Απόστολος Αποστολάκης: «Υπάρχουν αρκετά χρήματα για νέες startups στην Ελλάδα»

Ο Απόστολος Αποστολάκης μπορεί να υπερηφανεύεται πως είναι ο καλύτερος, ο πιο επιτυχημένος, και ο πιο κερδισμένος «scouter» των ελληνικών startups. Αλλά δεν θα τον ακούσετε ποτέ να μιλάει για τις επιτυχίες του. Μιλάει πάντα και πολύ για τις επιτυχίες των άλλων. Είτε των ανθρώπων που πίστεψε και επένδυσε στην δουλειά και τις ιδέες τους, είτε ακόμα και για τρίτους, που είτε πέτυχαν είτε απέτυχαν, αλλά είδε ένα μάθημα από αυτές τις δράσεις τους.

O πιο γνωστός angel investor των ελληνικών startup της προηγούμενης δεκαετίας, και συνιδρυτής του VentureFriends Fund, ο άνθρωπος πίσω από τα περισσότερα μεγάλα exits των τελευταίων ετών στο ελληνικό startup οικοσύστημα, έχει πάντα να πει πολλά και ενδιαφέροντα, ειδικά σε μια μοναδική περίσταση όπως το σήμερα.

– Γιατί δεν υπάρχουν ακόμα περισσότεροι «Αποστολάκηδες» στην Ελλάδα;

Ε, εντάξει νομίζω τώρα υπάρχουν. Υπάρχουν στην λογική, ότι έχουν βγει funds. Υπάρχουν χρήματα, υπάρχουν κι άλλα άτομα που έχουν εμπειρία, κι έχουν αρχίσει να επενδύουν σε startups, και νομίζω ότι είναι θέμα χρόνου. Κόσμος που αποκτά εμπειρία, κάνει exits, πουλάει εταιρείες. Κάποιοι από αυτούς θέλουν να δώσουν πίσω και να επενδύσουν στο οικοσύστημα, και χρήματα, και χρόνο και την εμπειρία τους. Αυτό νομίζω ότι γίνεται σιγά σιγά.

– Για χρόνια υπήρχες μόνο εσύ και κάποιοι άνθρωποι από τις τράπεζες και τα παλιά funds, που λειτουργούσαν τεχνοκρατικά μεν, αλλά με τον παλιό τρόπο.

Σωστά.

– Λειτουργείς ως angel. Δίνεις χρήματα και δοκιμάζεις και σε πολλές μεριές, κι αυτό σου επιστρέφει. Δεν μπορώ να φανταστώ πόσοι σου ζητάνε χρήματα κάθε μέρα.

Εμείς στο VentureFriends κοιτάμε γύρω στις 120 προτάσεις το μήνα αυτή τη στιγμή. Είναι αρκετές. Δεν είναι όλες από Ελλάδα, είναι κι από Ευρώπη, αλλά είναι αρκετές, γι’ αυτό και είμαστε μια ομάδα πέντε ατόμων που ασχολούμαστε με το φιλτράρισμα και με τις επαφές. Η αλήθεια ότι όλα έγιναν σταδιακά, ήταν step by step. Δηλαδή, απ’ το 2012-13 και μετά που ήταν το efood, και το doctor anytime και το taxibeat, που ασχολιόμουν πιο πολύ, μέχρι το ’15, έκανα λίγα angel investments, αλλά θα λεγα ότι το pivot σημείο ήταν η πώληση του efood το ’15.

– Τι βοήθεια σου έδωσε αυτή η πώληση; 

Μου επέτρεψε να πάω με έναν φίλο μου τον Γιώργο και να του πω «έλα να κάνουμε ένα venture capital fund που λείπει από την Ελλάδα με την νοοτροπία την επιχειρηματική». Κάποιος που το έχει ξανακάνει, έχει δει τι θα πει επιχειρηματικότητα. Έτσι «σηκώσαμε» το πρώτο private fund, το οποίο ήταν 20 εκατομμύρια ευρώ. Εκεί αρχίσαμε να χρηματοδοτούμε φιλόδοξους Ελληνες, εντός κι εκτός Ελλάδας, όπως έγινε με το Blueground, το Instashop, το SpotaWheel, τον Δουλευταρά, κι άλλες εταιρείες που έχουν πάει καλά τώρα. Στην πορεία, μετά από δύο χρόνια, ήρθε και το EIF (βλ. Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων), που είπε «ελάτε να βοηθήσουμε ώστε να αναπτυχθεί ένα οικοσύστημα». Οπότε τότε δημιουργήθηκαν κι άλλα funds, γιατί το EIF βοήθησε στο να δημιουργηθούν έξι funds, τα equity funds. Οπότε, το δεύτερο fund μας ήταν ένα από τα αυτά τα έξι.

»Γι’ αυτό και λέω υπάρχουν άνθρωποι, αλλά εντάξει ίσως δεν έχουν όλοι την προηγούμενη επιχειρηματική πορεία, αυτό είναι γεγονός, αλλά υπάρχουν διέξοδοι, κι αυτό είναι το θετικό. Υπάρχουν κεφάλαια σήμερα για να επενδυθούν σε ελληνικά startups, οπότε δεν υπάρχουν και δικαιολογίες. Γιατί παλιά λέγαμε, «λεφτά δεν υπάρχουν, πού θα βρούμε». Τώρα υπάρχουν αρκετά χρήματα κι υπάρχει η εμπειρία. Δηλαδή, εταιρείες που εμείς έχουμε δημιουργήσει, έχουμε μάθει απ’ αυτές.

– Άρα, κι εσείς μάθατε πράγματα στην πορεία. 

Στην πώληση του Taxibeat που έγινε το 2017, μάθαμε πολλά πράγματα. Τώρα έχουμε το Instashop, κι άλλες εταιρείες που έχουμε υποστηρίξει κι έχουν βγει εκτός Ελλάδος. Εχουμε μάθει απ’ αυτή τη διαδικασία, έχουμε συνεπενδύσει με πάρα πολλούς διεθνείς επενδυτές, έχουμε υποστηρίξει περίπου 30 εταιρείες αυτά τα 5 χρόνια, και οι τουλάχιστον 10-15 απ’ αυτές, έχουν σηκώσει επόμενους γύρους από ξένους, διεθνείς επενδυτές. Αυτό μας βάζει σε μια θέση να μπορούμε να υποστηρίξουμε ακόμα περισσότερες στο μέλλον, γιατί θεωρώ πως έχουμε βοηθήσει να υπάρχει μια μικρή αναγνωρισιμότητα και στο ελληνικό οικοσύστημα, και σε εμάς, οπότε και στα startup μας.

– Φαντάζομαι πια ακόμη μεγαλύτερη μετά το Instashop.

Ήταν και το πιο μεγάλο exit που έχει γίνει στην Ελλάδα…

– Μακράν το πιο μεγάλο που έχει γίνει στην Ελλάδα, ναι. Είναι οι ίδιοι που εξαγόρασαν και το efood;

Σωστά.

– Προφανώς πρέπει να έχει μια αξία το startup για να το πουλήσετε και όχι επειδή είναι ελληνικό ή κάτι άλλο. 

Σε καμία περίπτωση. Πουλήθηκε γιατί δημιουργήθηκε αξία. Το startup αυτό δημιούργησε μια πολύ μεγάλη αξία, απέκτησε ένα leadership position στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, στην Αίγυπτο κτλ. Και βάση της αξίας του, εμείς ίσως διευκολύναμε λίγο την επαφή, αλλά η ουσία είναι ότι όταν ένα startup έχει αξία, σίγουρα θα βρεθεί αγοραστής. Κι αυτό κοιτάμε κι εμείς, κοιτάμε εταιρείες που μπορούν να δημιουργήσουν αξία στο χώρο τους, γιατί ξέρουμε ότι μετά είναι δεδομένο το τι θα γίνει. Θα σκεφτόμαστε ποιος θα είναι αγοραστής, ή αν θα μπουν στο χρηματιστήριο, όπως έχουμε βλέψεις για άλλες εταιρείες μας, σαν το Blueground. Το σημαντικό είναι να συνεργάζεσαι με ανθρώπους που έχουν την φιλοδοξία να κάνουν κάτι μεγάλο, να τους βοηθάς κι εσύ με τις επαφές, με την εμπειρία, με τα χρήματα σου, ώστε μαζί να φτιάξετε κάτι που θα έχει αξία.

– Επειδή εσύ το έχεις ζήσει από το απόλυτο ξεκίνημα του. Από τότε που ουσιαστικά γεννήθηκε, κι άρχισε να αναπτύσσεται. Ό,τι μπορεί να ονομαστεί ελληνικό startup community, οικοσύστημα, πες το ότι θες.

Από την απόλυτη αρχή του ναι. Το 2010-11 και μετά.

– Σε τι επίπεδο βρίσκεται σήμερα;

Αυτό είναι πολύ ωραία ερώτηση, γιατί είμαι χαρούμενος να μπορώ να πω ότι βρίσκεται σε πολύ καλύτερο επίπεδο. Αν σκεφτούμε ότι 6-7 χρόνια πριν, όχι πολύ μακριά, μπορούσαμε να μιλήσουμε για το Taxibeat, το Workable, άντε το efood ή το Skroutz. Πάντως ήταν 3-4 εταιρίες πραγματικά που μπορούσες να πεις. Και τώρα έχουμε πάνω από 10 εταιρείες σοβαρές που έχουν προοπτική να κάνουν πολύ μεγάλα πράγματα στην Ελλάδα και εκτός Ελλάδος. Και υπάρχουν τα κεφάλαια, και άλλες εταιρίες που έπονται. Γιατί τα επιτυχημένα παραδείγματα εμπνέουν νέους ανθρώπους να κάνουν πράγματα. Οπότε είμαστε σε πολύ καλύτερη φάση.

– Πρακτικά πώς μπορεί να γίνει καλύτερο σύντομα αυτό το πράγμα;

Νομίζω πως ότι μπορεί να γίνει και γίνεται. Με την έννοια ότι υπάρχουν αυτή τη στιγμή ομάδες έμπειρων ανθρώπων με κεφάλαια, που συνέχεια, ακόμα και στην διαδικασία αξιολόγησης κάποιου στάρταπ, δίνεις κάποιο feedback στο startup, το οποίο αν θέλει το σταρταπ μπορεί να το ενστερνιστεί και να προχωρήσει παραπέρα. Άρα υπάρχει μια διαρκής διαδικασία αλληλεπίδρασης, διάδρασης που βοηθάει τους φιλόδοξους έλληνες επιχειρηματίες να πάρουν feedback, να το ενσωματώσουν και να προχωρήσουν στο επόμενο βήμα. Επίσης , αυτός ο κύκλος των ανθρώπων που έχουν πετύχει κάποια πράγματα, μιλάει και μεταξύ του. Οι ιδρυτές μιλάνε μεταξύ τους, ανταλλάσσουν best practices, βοηθάνε ο ένας τον άλλον, εμπνέουν ο ένας τον άλλον. Οπότε έχουμε μπει σε αυτό το upward spiral θα το έλεγα, τη θετική διαδικασία, που μπορεί να οδηγήσει μόνο στη δημιουργία περισσότερων και μεγαλύτερων επιτυχιών για την Ελλάδα.

– Το brain drain έχει κοστίσει στα ελληνικά σταρταπς; Γιατί ας πούμε το Instashop έγινε από παιδιά που φύγαν έξω…

Φύγανε γιατί έξω βρήκαν την ευκαιρία. Δηλαδή αυτή η εταιρεία θα μπορούσε να ξεκινήσει και στην Ελλάδα, αλλά το ότι ξεκίνησε σε μια πιο μεγάλη αγορά με καταναλωτές που είχαν πιο μεγάλη διάθεση να πληρώσουν γι’ αυτή την υπηρεσία, βοήθησε την εταιρεία να μεγαλώσει πιο γρήγορα. Εγώ θεωρώ, λοιπόν, ότι βοήθησε το brain drain, υπό αυτή την έννοια. Αυτή τη στιγμή το Instashop δημιούργησε μια πολύ μεγάλη αξία. Πάρα πολλοί άνθρωποι, και πολλοί Ελληνες, έχουν όλο το τεχνολογικό κομμάτι της εταιρίας στην Ελλάδα, στην Θεσσαλονίκη βασικά, και αποτελούν την τεχνολογική ομάδα. Πήραν παραστάσεις, γεύτηκαν την επιτυχία, δημιουργήθηκε μια αξία που πήραν οι επενδυτές, οι οποίοι πλέον αποκτούν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση πώς να επενδύεις σε ελληνικά στάρταπς.

– Εχει οικονομικό αποτέλεσμα όλο αυτό; 

Έχει και οικονομικό αποτέλεσμα, δεν το κάνεις μόνο για να βοηθήσεις τη χώρα σου. Οπότε αυτοί οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να επενδύουν στα επόμενα ελληνικά στάρταπς. Και η ιδρυτική ομάδα που απέκτησε αυτή την εμπειρία πώς να δημιουργήσουν μια πολύ μεγάλη εταιρεία, τις μεταφέρει στο υπόλοιπο δίκτυο φιλόδοξων επιχειρηματιών. Άρα το brain drain μας βοήθησε πάρα πολύ γιατί τελικά ξεκινώντας από την Ελλάδα, μπορείς να μάθεις κάποια πράγματα. Πιο πολλά, όμως, μαθαίνεις αν επιχειρήσεις εκτός, και μετά μεταφέρεις τη γνώση σου στους έλληνες επιχειρηματίες.

– Πάντα θυμάμαι λόγια όπως «αν θες να ζήσεις μια μεγάλη περιπέτεια, γίνε επιχειρηματίας στην Ελλάδα ή κάνε στάρταπ στην Ελλάδα κτλ». Και το πόσο δύσκολα είναι όλα. Έξω τα βρίσκεις λίγο πιο εύκολα, αν είσαι σε μια ανεπτυγμένη χώρα…

Είναι λίγο πιο εύκολα έξω, ναι. Έχεις να παλέψεις πιο πολύ με την αγορά. Έχεις και ταλέντα πιο εύκολα, και κεφάλαια, αλλά συνήθως κι ο καταναλωτής είναι και πιο εύκολος.

– Αν καταφέρεις να υπάρξεις μετά από λίγο καιρό, να «φυτρώσεις» στην Ελλάδα, αυτό το καταλαβαίνουν μόνο οι Ελληνες, ή το καταλαβαίνουν και έξω; Αν καταφέρεις να υπάρξεις στην Ελλάδα μπορείς να πας και παραέξω;

Νομίζω ότι αρχίζουν και το καταλαβαίνουν και εκτός. Ότι η Ελλάδα έχει τις δυσκολίες της σαν αγορά, είναι άλλωστε και μικρή αγορά. Αυτό σημαίνει ότι και οι early adopters είναι πιο λίγοι, άρα αν πετύχεις κάτι στην Ελλάδα, είναι μεγάλη η πιθανότητα ότι θα είναι λίγο πιο εύκολα τα πράγματα στο εξωτερικό. Φυσικά πρέπει να πας στο εξωτερικό, να προσαρμοστείς και εκεί, και πρέπει να καταφέρεις να εμπνεύσεις ανθρώπους. Να βρει δηλαδή ταλέντα εκτός Ελλάδος.

– Υπάρχει η σκέψη του, θα ‘πρεπε να υπάρχει, να φτιαχτεί ένα unicorn (επιχείρηση που έχει αξία τουλάχιστον $1 δισεκατομμύριο) στην Ελλάδα; Γίνεται να φτιαχτεί ένα unicorn σε μια μικρή χώρα, σε μια μικρή οικονομία;

Θα φτιαχτεί οπωσδήποτε unicorn στην Ελλάδα, όχι υποχρεωτικά από τις πωλήσεις της στην Ελλάδα, αλλά επειδή θα μπορέσει να δημιουργήσει μια ομάδα εδώ, που θα μπορεί να πουλάει στο εξωτερικό. Αυτό για μένα θα το κάνει σίγουρα το blueground, που έχει μια βάση πολύ σημαντική στην Ελλάδα και είναι στην Αμερική, στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στο Ντουμπάι, στην Κωνσταντινούπολη. Kι άλλες εταιρείες θα ακολουθήσουν που θα δημιουργήσουν πολύ μεγάλες εταιρείες, που θα ξεκινήσουν απ’ την Ελλάδα, θα ‘χουν εδώ την τεχνική τους βάση, θα ‘χουμε εδώ το κέντρο εξέλιξης της τεχνολογίας, και θα ‘ναι η ομάδα του business development και sales στο εξωτερικό. Κι αυτό θα ‘ναι σίγουρα θετικό, γιατί ανεβάσαμε τον πήχη. Eγινε το Instashop, έγινε ένα μεγάλο exit, τώρα για όλους μας ο στόχος είναι να κάνουμε μια εταιρεία του πάνω από ένα δις.

– Το βλέπεις εφικτό;

Το βλέπω εφικτό, το βλέπω να γίνεται μέσα στα επόμενα τρία με τέσσερα χρόνια, οπωσδήποτε. Είμαι σίγουρος. Υπάρχουν εταιρείες.

– Είναι μισό δις ευρώ τα λεφτά του Equity Fund…

Είναι μισό δις ακριβώς, αλλά αυτά που είναι για στάρταπς είναι 250 εκατομμύρια ευρώ.

– Θα προλάβουμε; Θα πέσουν αυτά στην αγορά;

Έχουν ήδη πέσει αρκετά, έχει ήδη πέσει ένα μεγάλο κομμάτι… Εμείς για παράδειγμα, δώσαμε τα χρήματα μας, έκλεισε το fund, δώσαμε τα 50 εκατομμύρια. Κι ήμασταν το πιο μεγάλο fund. Τώρα ήδη ξεκινήσαμε να σηκώνουμε το τρίτο μας. Για να ξεκινήσει, θα είμαστε live στο πρώτο Q του 2021, βλέπουμε ότι αν είχαμε κι άλλα χρήματα, θα μπορούσαμε να τα έχουμε επενδύσει, Υπήρχε το περιθώριο να δώσουμε κι άλλα χρήματα σε ελληνικά στάρταπς.

– Εσείς είσαστε όμως, μακράν οι πιο κινητικοί κι οι πιο δραστήριοι…

Είμαστε ενεργοί, ναι.

– Δεν βλέπω όμως τόση κινητικότητα από όλους τους άλλους. Θα προλάβουν να τα μοιράσουν τα χρήματα ; Γιατί είναι τρομερή στιγμή για την ελληνική οικονομία. Και υπάρχουν λεφτά.

Ναι είναι τρομερή στιγμή. Και υπάρχουν, πέφτουν στην αγορά. Κοίταξε, έχουν γίνει επενδύσεις από άλλα funds, ίσως λίγο πιο αργά, αλλά έχουν γίνει. Θα γίνουν κι άλλες.

– Θα προλάβουν;

Θα προλάβουν. Εμείς κινηθήκαμε λίγο πιο γρήγορα, αλλά τα funds έχουν άλλον έναν χρόνο. Μέχρι το τέλος του 21, υπάρχει το περιθώριο να γίνουν κι άλλες επενδύσεις.

– Τι έλειπε μέχρι τώρα, εκτός από τα χρήματα, για να μεγάλωνε το σύστημα;

Αυτό που έλειπε ήταν οι παραστάσεις. Ήταν λίγοι οι έλληνες founders, ή οι έλληνες επενδυτές που είχαν διεθνείς παραστάσεις. Αυτό πλέον δεν λείπει. Έχουμε βγάλει αρκετά success stories, είναι πιο πολλοί οι founders που έχουν πετύχει σε διεθνές επίπεδο, είναι πιο πολλοί επενδυτές που έχουν συνεπενδύσει με άλλα funds, έχουν επενδύσει σε startups στο εξωτερικό… Εμείς πείσαμε σταρταπς απ’ το εξωτερικό να ανοίξουν γραφεία στην Ελλάδα. Είτε με έλληνες ιδρυτές, πχ το Plum, που είναι ένα fintech στο Λονδίνο που έχει γραφεία εδώ. Αλλά και άλλες εταιρείες, στην Γερμανία έχουμε επενδύσει στο byrd, μια εταιρεία logistics οι οποίοι έχουν ανοίξει γραφεία εδώ. Νομίζω πως αυτό έλειπε, και πλέον δεν λείπει. Έχουμε αρκετούς ανθρώπους που μπορούν να μεταφέρουν την γνώση τους.

– Έχουμε τόσο καλό επίπεδο developers κτλ, όσο λέμε ότι έχουμε;

Θεωρώ ότι έχουμε. Έχουμε σίγουρα πολύ καλό επίπεδο, και σε Junior και σε mid level. Λείπουν οι παραστάσεις και η εμπειρία από το πιο senior level δεν έχουμε αρκετά tech άτομα που να έχουν εκτεθεί σε εταιρείες με μεγάλο scale. Δηλαδή δεν έχουμε ομάδες, σταρταπς που να έχουν πάνω από 100-200 developers, αυτό είναι που μας λείπει. Παρότι υπάρχουν πλέον άνθρωποι από το εξωτερικό, Έλληνες, που έχουν δουλέψει σε τέτοιες συνθήκες, και που είναι διατεθειμένοι να γυρίσουν πίσω στην Ελλάδα και να βοηθήσουν.

– Εχεις κάποιο παράδειγμα; 

Έχω ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Ο Στέργιος Αναστασιάδης, που ήταν στο shopify director of engineering σε μια ομάδα 200 ατόμων στον Καναδά. Είναι ένας άνθρωπος που είναι διατεθειμένος να γυρίσει και θέλει να βοηθήσει και, το λέω και χαίρομαι πάρα πολύ γι’ αυτό τον άνθρωπο, γιατί πραγματικά έχει κάνει ήδη coaching στο CTO του Blueground, στο CTO του Doctoranytime, στο CTO του Spotawheel. Είναι ικανός να δείξει πράγματα, να δώσει πράγματα που αυτός είδε κάνοντας manage μια πολύ μεγάλη ομάδα. Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι. Κι οι Ελληνες αυτοί που έχουν πετύχει στο εξωτερικό, κι έχουν αποκτήσει εμπειρία, θέλουν να γυρίσουν πίσω και να βοηθήσουν.

– Αυτό ήθελα να σε ρωτήσω… Κι εγώ ξέρω πια πολλούς ανθρώπους που είναι πάνω από τα 35-40, που δούλεψαν και πέτυχαν στο εξωτερικό, που λείπουν 10-20 χρόνια, και θέλουν να γυρίσουν. Δεν τους βοηθάει η οικονομία, δεν τους βοηθάει η αγορά, αλλά ψάχνουν έναν τρόπο.

Εμείς σαν σταρταπ οικοσύστημα, μπορούμε να τους  απορροφήσουμε. Κι έχουν γυρίσει αρκετοί άνθρωποι πίσω. Και σε πιο mid level επίπεδο, και τώρα και σε πιο senior επίπεδο, γυρνάνε, και σκέφτονται να εμπλακούν στο οικοσύστημα, και βλέπουν ότι το οικοσύστημα μεγαλώνει. Εταιρείες σαν το blueground, ή άλλες εταιρείες που μεγαλώνουν κλίμακα, ακόμα και το Instashop που θα συνεχίσει να έχει μεγαλύτερη παρουσία στην Ελλάδα. Ολοι αυτοί  θα χρειαστούν πιο senior άτομα στην Ελλάδα. Υπάρχουν, λοιπόν, πλέον περιθώρια απορρόφησης και ενεργοποίησης, δραστηριοποίησης ανθρώπων. Ελλήνων που θέλουν να γυρίσουν, που έχουν περγαμηνές και εφόδια.

– Θα είχε νόημα να φτιαχτεί μια δομή, ένα σύστημα γι’ αυτούς τους ανθρώπους, που να τους φέρνει οργανωμένα;

Νομίζω ότι το σύστημα αυτό είναι τα funds. Γιατί τα funds έχουν κάνει ήδη ένα φιλτράρισμα στα σταρταπς που έχουν μεγάλο potential, έχοντας επενδύσει σ’ αυτά. Είναι στην καλύτερη θέση. Μπορείς να μιλήσεις σ’ αυτά, 5-6 είναι έτσι κι αλλιώς. Όταν κάποιος κοιτάει τι υπάρχει στην αγορά, αυτό κάνουν έτσι κι αλλιώς οι περισσότεροι. Πολλοί κάνουν και σε εμάς reach out, βλέποντας τις θέσεις που έχουμε ανοιχτές, και μιλάμε για τις προοπτικές και τις δυνατότητες του συστήματος και κάποιοι ενεργοποιούνται.

– Πώς θα επενδύσουν, σε τι, ποιες είναι οι κατευθύνσεις για τα funds και τους επενδυτές τα επόμενα 3-5 χρόνια;

Αυτή τη στιγμή βλέπουμε κάποιες αλλαγές, λόγω του κορωνοϊού, που έχουν να κάνουν με το productivity, στο πώς θα έχω ένα work from home invironment και άρα πώς θα κρατηθεί το κομμάτι της αποδοτικότητας των εργαζομένων, ενώ δεν είναι στο γραφείο. Οπότε, βλέπουμε τάσεις για software που θα μπορέσει να βοηθήσει, να παραμείνει η συνδεκτικότητα αυτή, η μεταξύ εργοδότη κι εργαζομένου δηλαδή. Αρα βλέπουμε από εκεί κάποια πράγματα. Βλέπουμε σίγουρα μια τάση στο πώς ο καταναλωτής θα θέλει τα πάντα πιο εύκολα, άρα μέσω delivery, που ήδη υπάρχουν λύσεις, αλλά θα συνεχίσουν να υπάρχουν σε όλο το κομμάτι του ecommerce.

»Γιατί λέγαμε για το food ως τώρα και τα gross sales, αλλά νομίζω ότι και το ecommerce θα πάει σε μια λογική ότι «θέλω την παραγγελία μου τώρα» κι όχι την επόμενη μέρα, ή σε δύο μέρες. Άρα και εκεί θα δούμε λύσεις σ’ αυτή την κατεύθυνση, άρα μια περαιτέρω βελτιστοποίηση του ecommerce και περαιτέρω αύξηση του ecommerce. Και εκεί πάει και μια επένδυση που έχουμε κάνει εμείς. Αν είσαι ένα στάρταπ που πουλάει σ’ όλη την Ευρώπη, και θες έναν καλό fulfillment partner πώς θα ‘χεις συνεργασίες με αποθήκες πχ σ’ όλη την Ευρώπη που θα σου δώσουν αυτή την ταχύτητα ανταπόκρισης στον πελάτη σου; Άρα γενικότερα, σ’ οτιδήποτε digital, είτε αυτό είναι στο elearning κομμάτι είτε είναι στο productivity είτε στο πως θα έρθουν σ’ επαφή μεταξύ τους οι εργαζόμενοι ή με την εταιρεία τους, ή το ecommerce. Αυτές όλες είναι τάσεις της εποχής.

– Η συγκυρία (κρίση και τώρα πανδημία) είναι καλή για να ξεκινήσεις κάτι καινούριο; Για να βγεις προς τα έξω μόνος σου, ή φτιάχνοντας μια ομάδα;

Ναι. Θεωρώ πως είναι καλή συγκυρία για ιντερνετικά σταρταπς. Γιατί το digital γενικά βασίζεται στο πώς γίνονται τα πράγματα μέσω του Ίντερνετ. Και άρα όλη αυτή η συγκυρία μας βάζει ακόμα πιο πολλές δραστηριότητες να γίνονται ονλάιν. Οπότε σίγουρα υπάρχει ακόμα μεγαλύτερη ευκαιρία να βρει κάποιος λύσεις στο κομμάτι του elearning, σε πάρα πολλούς τομείς που θα σκεφτείς πως η ψηφιοποίηση θα έρθει να εντάξει, θα έρθει να βελτιστοποιήσει αυτό που γίνεται ήδη.

– Ποια θα λεγες ότι είναι η μεγαλύτερη σου επιτυχία; Startupwise;

Ε, τώρα αντικειμενικά είναι το Instashop.

– Είναι και η μεγαλύτερη του ελληνικού startup οικοσυστήματος;

Είναι κι η μεγαλύτερη του ελληνικού startup οικοσυστήματος ναι. Δεν έχει γίνει άλλη πώληση σ’ αυτά τα ποσά, στα 360 εκατομμύρια δολάρια. Είναι, κι η μεγαλύτερη επιτυχία, γιατί είναι η πρώτη εταιρεία που ήταν ξεκάθαρα διεθνής. Δηλαδή η αγορά της είναι σε πέντε χώρες στη Μέση Ανατολή. Είναι μεγάλη επιτυχία γιατί ξεκίνησαν από το μηδέν πραγματικά, με τον Γιάννη και την Ιωάννα εμείς γνωριστήκαμε, και τα είπαμε, και μάλιστα ήταν μια κόλα χαρτί η ιδέα του Instashop.

»Και μάλιστα, πριν απ’ αυτό είχαμε μιλήσει για ένα άλλο startup τους, στο οποίο ευτυχώς δεν αφιέρωσαν πολύ χρόνο και προτίμησαν μια need based λύση, ένα need based στάρταπ. Και ήταν η πιο μεγάλη επιτυχία γιατί μέσα σε πέντε χρόνια, αυτή η εταιρεία, και με σχετικά λίγα κεφάλαια, κατάφερε να φτιάξει μια τέτοια αξία. Δεν έχω δει κάτι που να ‘χει γίνει τόσο γρήγορα, με τόσο αποτελεσματική ομάδα, με τόσο ωραία κουλτούρα. Έχω πάει στο Ντουμπάι και έχω δει μια ομάδα που είναι πολύ δεμένη, πολύ αποτελεσματική.

– Αλλο επιτυχημένο παράδειγμα; 

Μπορώ να πω ότι και το Blueground είναι μια πολύ μεγάλη επιτυχία, γιατί ξεκίνησε απ’ την Ελλάδα, που είναι και πιο δύσκολο. Και είναι πιο δύσκολο να κάνεις το βήμα, να πας στην Αμερική, να βρεις ταλέντο εκεί, να βρεις επενδυτές εκεί, και να χτυπήσεις και την αμερικανική αγορά. Που είναι η πιο ανταγωνιστική αγορά. Και εσύ πας και πουλάς σε Aμερικάνους, ουσιαστικά μια τεχνολογία κι ένα προϊόν που έχεις αναπτύξει στην Ελλάδα. Κι αυτό για μένα είναι μια πολύ μεγάλη επιτυχία. Και, βέβαια, σίγουρα, μας δυσκόλεψε η κατάσταση με τον κορωνοϊό, αλλά είναι πολύ ενδιαφέρον αυτό. Η εταιρεία βγήκε πιο δυνατή απ’ αυτή τη διαδικασία, γιατί αναγκάστηκε να δει σε βάθος τις δομές της, τα κόστη της, τον τρόπο λειτουργίας της, να βελτιωθεί περισσότερο, και θα βγει πιο δυνατή απ’ αυτή την κατάσταση.

»Άρα, δεν θέλω να υποτιμήσω το Instashop, που έκανε φοβερή δουλειά, απλά αντικειμενικά, ήταν στην αγορά εκεί, γιατί τα παιδιά ζούσαν στο Ντουμπάι. Ήταν λίγο πιο «εύκολο» κατά μία έννοια, βέβαια έκαναν πάρα πολύ καλή δουλειά. Πρέπει να δώσουμε credit στο Blueground, χωρίς να συγκρίνουμε τα πράγματα, γιατί αντικειμενικά, το να φύγεις απ’ την Ελλάδα, και να πας στο Ντουμπάι, την Κωνσταντινούπολη, και μετά τη Νέα Υόρκη, είναι πολύ πιο δύσκολο.

– Αποτυχία για σένα, έχεις πράγματα να σε πικραίνουν, που ίσως δεν τα μέτρησες σωστά;

Ναι. Επιχειρηματικά μοντέλα που εγώ πίστευα πολύ, αλλά δεν είχαν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Κάποιες καταναλωτικές συνήθειες που βλέπουμε στην Αμερική να υιοθετούνται κατά κόρον, δεν υιοθετήθηκαν στον ίδιο βαθμό στην Ελλάδα. Οπότε δεν ήρθαν τα ανάλογα αποτελέσματα. Κι αυτό είναι κι ένα μάθημα. Ότι δεν είναι όλα τα επιχειρηματικά μοντέλα του εξωτερικού transferable στην Ελλάδα.

– Αναλύετε γιατί κάποια πράγματα δεν πιάνουν στην Ελλάδα; Το delivery στην Ελλάδα δεν έχει λειτουργήσει. Και εννοώ φυσικά, πέρα από το φαγητό που σίγουρα, κυριαρχεί εδώ και χρόνια. Επίσης, μου κάνει εντύπωση γιατί δεν έχουν υπάρξει dark kitchens στην Ελλάδα.

Κοίταξε, θεωρητικά dark kitchen έκανε το Forky. Δεν πήγε όμως και πολύ καλά. Νομίζω ότι δεν έχουν δουλέψει πάντως τα dark kitchens, γιατί έχουμε πολύ καλή ποιότητα φαγητού ήδη από πολλά εστιατόρια, οπότε στην Ελλάδα που έχουμε καλή ποιότητα delivery φαγητού να μην είναι ανάγκη. Τα dark kitchens δουλεύουν σε πόλεις όπως το Λονδίνο, όπου η ποιότητα του delivery φαγητού δεν ήταν καλή. Επρεπε να έρθει κάποιος να φτιάξει καλό φαγητό χωρίς τα high end expenses ενός μαγαζιού, και για αυτό πιθανολογώ ότι δεν υπάρχει κι η ανάγκη στην Ελλάδα. Γιατί έχουμε πολύ delivery. Γι’ αυτό και δουλεύει καλύτερα απ΄ότι στην Ιταλία πχ, ή την Γερμανία ή την Σκανδιναβία. Γιατί έχουμε καλά εστιατόρια που στέλνουν delivery.

»Όμως το άλλο point που έθεσες, είναι καίριο. Πώς δεν έχουμε same day delivery στο ecommerce, σε φάρμακα, σε αυτά… Νομίζω ότι υπάρχουν εταιρείες που δουλεύουν σ’ αυτό τον χώρο, και μια από αυτές τις εταιρείες είναι το myjobnow, μια εταιρεία που έχουμε επενδύσει εμείς. Η οποία αυτή τη στιγμή δίνει την δυνατότητα και ήδη δουλεύει με το Public και το Skroutz ώστε να κάνει πιο αξιόπιστο και πιο γρήγορο delivery, έστω, next day delivery. Θεωρώ ότι το same day delivery θα γίνει. Είναι μια ανάγκη, και θα έρθει. Και θα υπάρξουν κάποιοι παίκτες, και ένας από αυτούς θα είναι και το myjobnow.

– Είναι πιο εύκολο να αντιγράψει κανείς μια επιχειρηματική πρακτική απ’ έξω και να την φέρει στην Ελλάδα, ή είναι καλύτερο να ξεκινήσεις κάτι στην Ελλάδα; Πού καταλήγεις;

Θεωρώ ότι είναι δυο διαφορετικά πράγματα. Εξαρτάται την επιχειρηματική ιδέα. Δηλαδή πράγματα που μπορούν να δουλέψουν εδώ, και δουλεύουν έξω. Προφανώς, έτσι γλιτώνεις κάποιο χρόνο στο να βρεις ακριβώς το product market feed, είναι πιο πιθανό ότι θα δουλέψει εδώ, οπότε γλιτώνεις κάποιο χρόνο. Αν ξεκινήσεις κάτι εδώ για να πας έξω, είναι ίσως μικρότερες οι πιθανότητες, γιατί θέλεις πιο πολλή δουλειά για να δεις αν πραγματικά υπάρχει ανάγκη, όμως θα είναι πιο μεγάλο το οικονομικό αποτέλεσμα. Από την έννοια ότι ξεκινάς να δημιουργήσεις κάτι πιο μεγάλο.

– Φυσικά, τα πάντα έχουν προϋπάρξει. Δεν μιλάμε για ιδέες που δεν τις έχει σκεφτεί κανένας άλλος. 

Πάρα πολύς κόσμος παγκόσμια σκέφτεται νέες ιδέες, άρα είναι πολύ σπάνιο να βρεις κάτι που το ‘χεις σκεφτεί μόνο εσύ.  Άρα στην πράξη, ακόμα κι αν νομίζεις ότι ξεκινάς κάτι απ’ την Ελλάδα, που δεν υπάρχει στο εξωτερικό, το πιθανότερο είναι ότι και κάποιος άλλος το δοκιμάζει κάπου αλλού. Το BLueground είναι μια τέτοια ιδέα. Ξεκίνησε πρώτα στην Ελλάδα. Όταν πήγαμε στην Αμερική, υπήρχαν ένας – δυο παίκτες, αλλά είναι πολύ λίγες οι περιπτώσεις. Δεν υπάρχει παρθενογένεση, κάτι έχει δημιουργηθεί και αλλού. Και στις δύο περιπτώσεις, είτε ξεκινάς κάτι από εδώ, είτε φέρνεις κάτι, όλα θα κριθούν στην υλοποίηση, και στο πόσο καλά θα κάνεις την δουλειά αυτή.

– Investorwise έχεις προτίμηση σε κάποιο από τα δύο;

Όχι, όπως ακριβώς το λες. Δεν έχουμε προτίμηση, εμάς μας νοιάζει αν η ιδέα εφαρμόζεται, κι αν η ομάδα μπορεί να την εφαρμόσει. Θεωρώ ότι για όλους μας, ως Έλληνες, πρέπει να σκεφτόμαστε πως η χώρα μας θα γίνει πιο ανταγωνιστική. Πως θα σταθεί καλύτερα στο διεθνές στερέωμα, και το λέω, και μπορεί να ακούγεται κάπως βαρύγδουπο, αλλά ακόμα κι αν σκεφτόμαστε την άμυνα της χώρας μας, την θωράκιση της σε όλα τα επίπεδα, πρέπει να σκεφτόμαστε πώς θα γινόμαστε πιο ανταγωνιστικοί. Γιατί για να επενδύσουμε πχ στις ένοπλες δυνάμεις μας, πρέπει να έχουμε μια οικονομική ευρωστία. Άρα πώς θα την στηρίξουμε; Πρέπει να σκεφτόμαστε όλοι πώς θα δημιουργήσουμε οι ίδιοι εξωστρεφείς εταιρείες, ή πως θα τις στηρίξουμε, είτε σαν επενδυτές, είτε σαν καταναλωτές, είτε με οποιονδήποτε τρόπο. Γι’ αυτό και θεωρώ σημαντικό το να επενδύουμε σε ελληνικά στάρταπς είναι ένας τρόπος να βοηθήσουμε την χώρα μας, γιατί βοηθάμε ελληνικές εταιρείες που βγαίνουν εκτός Ελλάδος.

 

Διαβάστε ακόμα: To τέλος του Airbnb. Ένα παραμύθι χωρίς happy end.

 

 

TAGS :
business start up startup