Τσέζαρε Παβέζε: 70 χρόνια από τον θάνατό του

«Πριν προσθέσει το όνομά του στον μακρύ κατάλογο των ποιητών που κατέφυγαν στην αυτοχειρία, ο Τσέζαρε Παβέζε αναδείχθηκε σε μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες των ιταλικών γραμμάτων του εικοστού αιώνα».

Αυτό που μυστικά φοβάσαι πιο πολύ συμβαίνει πάντα.
Γράφω: ω Εσύ, λυπήσου με. Κι έπειτα;

Αρκεί λίγο κουράγιο.

Όσο περισσότερο προσδιορισμένος και σαφής είναι ο
πόνος, τόσο περισσότερο παλεύει το ένστικτο της ζωής
και καταρρέει η ιδέα της αυτοκοτονίας.

Έμοιαζε εύκολο να το συλλογίζεσαι. Ακόμα και γυναι-
κούλες το έχουν κάνει.
Χρειάζεται ταπεινότητα, όχι αλαζονεία.

Όλα αυτά με αηδιάζουν.
Όχι λόγια. Μια χειρονομία. Δεν θα ξαναγράψω πια.

Αυτή είναι η ακροτελεύτια εγγραφή, με ημερομηνία 18 Αυγούστου 1950, στο ημερολόγιο του Ιταλού συγγραφέα και ποιητή Τσέζαρε Παβέζε. Μερικές μέρες αργότερα, στις 27 Αυγούστου, ο Παβέζε βρέθηκε νεκρός στο κρεβάτι ενός ξενοδοχείου του Τορίνο. «Διάλεξε για να πεθάνει», έγραψε αργότερα η Νατάλια Γκίνζμπουργκ, «μια οποιαδήποτε μέρα εκείνου του φλογερού Αυγούστου. Και διάλεξε το δωμάτιο ενός ξενοδοχείου κοντά στον σταθμό, θέλοντας να πεθάνει, στην πόλη του, σαν ένας ξένος». Ο Παβέζε ήταν τότε σαράντα δύο ετών. Πριν προσθέσει το όνομά του στον μακρύ κατάλογο των ποιητών που κατέφυγαν στην αυτοχειρία, έγραψε δέκα μυθιστορήματα, δύο τόμους διηγημάτων, δύο ποιητικές συλλογές, μια συλλογή διαλογικών κειμένων κι ένα πλήθος λογοτεχνικών άρθρων και μεταφράσεων, και αναδείχθηκε σε μία από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες των ιταλικών γραμμάτων του εικοστού αιώνα.

Ο Παβέζε εμφανίστηκε στα γράμματα με την ποιητική συλλογή Η Εργασία Κουράζει (1936), σύντομα όμως εγκατέλειψε την ποίηση και αφοσιώθηκε στην πεζογραφία. Στην ποίηση επέστρεψε περί τα τέλη του βίου του με δύο σύντομες ποιητικές ενότητες. Η πρώτη τιτλοφορείται Η γη και ο θάνατος και περιλαμβάνει εννέα ποιήματα που γράφτηκαν στη Ρώμη από τις 27 Οκτωβρίου έως τις 3 Δεκεμβρίου 1945 και δημοσιεύτηκαν δύο χρόνια αργότερα στο περιοδικό Le tre Venezie. Η δεύτερη ενότητα βρέθηκε μετά την αυτοκτονία του Παβέζε, ανάμεσα στα χαρτιά του. Τα δέκα ποιήματα αυτής της σειράς, που έχει τίτλο Ο θάνατος θα ’ρθει και θα ’χει τα μάτια σου, γράφτηκαν στο Τορίνο από τις 11 Μαρτίου  ως τις 11 Απριλίου 1950 κι αποτελούν το κύκνειο άσμα του ποιητή. Δύο από τα ποιήματα αυτά, το πρώτο και το τελευταίο της σειράς, είναι γραμμένα στην αγγλική γλώσσα. Και οι δύο ενότητες τυπώθηκαν έπειτα από τον θάνατο του Παβέζε σ’ έναν τόμο με τον γενικό τίτλο Ο θάνατος θα ’ρθει και θα ’χει τα μάτια σου.

«Τα δέκα ποιήματα της δεύτερης σειράς στην ποιητική ενότητα ‘‘Ο θάνατος θα ’ρθει και θα ’χει τα μάτια σου’’ αναφέρονται στην Αμερικανίδα ηθοποιό Κόννι Ντόουλινγκ, με την οποία ο ποιητής συνδέθηκε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα την άνοιξη του 1950». (Αριστερά: Cesare Pavese by Fabrizio Cassetta. Δεξιά: Constance Dowling by Esoterica Art Agency).

Οι τελευταίες αυτές ποιητικές καταθέσεις του Παβέζε έχουν κοινή, ερωτική θεματική. Και στις δύο ποιητικές ενότητες κυριαρχεί η μορφή μιας γυναίκας. Όπως μας πληροφορούν οι βιογράφοι του Παβέζε, στην πρώτη περίπτωση αντικείμενο της ερωτικής επιθυμίας του ποιητή είναι μια κοινή γυναίκα που γνώρισε στη Ρώμη στα τέλη του 1945, ενώ τα δέκα ποιήματα της δεύτερης σειράς αναφέρονται στον τελευταίο μεγάλο έρωτα του Παβέζε, την Αμερικανίδα ηθοποιό Κόννι Ντόουλινγκ, με την οποία ο ποιητής συνδέθηκε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα την άνοιξη του 1950.

Γύρω από αυτόν τον κεντρικό πυρήνα ο Παβέζε ενορχηστρώνει μια σειρά από δευτερογενή θέματα, που ανάγονται στις πεποιθήσεις του για τη δαιμονική αλήθεια της φύσης και τις αγροτικές ρίζες της τέχνης. Έτσι, το φυσικό τοπίο και οι μυθικές προεκτάσεις του ταυτίζονται με τη μορφή της γυναίκας στην ενότητα Η γη και ο θάνατος, ενώ μπορούμε επίσης να διαπιστώσουμε, στην ίδια ενότητα, το ταραγμένο κλίμα της μεταπολεμικής εποχής, όπως καταγράφεται στις συχνές αναφορές του Παβέζε στον εφιάλτη του πολέμου. Αντιθέτως, στην ποιητική ενότητα Ο θάνατος θα ’ρθει και θα ’χει τα μάτια σου η ποίηση του Παβέζε γίνεται περισσότερο βιωματική και αρθρώνεται κάτω από συνθήκες αφόρητης απουσίας ανθρώπων, ώστε τα λοίσθια αυτά ποιήματα να απηχούν αυτό που υπήρξε το κεντρικό μοτίβο της ποίησης και της πεζογραφίας του: τη μοναξιά του ατόμου και την αποτυχία των κοινωνικών του σχέσεων.

«Στην ποιητική ενότητα ‘‘Ο θάνατος θα ’ρθει και θα ’χει τα μάτια σου’’ η ποίηση του Παβέζε γίνεται περισσότερο βιωματική και αρθρώνεται κάτω από συνθήκες αφόρητης απουσίας ανθρώπων», σημειώνει στην Εισαγωγή του βιβλίου ο μεταφραστής του –και ποιητής ο ίδιος– Σωτήρης Τριβιζάς. (Φωτογραφία: Ευριπίδης Κλεόπας).

Κάτω από τον τίτλο Η τέχνη του ζην στεγάζεται το προσωπικό ημερολόγιο του Τσέζαρε Παβέζε, που καλύπτει τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια της ζωής του (1935-1950). Το ημερολόγιο, που βρέθηκε ανάμεσα στα χαρτιά του συγγραφέα κι εκδόθηκε δύο χρόνια μετά τον θάνατό του, παρακολουθεί από κοντά την πνευματική περιπέτεια του Παβέζε, αλλά και καταγράφει την τραγωδία της καθημερινής ζωής του: τους φόβους, τις αμφιβολίες, τις έμμονες ιδέες του, τις ερωτικές του απογοητεύσεις. Η σχέση του με το βιωματικό, και εν πολλοίς αυτοβιογραφικό, έργο του Παβέζε είναι αυταπόδεικτη. Πέρα από την καθαυτό λογοτεχνική του αξία, το ημερολόγιο μάς επιτρέπει να προσεγγίσουμε το έργο του Παβέζε καθοδηγούμενοι από τον ίδιο τον συγγραφέα. Εδώ μεταφράζονται οι εγγραφές του τελευταίου χρόνου του ημερολογίου, του τελευταίου χρόνου της ζωής του Τσέζαρε Παβέζε, όπου καταγράφεται η πορεία του προς τον έρωτα και τον θάνατο· προς ένα «κληρονομικό αρχέτυπο» που επαναλαμβάνεται στους αιώνες.

Στην επόμενη σελίδα: «O θάνατος θα’ ρθει και θα ’χει τα μάτια σου».

1 2

TAGS :
βιβλίο Παβέζε Ποίηση

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook