Χαλάρωσε, τίποτα δεν είναι υπό έλεγχο…

«Υπάρχει ο εαυτός που λειτουργεί συμβατικά –που πηγαίνει στη δουλειά, που ακούει μουσική– και υπάρχει και ο εαυτός που κατασκευάζουμε με τις φαντασιώσεις μας –τις φοβίες, τις ανασφάλειές μας. Το Ζαζέν βοηθάει να ‘’χάσει’’ κανείς αυτόν τον εαυτό ώστε να μπορεί ο πρώτος να λειτουργεί πολύ πιο αποτελεσματικά».

«Θέλω να ασχοληθώ με το Ζαζέν», μου έγραψε ένας αναγνώστης, «όμως φοβάμαι τις μεταφυσικές εμπειρίες τις οποίες αναφέρουν συχνά οι άνθρωποι που ασχολούνται –αυτό που με τρομάζει περισσότερο είναι η απώλεια ελέγχου και οι εμπειρίες αυτές μοιάζουν σαν τρέλα».

Fair enough –πράγματι κάπως έτσι ακούγεται, ειδικά αν κανείς δεν αντιλαμβάνεται πού διαφέρει π.χ. ο Ίκιου για τον οποίο είχα γράψει παλιότερα,  από τον Τσέγκυαμ Τρούνγκπα ή από τους γκουρού τύπου Μαχαρίσι, Ραζνίς/Όσο και Σάι Μπάμπα που κατέκλυσαν τη Δύση στο περιθώριο των κοινωνικών κινημάτων της δεκαετίας του 1960. Η «φώτιση» του Βουδισμού μπλέκεται με την «υπέρβαση» του Ινδουισμού (ή έστω των νέων ερμηνειών του) και με την «τρελή σοφία» των Θιβετανών και όλο μαζί μοιάζει εντελώς ασύμβατο με την πραγματικότητα μιας οικογένειας, μιας καριέρας και μιας κανονικής ζωής, τουλάχιστον όπως είθισται να αντιλαμβανόμαστε την κανονικότητα στη Δύση.

Παρακάμπτοντας, προς το παρόν τουλάχιστον, τη συγκριτική θρησκειολογική ανάλυση, μένω στο βασικό σημείο του αναγνώστη μου: η απώλεια ελέγχου μπορεί όντως να είναι τρομακτική, όμως φοβάμαι ότι όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, ο συγκεκριμένος συγχέει την επαναλαμβανόμενη –και φαινομενικά απαράλλαχτη– καθημερινότητά του με την ύπαρξη ελέγχου.

Όμως σε πόσα πράγματα έχει –και έχουμε όλοι μας– πραγματικό έλεγχο σε αυτά που συμβαίνουν γύρω μας; Ένα ποτήρι μπίρα παραπάνω πριν την οδήγηση, ένα γραπτό μήνυμα στο κινητό την ώρα που κάνουμε τον τελικό έλεγχο σε ένα λογιστικό φύλλο ή κάτι ενδιαφέρον στην τηλεόραση την ώρα που κόβουμε κρεμμύδια για τη βραδινή σαλάτα μπορεί να αλλάξουν τη ζωή μας για πάντα και παρότι όλα τα παραπάνω είναι πράγματα που «ελέγχουμε», οι περισσότεροι στην πραγματικότητα αφήνουμε να περάσουν λάθρα ακριβώς επειδή, στατιστικά, δεν θα «χάσουμε τον έλεγχο». Όσο και αν χιλιάδες άλλοι άνθρωποι τον χάνουν καθημερινά.

Πηγαίνοντας λίγο βαθύτερα, φτάνουμε στο πιο ενδιαφέρον σημείο των μηνυμάτων που αντάλλαξα με τον συγκεκριμένο αναγνώστη: το πιο επίφοβο σημείο γι αυτόν είναι ότι «χάνοντας τον έλεγχο», θα «χάσει τον εαυτό του». Και λέω ότι το σημείο αυτό είναι το πιο ενδιαφέρον επειδή οδηγεί σε μια ακόμα παρανόηση πολλών ανθρώπων –και όχι μόνο σε σχέση με τον Βουδισμό: στο ότι το «χάνω τον εαυτό μου» μεταφράζεται αυτόματα σε «χάνω τα λογικά μου» ή «χάνω τη δυνατότητα να λειτουργώ εντός του κοινωνικού μου πλαισίου». Κάτι τέτοιο ακούγεται πραγματικά τρομακτικό, όμως είναι όντως έτσι;

Το ξέρω ότι θα ακουστεί παράδοξο, όμως για τον Βουδισμό Ζεν το ένα δεν συνεπάγεται το άλλο: υπάρχει ο εαυτός που λειτουργεί συμβατικά –που κλείνει ραντεβού, που πηγαίνει στη δουλειά, που ακούει μουσική– και υπάρχει και ο εαυτός που κατασκευάζουμε με τις φαντασιώσεις μας –τις φοβίες, τις ανασφάλειες και τις προϊδεάσεις μας∙ το Ζαζέν βοηθάει να «χάσει» κανείς αυτόν τον εαυτό ώστε να μπορεί ο πρώτος να λειτουργεί πολύ πιο αποτελεσματικά.

Όπως έλεγα και στον αναγνώστη μου, οι άνθρωποι του Ζεν που έχω γνωρίσει είναι όλοι άνθρωποι που λειτουργούν μια χαρά μέσα στην κοινωνία στην οποία ζουν –στην Ιαπωνία και στη Δύση. Μπορεί σε ορισμένα πράγματα να είναι αντισυμβατικοί –να τους απασχολεί λιγότερο τι ρούχα θα φορέσουν ή αν θα γίνουν αποδεκτοί από μια παρέα ή αν θα βγάλουν τα περισσότερα δυνατά χρήματα από τη δουλειά τους–, όμως αυτό είναι περισσότερο πρόβλημα των άλλων παρά των ίδιων.

Ιδιαίτερα μάλιστα σε ό,τι αφορά τα πράγματα που έχουν ουσιαστική αξία –τις σχέσεις τους με τα δικά τους πρόσωπα, την ισορροπία τους, την υγεία τους– θα έλεγα με σιγουριά ότι αποπνέουν μια αίσθηση πληρότητας που απουσιάζει από τους «εκτός». Ίσως επειδή έχουν συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι ο καλύτερος τρόπος να αντιμετωπίσεις την πραγματικότητα δεν είναι να την «ελέγξεις» αλλά να αντιδράς νηφάλια στα εκάστοτε ερεθίσματά της, καλά ή κακά, ευχάριστα ή δυσάρεστα ή βαρετά∙ μπορεί να μην ακούγεται πολύ συναρπαστικό, αλλά σίγουρα σε βοηθάει να κοιμάσαι πιο ήρεμα το βράδυ και να ξυπνάς με καλύτερη διάθεση το πρωί.

//Ο Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης είναι δημοσιογράφος και μεταφραστής, και παρεμπιπτόντως μοναχός Ζεν.

Διαβάστε ακόμα: Πώς αφιερώνοντας δέκα λεπτά την ημέρα στην άσκηση Ζαζέν μπορεί να σου αλλάξει η ζωή.

TAGS :
βούδας διαλογισμός ζαζεν Ζεν

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook