Για τον Νίκο Ζαχαρίου

Νίκος Ζαχαρίου, Φίλιππος, Verdi, Don Carlo.

Ο Κάραγιαν, μου έλεγε ο Νίκος Ζαχαρίου, τους ζητούσε με την Κάλλας να μιλάνε μεταξύ τους ελληνικά, ν’ ακούει τον ήχο της γλώσσας, που ο ίδιος έλεγε πως απολάμβανε και πως του θύμιζε κάτι μέσα του πολύ γνωστό. Οι Ιταλοί, βέβαια, τον Νίκο Ζαχαρίου τον είχαν για δικό τους, αγνοώντας και κάποιοι πως ήταν Έλληνας, κι ως Nicola Zaccaria τον ήξεραν, ως πρώτο μπάσο της Σκάλας επί πολλά συναπτά έτη. Ιταλοί και Φον Κάραγιαν μεγάλη αδυναμία του είχαν, γιατί κάτι παραπάνω από μας ξέρανε.

Γιατί ο Νίκος Ζαχαρίου, που γεννήθηκε στις 9 Μαρτίου 1923 στον Πειραιά, έφυγε από την Ελλάδα το ’53, γιατί εδώ πότε τραγούδαγε αυτός, πότε ο άλλος μικροθεσίτης. Και πήγε κατευθείαν στο Μιλάνο, και με άμεση οντισιόν των εκεί μαέστρων, του Τοσκανίνι, αν θυμάμαι καλά, συμπεριλαμβανομένου, βρέθηκε μεμιάς ν’ ανοίγει τη σεζόν, Σπαραφουτσίλε στο Ριγκολέτο, κι οι εδώ αιώνιοι άπιστοι Θωμάδες να διαδίδουν «Μπα, στη Μικρή Σκάλα θα τον πήρανε». Στη Μικρή Σκάλα, που ακόμα δεν είχε ανοίξει, που ακόμα δεν υπήρχε…

Ο Ζαχαρίου όμως, ο διάδοχος ενός Μοσχονά, υπήρχε. Και υπήρξε ως μέγιστος αρχιτραγουδιστής δικός μας κι αυτός, καταδικός μας, όλη τη μυθική εποχή της όπερας, με την Κάλλας μαζί αδιάκοπα στη σκηνή αλλά και στις ηχογραφήσεις, basso cantante αντάξιος των μεγαλύτερων αντίστοιχών του Ιταλών βαθύφωνων, ενός Pinza, ενός Pasero, ενός Petri, ενός Rossi-Lemeni, ενός Siepi, διάδοχος άξιος κι ανταγωνιστής, περίπτωση κι αυτός για την παγκόσμια όπερα σημαντική, σημαντικότατη διαχρονικά.

Διαβάστε ακόμα: Η Έλενα Σουλιώτη και ο τρομερός μύθος της

Του Ζαχαρίου ευτυχώς, και σε αντίθεση κάπως με τον Κώστα Πασχάλη, εκτός από τις πάρα πολλές ζωντανές τους πειρατικές συνήθως ηχογραφήσεις, σώζονται και πολλές όπερες στουντίου, μια και ο Ζαχαρίου ήταν αναπόσπαστο μέλος του καστ της EMI, με Κάλλας, είπαμε, Γκόμπι και Ντι Στέφανο συνήθως. Αλλά και μετά, ο Ζαχαρίου παντού περιζήτητος ήταν, ακόμα και στην Τουραντότ της Decca την περίφημη με Μποργκ, Ντελ Μόνακο και Τεμπάλντι τραγουδώντας Τιμούρ πάλι υποδειγματικά. Η φωνή του, ο τρόπος, η τέχνη του, πολύ μακριά κι αυτόν τον πήγε, τον έφτασε ως σήμερα και τον πάει πολύ πιο πέρα, στο πάνθεον των ιδανικών κι εξαίσιων, πέρα από τον χρόνο οριστικά, φωνών.

Μέγιστος αρχιτραγουδιστής, όλη τη μυθική εποχή της όπερας, με την Κάλλας μαζί αδιάκοπα στη σκηνή αλλά και στις ηχογραφήσεις.

Επέμενε πάλι ο Κάραγιαν στην ηχογράφηση του Τροβατόρε ή της Λουτσίας, δεν θυμάμαι καλά, να συνεχίσει μια μέρα η Κάλλας να τραγουδάει, κι ας μην αισθανόταν αυτή καλά. «Γιατί δεν του κάνεις το χατίρι, βρε Μαρία;», μου είπε πως της είπε τότε ο Ζαχαρίου. «Εσύ να μη μιλάς», του απάντησε εκείνη. «Γιατί αύριο-μεθαύριο αυτό που μου κάνει εμένα σήμερα, θα σου το κάνει κι εσένα!» Κι είχε δίκιο η Κάλλας, λέει, τον πίεσε κι αυτόν κάποτε ο μαέστρος ο τρομερός, αλλά ήξερε πια κι ο Ζαχαρίου πώς να του αντισταθεί.

Ο Νίκος Ζαχαρίου με την Μαρία Κάλλας.

Θέλει πολλά, πάρα πολλά, όλη αυτή η τεράστια παγκόσμια περιπέτεια, δεν θέλει μόνο αρετές καλλιτεχνικές, θέλει και χαρακτήρες ανάλογους, εξαιρετικά δυνατούς. Κι ο Ζαχαρίου, όπως θα λέγανε αγοραία, όπως λένε σήμερα, το είχε κι αυτός «όλο το πακέτο». Πάλι μου ’λεγε: «Στο Ντάλας, στη Μήδεια, κύριε Κακίση, ήμασταν πέντε Έλληνες μαζί, το πιστεύετε; Η Κάλλας, ο Μινωτής, ο Τσαρούχης, η Μαρία Χορς κι εγώ. Και είχε κινητοποιηθεί ο ελληνισμός όλος, να ράψουν κουστούμια οι κυρίες, να είναι συνεχώς δίπλα μας ανά πάσα στιγμή. Κι ύστερα, θέλανε να κρατήσουν εκεί το κουστούμι μου του Κρέοντα, να το ’χουν αυτοί να το δείχνουν. Κι εγώ δεν τους το άφησα, πού να ’μενε, σκέφτηκα, εκεί πέρα το κουστούμι, να χαθεί. Και σήμερα εδώ, στην πατρίδα μου, τους το χαρίζω, και δεν ξέρω αν θα το δεχτούν ποτέ»…

Βasso cantante αντάξιος των μεγαλύτερων αντίστοιχών του Ιταλών βαθύφωνων, ενός Pinza, ενός Pasero, ενός Petri, ενός Rossi-Lemeni, ενός Siepi.

Άλλωστε, είχε κι άλλες πίκρες ο Ζαχαρίου, ολόκληρος Ζαχαρίου, όταν πια επέστρεψε δαφνοστεφανωμένος να περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην πατρίδα του κι αυτός. Σ’ εκκλησία πήγε να ψάλει Μεγάλη Εβδομάδα, και τον έσπρωξε ένας ντόπιος θρασύς να τραγουδήσει εκείνος αντ’ αυτού. Κι ύστερα πάλι: «Το πιστεύετε, κύριέ μου, αυτό; Από τότε που έχω ξαναγυρίσει και με βλέπουν όλοι ανάμεσά τους εδώ, δεν με ρώτησε για την Τέχνη μας ποτέ τίποτα κανείς!»

Τι να τον ρωτήσουν, αφού όλοι εδώ γύρω τα ξέρουν όλα από πριν. Αλλά, όταν γύρισε και η Κάλλας για πρώτη φορά το ’57, και τρέξανε οι πάντες να την υποδεχτούν αναγκαστικά πια σεβαστικά, όταν η μεγαλύτερη διώκτης της θρυλείται πως της έπιασε και τα δύο χέρια σφιχτά και της είπε «Αχ, Μαρία, θυμάσαι πόσα περάσαμε μαζί εδώ;», η Κάλλας τής απάντησε διφορούμενα και κοφτά: «Τα θυμάμαι όλα επακριβώς, αγαπητή μου, μην ανησυχείς. Δεν έχω ξεχάσει ούτε την παραμικρή λεπτομέρεια…»

Διαβάστε ακόμα: Ελένη Καραΐνδρου: 30 χρόνια από το «Ταξίδι στα Κύθηρα»