Ο Γάλλος μαθηματικός, καθηγητής της ιστορίας των επιστημών στο πανεπιστήμιο Paris VIII και μυθιστοριογράφος Ντενί Γκετζ –έφυγε από τη ζωή στις 24 Απριλίου 2010– στο «Θεώρημα του Παπαγάλου» συνθέτει «ένα μοναδικό κράμα αστυνομικού μυθιστορήματος, βουλεβάρτου, σχολικού εγχειριδίου και ταξιδιωτικού οδηγού». (Photo Credit: Ph. Grollier/Opale/Seuil).

Από την επίλυση της δευτεροβάθμιας εξίσωσης που περιγράφεται στις βαβυλωνιακές πινακίδες μέχρι την αγωνιώδη επιστολή-διαθήκη του Γκαλουά για τις ρίζες των πολυωνυμικών εξισώσεων – γραμμένη την παραμονή του θανάτου του –, από την απόδειξη της ασυμμετρίας του που ίσως να στοίχισε τη ζωή του στον Ίππασο τον Μεταποντίνο μέχρι την απόδειξη του Ουάιλς για το τελευταίο θεώρημα του Φερμά, η ιστορία των μαθηματικών είναι μια εποποιία ιδεών, προβλημάτων, επινοήσεων. Είναι όμως, κυρίως, μια ιστορία ανθρώπων.

Ανθρώπων ευφυών που, ζώντας μέσα στην εποχή τους, μπόρεσαν να σκεφτούν πολύ πέρα από αυτήν. Ανθρώπων φωτισμένων, που μέσα από την ομίχλη μπόρεσαν να διακρίνουν την αντίπερα όχθη και, σιγά σιγά, να βρουν το πέρασμα που οδηγούσε εκεί. Ανθρώπων περίεργων που σαν τον Ιπποκράτη τον Χίο ή τον Ομάρ Χαγιάμ έκαναν τις μεγάλες ερωτήσεις. Ανθρώπων μεθοδικών, που σαν τον Ευκλείδη ή τον Όιλερ συστηματοποίησαν τις απαντήσεις.

Ανθρώπων παράξενων, που σαν τον Αρχιμήδη, στο περιθώριο των «σοβαρών» μαθηματικών τους μελετών, επινόησαν, έτσι για να περάσει η ώρα, μηχανές που έκαναν την πόλη τους να αντέξει δυο χρόνια ρωμαϊκής πολιορκίας.

Ανθρώπων που σαν τον Ταρτάλια μάταια προσπάθησαν να κρατήσουν τις πιο σημαντικές τους ανακαλύψεις για τον εαυτό τους, κι άλλων που σαν τον Άμπελ και τον Γκαλουά πέρασαν τη σύντομη ζωή τους ψάχνοντας μάταια ένα βήμα για να δημοσιοποιήσουν τη δουλειά τους.

 «Η ιστορία των μαθηματικών είναι μια εποποιία ιδεών, προβλημάτων, επινοήσεων. Είναι όμως, κυρίως, μια ιστορία ανθρώπων. Ανθρώπων ευφυών, φωτισμένων, περίεργων, μεθοδικών, παράξενων…»

Η ιστορία αυτών των ανθρώπων θα ’πρεπε να είναι τουλάχιστον για τους μη ειδικούς απωθητική ή τουλάχιστον βαρετή. Ιδίως αν έχει κανείς τη φιλοδοξία να συμπεριλάβει στη διήγησή του, εκτός από την ιστορία της ζωής τους, και την ιστορία της δουλειάς τους.

Αριστερά: «Πάνω απ’ όλα παραμυθάς, ο Γκετζ φροντίζει τα παραμύθια του να στηρίζονται πάνω σε τεκμηριωμένα ιστορικά στοιχεία». Δεξιά: «Το Θεώρημα του Παπαγάλου» κυκλοφόρησε στα ελληνικά το 1999 από τις Εκδόσεις Πόλις (ένα χρόνο μετά την έκδοσή του στα γαλλικά). Το 2010 επανακυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Κέδρος –και στις δυο σε μετάφραση του Τεύκρου Μιχαηλίδη.

Ο καθένας είναι πρόθυμος να διαβάσει κάποια ανέκδοτα που να αναδεικνύουν το προφίλ του «παράξενου», «αφηρημένου», «ιδιόρρυθμου», δηλαδή το προφίλ που έχουμε συνηθίσει να αποδίδουμε στους «μαθηματικούς». Όταν όμως κάποιος καταπιάνεται να εξηγήσει τις ιδέες, τις μεθόδους, το έργο των μαθηματικών, τα κεφάλια αρχίζουν να κουνιούνται δύσπιστα, τα μάτια να κοιτάζουν αλλού κι οι συνομιλητές διακριτικά απομακρύνονται.

Η πένα του Γκετζ πέτυχε λοιπόν το ακατόρθωτο. Κατάφερε να μετατρέψει αυτή τη δυσνόητη και παρεξηγημένη ιστορία σε μια Χολλυγουντιανή υπερπαραγωγή. Η ζωή και το έργο των μαθηματικών παρελαύνει μπροστά στα μάτια του αναγνώστη όπως η ιστορία του Μπεν Χουρ ή του Τελευταίου Αυτοκράτορα της Κίνας.

Με κέντρο το Παρίσι, που ο Γκετζ το παρουσιάζει – για να δανειστούμε τα λόγια του Δουμά – «με την ίδια κοκεταρία που παρουσιάζει κανείς στους φίλους του μια ωραία γυναίκα», η διήγηση εκτυλίσσεται στο χώρο και στο χρόνο ανάλαφρα και συνάμα μεθοδικά. Η αγάπη για την πόλη του, το Παρίσι, η μανία του για ταξίδια από το Τόκυο στην Αμαζονία κι από την παγωμένη Σκανδιναβία στη Μεσογειακή Σικελία, μαζί με το πάθος του για τα μαθηματικά έρχονται να συνθέσουν ένα μοναδικό κράμα αστυνομικού μυθιστορήματος, βουλεβάρτου, σχολικού εγχειριδίου και ταξιδιωτικού οδηγού. Πάνω απ’ όλα παραμυθάς, ο Γκετζ φροντίζει τα παραμύθια του να στηρίζονται πάνω σε τεκμηριωμένα ιστορικά στοιχεία.

«Το ‘‘Θεώρημα του Παπαγάλου’’ είναι σαν ένα παχύ, πολύχρωμο περσικό χαλί. Ανάμεσα στις ίνες του είναι κρυμμένα δεκάδες πολύτιμα πετράδια. Ο αναγνώστης μπορεί να βουλιάξει ηδονικά στο πέλος του, διαλέγοντας πού και πού όποια πετράδια του αρέσουν, για να συνθέσει το δικό του κόσμημα», γράφει ο Τεύκρος Μιχαηλίδης.

Το Θεώρημα του Παπαγάλου είναι ένα βιβλίο που αντέχει σε δεύτερη και τρίτη ανάγνωση. Ο αναγνώστης δεν πρέπει να διστάσει να παραλείψει κάποια κομμάτια που θα του φανούν πολύ δύσκολα ή τεχνικά. Αυτό δεν θα τον εμποδίσει να απολαύσει το βιβλίο μέχρι το τέλος και ενδεχομένως να επανέλθει αργότερα στα κομμάτια που παρέλειψε.

Άλλωστε, το Θεώρημα του Παπαγάλου είναι σαν ένα παχύ, πολύχρωμο περσικό χαλί. Ανάμεσα στις ίνες του είναι κρυμμένα δεκάδες πολύτιμα πετράδια. Ο αναγνώστης μπορεί να βουλιάξει ηδονικά στο πέλος του, διαλέγοντας πού και πού όποια πετράδια του αρέσουν, για να συνθέσει το δικό του κόσμημα. Μπορεί να επιστρέψει την επομένη και τη μεθεπομένη. Κάθε φορά θα ανακαλύπτει κι άλλες πολύτιμες πέτρες, κάθε μέρα το κόσμημά του θα γίνεται πλουσιότερο, ομορφότερο.

 Ο παπαγάλος μπορεί να πετάξει. Το χαλί θα είναι πάντα εκεί.

 

// Το κείμενο που φιλοξενεί η στήλη είναι το «Σημείωμα του μεταφραστή» Τεύκρου Μιχαηλίδη στο τέλος (σελ. 709) του βιβλίου του Ντενί Γκετζ «Το Θεώρημα του Παπαγάλου», Εκδόσεις Κέδρος, 2010.

Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης είναι μαθηματικός, συγγραφέας και μεταφραστής. Το τελευταίο του βιβλίο –από κοινού με τον Τάσο Μπούντη– με τίτλο «Μιλώντας στην Αθηνά για το χάος και την πολυπλοκότητα» κυκλοφόρησε το 2017 από τις Εκδόσεις Πατάκη.

 

 Διαβάστε ακόμα: Προκόπης Δούκας – «Πώς ο παπαγάλος με έκανε να δω τα μαθηματικά με άλλο μάτι».

 

 

 

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top