátszó Hang (Βουδαπέστη). Παρουσίασε έργα μουσικής δωματίου σπουδαίων σύγχρονων συνθετών, όπως οι J.L. Adams, J. Cage, S. Reich, F. Romitelli, N. Bacri, M. Stroppa, G. Ligeti, G. Crumb, G. Pesson, U. Meriläinen, L. Harrison, σε πρώτη εκτέλεση στην Ελλάδα. Το ενδιαφέρον του Στέφανου για την σύγχρονη ελληνική μουσική απεικονίζεται και στις πρώτες εκτελέσεις έργων μουσικής δωματίου Ελλήνων συνθετών, όπως οι Θεόδ. Αντωνίου, Αντ. Ανισέγκος, Γ. Απέργης, Γ. Βλαχόπουλος, Μπ. Κανάς, Αργ. Κουνάδης, Αρ. Κουντούρωφ, Ντ. Κωνσταντινίδης, Κ. Α. Λυγνός, Σ. Παπάνας, Π. Πλακίδης, X. Σαμαράς, Φ. Τσαλαχούρης, Τερζάκης και Τσοντάκης εντός και εκτός Ελλάδας. Συνεργάστηκε τακτικά με την Εθνική Λυρική Σκηνή (Εναλλακτική Σκηνή, μπαλέτο).

Ο Στέφανος αποτελεί μέλος του Ergon Ensemble και του Piandaemonium. Από το 2009 έχει αναλάβει τις Εκδόσεις Νάσου, ενώ διοργάνωσε στην Αθήνα τον κύκλο συναυλιών πιάνου «Το piano στα forte του». Από τον Σεπτέμβριο του 2022 διδάσκει σύγχρονο πιάνο ως καθηγητής της Ανώτατης Σχολής Μουσικής του San Sebastián «Musikene».

Διαβάστε ακόμα: Κρυφές αρχιτεκτονικές ματιές στην Αθήνα – Ανακαλύπτοντας την design πλευρά της πόλης

TAGS :
πιανίστας πιάνο Στέφανος Νάσος συναυλία

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook