Γιατί δεν θέλουμε να δούμε την πραγματικότητα;

«Blindness Light» του Javier Martín.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η τύφλωση και η πορεία της Ιστορίας

Οι εκδηλώσεις αλληλεγγύης που σημειώθηκαν στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Ιανουαρίου 2015 εναντίον του Charlie Hebdo, ενός εβραϊκού καταστήματος και μερικών αστυνομικών, προκάλεσαν ένα είδος αφύπνισης στους κόλπους των κοινωνιών μας. Η τρομοκρατική επίθεση στο μουσείο Μπαρντό της Τύνιδας επιβεβαίωσε αυτή την αφύπνιση. Λες και άνοιξαν τα μάτια μας βάζοντας τέλος σε όλες τις μορφές τύφλωσης μπροστά στην Ιστορία μας, τόσο εκείνη του χθες όσο και του σήμερα. Η Ιστορία δεν παύει να μας εκπλήσσει· κι όμως διαθέτουμε στρατιές ειδημόνων, σοφών, πολιτικών που αναλύουν τα πάντα και ερμηνεύουν το παραμικρό στοιχείο που προαναγγέλλει μια αλλαγή στις συνθήκες της ζωής μας. Το ζήτημα υπερβαίνει τις πρόσφατες εξελίξεις. Ο [πρώην πρωθυπουργός και στέλεχος των Républicains] Αλέν Ζιπέ παραδέχτηκε ότι δεν περίμενε τις εξεγέρσεις στην Τυνησία το 2010. Ο Μπαράκ Ομπάμα ομολόγησε ότι εξεπλάγη μπροστά στα γεγονότα της Αιγύπτου, για τα οποία οι δεκαέξι υπηρεσίες πληροφοριών [που απαρτίζουν τη United States Intelligence Community] δεν είχαν ιδέα. Και να που εμφανίζεται κι ένα Ισλαμικό Κράτος…

Πολλά απροσδόκητα γεγονότα κλόνισαν τις πεποιθήσεις μας για την πορεία της Ιστορίας: ποιος, πριν από 25 χρόνια, φανταζόταν ότι στην ΕΣΣΔ ο καπιταλισμός θα γινόταν το μέλλον του σοσιαλισμού; Έχουμε πολλά παραδείγματα από αυτή την πρώτη μορφή τύφλωσης όπου η Ιστορία εκλαμβάνει τους δεδομένους παράγοντες ως αιώνιους. Ας υπενθυμίσουμε, εκ των υστέρων, την αμείλικτη λίστα των καταστάσεων που μας έπεσαν ξαφνικά στο κεφάλι:

2007: η χρηματοπιστωτική κρίση που συνόδευσε την κρίση των subprimes, των ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου.
2001: η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους.
2000: η ανάδυση της Κίνας ως οικονομικής υπερδύναμης, ενώ προβλέπαμε την ανάδυση της Ιαπωνίας.
1989: η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και η κατάρρευση του κομμουνισμού στην ΕΣΣΔ.
1979: η ισλαμική επανάσταση στο Ιράν.
1968: η πολιτιστική επανάσταση της νεολαίας στη Γαλλία.
1962: η εκδίωξη των Γάλλων από την Αλγερία.
1942-1945: η εξόντωση των Εβραίων.
1939: το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη Επίθεσης.
1933: η άνοδος των ναζί στην εξουσία.
1929: η μεγάλη ύφεση.
1914-1918: ένας πόλεμος που νομίζαμε πως θα είναι σύντομος αλλά διήρκεσε τέσσερα χρόνια.

Ο Marc Ferro. (Φωτογραφία: L’Obs)

Σε αυτές τις περιπτώσεις τύφλωσης μπροστά στα φαινόμενα και στα γεγονότα, πρέπει να προσθέσουμε σφάλματα κρίσης, προσωπικά ή περιστασιακά, που οδήγησαν, για παράδειγμα, τους Αμερικανούς να πιστεύουν πως οι Ιάπωνες δεν θα επετίθεντο στο Περλ Χάρμπορ και τον Στάλιν να μην λάβει υπόψη του τις πληροφορίες του Ρίχαρτ Ζόργκε σχετικά με την επίθεση του Χίτλερ εναντίον της ΕΣΣΔ.

Όσο συχνές και θεαματικές κι αν είναι αυτές τις περιπτώσεις, δεν αποτελούν φυσικά απαραβίαστο κανόνα. Οι παρατηρητές και οι ηγέτες προέβλεψαν κατά καιρούς τις κρίσεις και τα φαινόμενα. «Ας μην βλέπουμε λάθος εχθρούς: ο εχθρός βρίσκεται στον Νότο, όχι στην Ανατολική Ευρώπη» γράφαμε πριν από τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Ιανουαρίου 2015 και τη μεγάλη ημέρα της συνειδητοποίησης και της επαγρύπνησης της 11ης Ιανουαρίου. Στον 19ο αιώνα, οι δυτικές καγκελαρίες προέβλεψαν τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, του «ασθενούς της Ευρώπης», και επωφελήθηκαν από αυτή. Προέβλεψαν επίσης την κατάρρευση της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας που συνέβη για παρόμοιους λόγους: την άνοδο των επιμέρους εθνικισμών. Τo μέλλον πρόβαλε γεμάτο αυτοπεποίθηση την παραμονή της έκρηξης του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου που φαινόταν αναπόφευκτος. Κι όμως, οι ορθώς σκεπτόμενοι εκείνη την εποχή έκριναν ότι δεν υπήρχαν πραγματικά και χειροπιαστά συμφέροντα, ότι οι μεγάλες δυνάμεις είχαν ήδη μοιράσει τον κόσμο κι ότι ένας πόλεμος δεν θα συνέφερε κανέναν – αντιθέτως, θα οδηγούσε σε καταστροφή και επανάσταση. Ο πόλεμος έγινε μαζί με τρεις επαναστάσεις: στη Ρωσία, τη Γερμανία και στην Ουγγαρία.

Με τη σειρά του, ο Β΄ Παγκόσμιος εμφανίστηκε αναπόφευκτος. Η αποαποικιοποίηση έγινε αντιληπτή ως μια διαδικασία που δεν μπορούσε να ανασχεθεί μολονότι υπήρχαν δυνάμεις που αντιστέκονταν σε αυτή. Κι όμως, πολλοί Γάλλοι της Αλγερίας δεν συνειδητοποίησαν τη δυναμική της παρά μόνο την ημέρα που το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (FLN) παρέλασε ένοπλο στους δρόμους του Αλγερίου. Πώς να μην φοβόμαστε λοιπόν ότι οι ηγέτες και οι έποικοι του Ισραήλ δεν θα δείξουν παρόμοια τύφλωση έναντι των Παλαιστινίων με τραγικές συνέπειες;

Πώς εξηγείται ότι κάπου κάπου είμαστε διορατικοί, ενώ άλλοτε είμαστε τυφλοί; Είναι ένα από τα ερωτήματα αυτής της έρευνας. Η σειρά των απροσδόκητων γεγονότων ή των γεγονότων που δεν αντιληφθήκαμε συνδέεται με φαινόμενα και καταστάσεις διαφορετικής φύσης και εύρους. Μπορούμε τουλάχιστον να εκτιμήσουμε πόσο προβλέψιμο είναι ένα γεγονός; Σίγουρα, στο παρελθόν, υπήρξαν απρόβλεπτα γεγονότα, όπως η συνάντηση των εξερευνητών που ήρθαν από την Ευρώπη με τους ιθαγενείς πληθυσμούς της Αμερικής. Όσο γι’ αυτά που μόλις αναφέραμε, είναι αλήθεια ότι ορισμένα έπεσαν από τον ουρανό –η κρίση του 1929, το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο, η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους– ενώ άλλα ήταν ριζωμένα στο παρελθόν μιας ιστορίας λίγο ή πολύ μακρόχρονης. Για ορισμένα θα μπορούσαμε να διακρίνουμε την επείγουσα φύση τους χωρίς απαραιτήτως να φανταστούμε την εξέλιξη. Τέτοια είναι η περίπτωση του Ολοκαυτώματος. Κοντολογίς, δεν υπάρχει κλίμακα Ρίχτερ στην προβλεψιμότητα της ιστορίας.

Αλλά αν το παρόν είναι απρόβλεπτο, δεν σημαίνει άραγε ότι δεν έχουμε καταλάβει σωστά το παρελθόν; Σε αυτή τη δεύτερη μορφή τύφλωσης μπροστά σε μια καινούργια κατάσταση μπορούν να προστεθούν όλες οι εκδοχές εθελοτυφλίας και άρνησης της πραγματικότητας: μερικές φορές, απλούστατα, δεν θέλουμε να ξέρουμε. Εξού και η άρνηση των Γερμανών να δουν τα άψυχα σώματα των θυμάτων του ναζισμού, μέχρι την άρνηση εγκληματικής φύσης όσων πιστεύουν ότι το Ολοκαύτωμα είναι μύθος. Άλλες μορφές τύφλωσης: η αγωνιστική, «στρατευμένη» ευπιστία, η προσήλωση του κάθε έθνους στο μυθιστόρημα της ιστορίας του, η εθνική δυσαρέσκεια, το δογματικό πνεύμα.

Η έρευνα των αιτίων της τύφλωσης μπροστά στην Ιστορία αρχίζει από την εποχή του Διαφωτισμού. Η μοίρα των κοινωνιών έπαψε να αποδίδεται στη θεϊκή θέληση και, εκτός από τους εμπόρους και τους ασφαλιστές, οι περισσότεροι άνθρωποι εναπόθεσαν στην επιστήμη και στη λογική την έρευνα του μέλλοντος που τους περίμενε και την ανάλυση του παρελθόντος που κληρονομούσαν. Φανταστήκαμε λοιπόν την πορεία της Ιστορίας σαν μια αέναη πρόοδο. Στον δυτικό κόσμο, η Γαλλική Επανάσταση εκφράζει την πρώτη μεγάλη αλλαγή ως προς την αντίληψη της Ιστορίας. Εντούτοις, η αστική τάξη, που την ενσάρκωνε, δεν στάθηκε ικανή, ούτε στη διάρκεια της επανάστασης ούτε αργότερα στην τέλεια κοινωνία που υποτίθεται ότι δημιουργούσε, να αντικαταστήσει τα κληρονομικά δικαιώματα με την ικανότητα και το ταλέντο: μάλλον αντικατέστησε την ιεραρχία της κοινωνικής τάξης με την ιεραρχία της περιουσίας. Η σοσιαλιστική σκέψη που αναπτύχθηκε με τη βιομηχανική επανάσταση απέδωσε στην εργατική τάξη αναγεννητικό ρόλο και ρόλο κινητήριας δύναμης στην πορεία της Ιστορίας.

Με αυτό το σχέδιο πορείας το μέλλον θα έφερνε μια κοινωνία υψηλής μόρφωσης και δυνατοτήτων, σοφίας και όχι χρήματος. Χρεια­ζόταν επιστημονική διαμόρφωση του επαναστατικού προγράμματος ώστε να νομιμοποιηθεί η κατάληψη της εξουσίας από τους στοχαστές στο όνομα των εργαζομένων. Στον 19ο αιώνα, η πολιτική κοινωνία «προόδευε» όπως η επιστήμη: προχωρούσε από την απολυταρχία στον φιλελευθερισμό, ύστερα από τον φιλελευθερισμό στη δημοκρατία, στη διάδοση της γνώσης και στις δίκαιες ιδέες. Έτσι, υποτίθεται ότι η πρόοδος ήταν ακατανίκητη και, μέσω της καθολικής ψηφοφορίας, θα οδηγούσε στον εκδημοκρατισμό των θεσμών και στη συνέχεια στον σοσιαλισμό. Αυτή ήταν η κατεύθυνση της Ιστορίας. Έτσι παίρνει τέλος η εποχή του καπιταλισμού, της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο – χάρη στους ταξικούς αγώνες, την κινητήρια δύναμη της Ιστορίας. Μια πορεία αναπόφευκτη και μη αναστρέψιμη.

Η έκρηξη του Α΄ Παγκόσμιου διέκοψε απότομα αυτή τη διαδικασία. Τo επαναστατικό κίνημα, που για πολλούς ταυτιζόταν με την πορεία της Ιστορίας, έχασε μεμιάς μια σειρά από τα συστατικά του. Έχασε τα όπλα του: η Σοσιαλιστική Διεθνής απέρριψε τη γενική απεργία εναντίον του πολέμου επειδή κηρύχθηκε μόνο στις «προηγμένες» χώρες, πράγμα που ευνόησε, τελικά, τα αυταρχικά καθεστώτα. Το επαναστατικό κίνημα έχανε επίσης τα επιχειρήματά του: ο σοσιαλισμός υπογράμμιζε τα οικονομικά συμφέροντα μη λαμβάνοντας υπόψη την έξαρση του πατριωτικού πάθους. Έχανε και την ίδια του τη νομιμοποίηση διότι, με το πρώτο σάλπισμα και σύμφωνα με τη διατύπωση του ιδρυτή του Φιλελεύθερου Κόμματος Μπενεντέτο Κρότσε, φάνηκε ότι «αν ο σοσιαλισμός ήταν ένα ιδανικό, η υπεράσπιση της πατρίδας ήταν ένα ένστικτο». Τέλος, ο σοσιαλισμός έχασε τις ελπίδες του. Η συμμετοχή στον πόλεμο έκανε την ιδέα της επανάστασης να ξεθωριάζει: η ιδέα της νίκης στον πόλεμο ήταν ισχυρότερη. Οι αναλύσεις για την πορεία της Ιστορίας είχαν λοιπόν χάσει τη βάση τους; Δεν ήταν όλες οι αναλύσεις όμοιες, αλλά η ιδέα μιας νομοτελειακής ιστορικής κατεύθυνσης ήταν κοινή σε όλες. Τρία χρόνια αργότερα, η ήττα, η φτώχεια και η καταπίεση προκάλεσαν τη ρωσική επανάσταση και το μίσος για την απολυταρχία. Η ρωσική επανάσταση σάρωσε τα πάντα: τον τσαρισμό, τις άρχουσες τάξεις, τους θεσμούς. Εκείνη την εποχή πλανιόταν το ερώτημα: Θα εξαπλωθεί η ρωσική επανάσταση σε όλη την Ευρώπη; Ξαναβρήκε η Ιστορία τον δρόμο της;

Το άλλο σοκ που συνέβη σε αυτή την οπτική της Ιστορίας είναι η απροσδόκητη και αστάθμητη ανάδυση του φασισμού και ακόμα περισσότερο του ναζισμού στη Γερμανία, σε μια χώρα με μεγάλο επαναστατικό πρόγραμμα και ανεπτυγμένη επιστήμη. Το ψυχικό τραύμα ήταν άνευ προηγουμένου. Σήμαινε ότι η μαρξιστική θεωρία ήταν ασυνάρτητη κι ότι ο παραλογισμός θριάμβευε επί του επιστημονικού πνεύματος. Το τρίτο σοκ –που έκανε τους ανθρώπους να χάσουν την πίστη τους στην ιδέα της προόδου και στη λογική– ήταν η χρεοκοπία του σοβιετικού συστήματος που συνόδευσε την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου το 1989.

Όμως, όταν αυτά τα ανήκουστα γεγονότα θεωρήθηκαν το «τέλος της Ιστορίας» διατυπώσαμε μια άλλη μορφή πίστης. Είναι αλήθεια ότι δεν θέλαμε να ακούσουμε μια κραυγή που ερχόταν από μακριά: «Έφτασε η στιγμή του Ισλάμ». Ήμασταν προσκολλημένοι στην πίστη μας στον Διαφωτισμό που πρέσβευε ότι, χάρη στη λογική, οι κοινωνίες ήταν κύριες της τύχης τους… Σε ένα κείμενο του 1930, ο Πολ Βαλερί έβλεπε, αντιθέτως, την αναπόφευκτη παρακμή της Ευρώπης και το τέλος της αποικιοκρατίας. Ο Βαλερί δεν έπαιρνε υπόψη όλες τις πλευρές της παγκόσμιας κατάστασης εκείνη την εποχή, κυρίως την ανάδυση της αμερικανικής και σοβιετικής ισχύος, ούτε τα σημάδια που ανήγγελλαν τις εξεγέρσεις στην ανατολική Αφρική, στην Ινδία και στην Ινδοκίνα. Δεν έπαιρνε υπόψη ούτε το κόστος της αποικιοκρατίας και των συνεπειών της. Οι παρατηρήσεις του αντιστοιχούσαν σε μια περασμένη εποχή όπου, στην Ιστορία, θριάμβευε ο ορθολογισμός:

Η Ευρώπη θεμελίωσε την επιστήμη που μεταμόρφωσε τη ζωή και πολλαπλασίασε τη δύναμη όσων την κατείχαν. Όμως, από την ίδια της τη φύση, η επιστήμη είναι ουσιωδώς μεταδόσιμη: αποτελεί ένα σύνολο από οικουμενικούς κανόνες και συνταγές. Τα μέσα που προφέρει στους μεν είναι προσιτά και στους δε.

Και εκτός αυτού, αυτά τα μέσα αυξάνουν την παραγωγή – όχι μόνον την ποσότητα αλλά και την ποιότητά της.

Στα παραδοσιακά αντικείμενα του εμπορίου προστίθεται ένα πλήθος καινούργιων αντικειμένων που προκαλούν επιθυμία και ανάγκη – μια μεταδοτική ή μιμητική διαδικασία. Οι λαοί γίνονται σιγά σιγά λάτρεις και αγοραστές των καινούργιων προϊόντων. Μεταξύ αυτών και των σύγχρονων όπλων […]

Έτσι, η τεχνητή ανισότητα των δυνάμεων στην οποία θεμελιωνόταν, επί τρεις αιώνες, η ευρωπαϊκή κυριαρχία τείνει να εξαφανιστεί και μάλιστα σύντομα. Επανεμφανίζεται η ανισότητα που θεμελιώνεται στις στατιστικές, στα ψυχρά νούμερα […].

Με άλλα λόγια, αυξάνεται ο αριθμός των Κινέζων, των Αφρικανών και των Ινδών, ενώ ο αριθμός των Ευρωπαίων παραμένει στάσιμος…

Δεν υπάρχει τίποτα πιο κουτό στην Ιστορία από τον ευρωπαϊκό πολιτικό και οικονομικό ανταγωνισμό σε σύγκριση, συνδυασμό και αντιπαράθεση με την ευρωπαϊκή ενότητα και συμμαχία στον επιστημονικό τομέα. […] O αγώνας αυτός δεν κάνει τίποτε άλλο από το να μεταφέρει σε μακρινές αποστάσεις τις δυτικές διαστάσεις: έτσι, μοιραία, η Ευρώπη αυτή καθαυτή μπαίνει σε δεύτερη μοίρα εξαιτίας των μικρών γεωγραφικών της διαστάσεων συγκριτικά με τον υπόλοιπο κόσμο. Τα έργα και οι εσωτερικές ανταλλαγές του ευρωπαϊκού πνεύματος προεκτείνουν αυτές τις διαστάσεις. Κρίμα που η Ευρώπη δεν είχε ποτέ μια πολιτική για την ευρωπαϊκή σκέψη.

«Δεν υπάρχει τίποτα πιο κουτό»… Μήπως σήμερα το «πιο κουτό» είναι οι σαμπάνιες για το 100ό Airbus που κατασκευάστηκε στην Κίνα ή για τον οπλισμό υψηλής τεχνολογίας που πουλιέται χωρίς να ξέρει κανείς για ποιο σκοπό… Κουταμάρα ή τύφλωση;

Αυτή η έρευνα για την τύφλωση του 20ού αιώνα μέχρι το 2015 μπορεί να συνεισφέρει στην ερμηνεία και την αποσαφήνιση μιας αδιαφανούς κατάστασης που έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε να αμφισβητούμε, τις τελευταίες δεκαετίες, την ίδια την ιδέα της προόδου. Οι κοινωνίες δεν είναι πλέον κύριες της μοίρας τους: δεν ξέρουν ποιον και τι να πιστέψουν, ενώ, όπως είχε προβλέψει ο Αντρέ Μαρλό, οι θρησκείες βρίσκονται σε άνοδο. Αλλά δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ικανοί για θρησκευτική πίστη – είναι ικανοί για οργή που μοιάζει ακόμα με σκορπισμένη άμμο. Η δημοκρατία στη Δύση βρίσκεται υπό επιτήρηση, όπως έδειξε ο ιστορικός Πιερ Ροζανβαλόν, αλλά, όπως συνέβαινε στον ναζισμό και στον κομμουνισμό –και όπως συμβαίνει στα ισλαμικά κράτη– δεν αμφισβητούμε ούτε την αρχή ούτε τη νομιμότητα αυτής της επιτήρησης. Αν ο σοσιαλισμός έχασε ένα μέρος του οπλοστασίου του από την κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος, κι αν το υπερφιλελεύθερο κύμα μάς παρασέρνει σαν το πλοίο των τρελών, η δημοκρατία και το κοσμικό κράτος πρέπει να ανανεώσουν τα δικά τους οπλοστάσια – μια άλλη πλευρά αυτού που ονομάσαμε μεταστροφή της Ιστορίας. Εδώ θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε την καταγωγή ορισμένων περιπτώσεων τύφλωσης του παρελθόντος με την ελπίδα ότι αυτό θα μας βοηθήσει να αποφύγουμε όσες μας περιβάλλουν σήμερα.

Τα ερωτήματα που τίθενται δεν έχουν απαντηθεί. Κι αν θέλουμε να καταλάβουμε πόσο προβλέψιμες ή απρόβλεπτες ήταν οι καταστάσεις που εξετάζουμε, μας χρειάζεται μια μέθοδος. Μια πρώτη προσέγγιση, «σύντομης ιστορίας», αφορά τις μορφές και τις εκδηλώσεις της τύφλωσης με σειρά εμφάνισής τους από το τέλος του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου. Γεγονότα απρόβλεπτα, που ολοκληρώθηκαν, που προκλήθηκαν. Η πρώτη εκδήλωση τύφλωσης ήταν η παράδοξη γιορτή των Γερμανών στις 11 Νοεμβρίου 1918: νόμιζαν πως κέρδισαν τον πόλεμο, δεν ήξεραν ότι είχαν ήδη υπογράψει την κατάπαυση του πυρός. Ήταν μια συλλογική παρεξήγηση. Ξέρουμε άλλωστε ποιες ήταν οι αυταπάτες των νικητών. Παρόλο που η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, μερικές μορφές συμπεριφοράς δίνουν αυτή την εντύπωση. Η συλλογική παρεξήγηση επαναλαμβάνεται το 1938. Γενική ευωχία των Γάλλων για την επιστροφή του πρωθυπουργού Εντουάρ Νταλαντιέ από το Μόναχο: πίστευαν ότι η ειρήνη θα επικρατήσει.

Σε αυτή την πρώτη προσέγγιση θα αναφέρουμε ορισμένους παραλληλισμούς όπως ο παραπάνω.

«Κυβερνώ σημαίνει προβλέπω» έλεγε ο Ογκίστ Κοντ και δεν μπορούμε παρά να συμφωνήσουμε. Αλλά η ικανότητα πρόβλεψης είναι συνυφασμένη με την ικανότητα ανάλυσης.

Στη δεύτερη προσέγγιση, της «μακράς ιστορίας», σε συνδυασμό με την πρώτη, θα αναζητήσουμε τις ρίζες της τύφλωσης στο απώτερο παρελθόν, όπως έκανε ο Πολ Βαλερί. Με αυτό τον τρόπο θα παρατηρήσουμε ότι οι διαμορφωτές γνώμης και οι επιστήμονες που δημιουργούν το πολιτικό πνεύμα στις χριστιανικές ή στις ισλαμικές χώρες τυφλώθηκαν ως προς τη δυνατότητά τους να εφαρμόσουν τον σοσιαλισμό, τον φιλελευθερισμό ή τον ισλαμισμό… Παρενέργειες ή πονηριά της Ιστορίας; Οι μεγάλες αρχές που διέπουν τη συμπεριφορά των κοινωνιών καταπατούνται, συνειδητά ή ασυνείδητα: τα ανθρώπινα δικαιώματα, η φιλανθρωπία, η κυριαρχία των εθνών. Ορισμένες εκδηλώσεις τύφλωσης προέρχονται από το παρελθόν των κοινωνιών, από το απόθεμα των συλλογικών αρνητικών συναισθημάτων. Ανάμεσα σε αυτά είναι τα στερεότυπα και οι εθνικοί μύθοι, τα κόμματα, οι Εκκλησίες, η μνήμη των ατόμων και των οικογενειών –διπλή κληρονομιά– όπως και οι εμφυτευμένες φήμες, ο ρατσισμός, η ξενοφοβία. Όταν διασταυρώνονται αυτοί οι παράγοντες, οι θεωρίες και οι πρακτικές, η πληροφορία προσθέτει άραγε κάτι στην κατανόηση της Ιστορίας; Και ποια γλώσσα χρησιμοποιεί; Επιστήμονες, συγγραφείς και καλλιτέχνες συμμετέχουν στον παραμερισμό ορισμένων περιπτώσεων τύφλωσης και ορισμένων εστιών από τις οποίες προέρχεται: η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος και οι κοινωνικές επιστήμες έχουν συνεισφέρει στη διορατικότητα και στην κατανόηση της Ιστορίας.

Στην επόμενη σελίδα: Το κινεζικό ξύπνημα, ο Μάης του ’68 και η Αλ Κάιντα

1 2 3

TAGS :
Marc Ferro βιβλίο Τύφλωση - Ή γιατί αρνούμαστε να δούμε την πραγματικότητα

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook