To αγαθό Αρκουδάκι Πάντιγκτον φοράει πια τα χρώματα της Ουκρανίας.

«Confirmed. Volodymyr Zelensky is the Ukrainian voice of Paddington Bear».
(Franklin Leonard).

Το έτος 1929, όταν ο ομιλών κινηματογράφος είχε σχεδόν επιβληθεί στην Αμερική, ο μεγάλος Άγγλος ηθοποιός και σκηνοθέτης Τσαρλς Τσάπλιν δήλωσε αναστατωμένος τα ακόλουθα: «Καταστρέφουν την αρχαιότερη τέχνη του κόσμου – την παντομίμα. Καταστρέφουν τη μεγάλη ομορφιά της σιωπής. Κατεδαφίζουν το νόημα της οθόνης».

Ο Τσάπλιν επέμεινε τότε στο βωβό σινεμά, μάλιστα με την κορυφαία ταινία του, Τα φώτα της πόλης, του 1931, εκεί όπου ένα τυφλό κορίτσι διακρίνει το φως. Το 1940, όμως, ο Τσάπλιν διέκρινε το σκότος που είχε σκεπάσει τη Μητέρα Ευρώπη και συνθηκολόγησε με τον ομιλούντα κινηματογράφο γυρίζοντας τον Μεγάλο δικτάτορα, τη διάσημη σάτιρα εναντίον των ναζί. Ήταν η πρώτη φορά που μιλούσε.

Στον Μεγάλο δικτάτορα, προτού πέσει στο μελόδραμα της ομιλίας, ο Τσάπλιν διαπρέπει με την αρχαία τέχνη της παντομίμας.

Η φωνή του (διόλου γοητευτική) κυριαρχεί βέβαια στο τέλος, στην ομιλία με την επωδό «Look up, Hannah!», όπως ήταν το αληθινό όνομα μιας ψυχικά ασθενούς θεατρίνας γνωστότερης ως Λίλλυ Χάρλεϊ. Ο Τσάπλιν ήταν ο μικρότερος γιος της. Θα ήθελε, φαίνεται, να δείξει στη μαμά του το φως. Θα ήθελε να δει τη μαμά του.

Αλίμονο: ο ομιλών κινηματογράφος ξέρουμε ότι επί της ουσίας κατέστρεψε τον ιδιοφυή Τσάπλιν, πνίγοντας τις αγγελικές του χορογραφίες μέσα στην αφόρητη αισθηματολογία, μέσα στη θολούρα του έντεχνου συναισθηματισμού.

Την πιο πυκνή (και έμμεση) κριτική στην ομιλία του Αλήτη τη διατύπωσε ο Μπάστερ Κήτον, με μια ρητορική ερώτηση στον Τσάπλιν, όταν ο τελευταίος είπε: «Αυτό που θέλω είναι κάθε παιδί να έχει αρκετό φαγητό, παπούτσια και μια στέγη πάνω απ’ το κεφάλι του». Σαν να ευχόταν παγκόσμια ειρήνη. Τότε, με το τίμιο και ανέκφραστο ύφος του, ο Κήτον ρώτησε: «Μα, Τσάρλι, αυτό δεν θέλουμε όλοι;»

Ο Τσάρλι Τσάπλιν στον Μεγάλο Δικτάτορα.

Στον Μεγάλο δικτάτορα, προτού πέσει στο μελόδραμα της ομιλίας, ο Τσάπλιν διαπρέπει με την αρχαία τέχνη της παντομίμας στην ένδοξη εκείνη σκηνή, όταν ο δικτάτορας χορεύει με την υδρόγειο, και η υδρόγειος σκάει στα μούτρα του, και έτσι τελειώνει ο κόσμος, με έναν λυγμό, με ένα λυπημένο χαμόγελο τελείως ξένο προς το πικρό ή σαρδόνιο πρόσφατης κινηματογραφικής σάτιρας ονόματι Dont Look Up.

Εδώ βρίσκεται το φως το αληθινό του Δικτάτορα, όπως το αντιλήφθηκε ακόμα και ο Αδόλφος Χίτλερ, και διέταξε να απαγορευτούν όλες οι ταινίες του Τσάπλιν στο Γ΄ Ράιχ. Τη μητέρα του Χίτλερ, παρεμπιπτόντως, την έλεγαν Κλάρα∙ θα πει: Φωτεινή.

O Άγγλος συγγραφέας Μάικλ Μποντ εμπνεύστηκε το καλό και αγαθό Αρκουδάκι Πάντιγκτον, από τα προσφυγόπουλα που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τους ναζί.

Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και σύμφωνα με ορισμένες πηγές, ο Άγγλος συγγραφέας Μάικλ Μποντ έβλεπε τα προσφυγόπουλα που έφταναν στο Λονδίνο από την Ευρώπη, για να σωθούν από τους ναζί, και έτσι εμπνεύστηκε τον δημοφιλή χαρακτήρα των ιστοριών του, το καλό και αγαθό Αρκουδάκι Πάντιγκτον.

Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, τα προσφυγάκια αυτά ήταν Εβραιόπουλα, που διέσχιζαν το στενό της Μάγχης από τη Γαλλία.

Το 1994, όταν ολοκληρώθηκε η υπόγεια σήραγγα που ένωσε τη Βρετανία με τη Μητέρα Ευρώπη (που θα τις χώριζε πάλι η καλπάζουσα αναίδεια του έτους 2015), οι Άγγλοι εργάτες αποφάσισαν ότι το πρώτο αντικείμενο που θα διέσχιζε τη σήραγγα προς τη Γαλλία έπρεπε να είναι ένα λούτρινο αρκουδάκι, η φιγούρα του Πάντιγκτον.

Τα προσφυγάκια επιστρέφουν στο σπίτι: Look up, Mama!

Τα μικρά παιδιά στην Ουκρανία μαθαίνουν από πολύ νωρίς τι θα πει προσφυγιά (Φωτογραφία: AP Photo/Visar Kryeziu).

Στις 27 Φεβρουαρίου 2022, τρεις μέρες μετά την εισβολή της επονομαζόμενης Ρωσικής Αρκούδας στην Ουκρανία, ο δημοσιογράφος Φράνκλιν Λέοναρντ επιβεβαίωσε ότι ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, Εβραίος κωμικός ηθοποιός, είχε δανείσει τη φωνή του στο Αρκουδάκι Πάντιγκτον για την ουκρανική μεταγλώττιση της σχετικής ταινίας.

Την ίδια μέρα, στις 27 Φεβρουαρίου, η Εκκλησία μας τιμά τον Άγιο Γελάσιο τον Μίμο, ηθοποιό που αγίασε όταν τον αποκεφάλισαν οι Ρωμαίοι, επειδή αρνήθηκε να αρνηθεί τον Χριστό. Η φωνή του, παιδική, άσημη, ενδεχομένως αστεία, ίδια με του Σαρλό και του Πάντιγκτον, δίνει τη μόνη απάντηση, όποια κι αν είναι η αναιδής ερώτηση, όποια κι αν είναι τα τελεσίγραφα των δολιοφρόνων τυράννων.

Ενας παράφρονας (ένας ακόμα) έχει βαλθεί να κάνει κομμάτια την Ευρώπη.

Ασφαλώς, είναι μια απάντηση που έρχεται από πολύ μακριά και κυκλοφορεί σε όποια γλώσσα αγαπάμε, ενίοτε και στα ηδυπαθή γαλλικά: Alors, c’est la guerre.

Στην πατρίδα μου Κύπρο, που κάτι ξέρει από εισβολές και βαρβάρους, ο όρος «φωνή» σημαίνει στο πλαίσιο της δημοτικής παράδοσης τη μελωδία κατά την οποία εκφωνούνται οι δεκαπεντασύλλαβοι, και η οποία παίρνει το όνομά της από τον τόπο προέλευσης. Η μελωδία της Πάφου, η παφίτικη φωνή, αποκαλείται «καταραμένη» λόγω ενός άσματος που ιστορεί (αλίμονο) μια μεγάλη ερωτική απογοήτευση.

Αυτό συμβαίνει τώρα στην καρδιά της Ευρώπης, που ένας παράφρονας (ένας ακόμα) έχει βαλθεί να την κάνει κομμάτια. Αλλά η καταραμένη φωνή αντιστέκεται, με έναν ευλογημένο οίστρο που δεν λέει απολύτως τίποτε, επειδή σημαίνει τα πάντα.

Στον βρυχηθμό της Αρκούδας, το Αρκουδάκι απαντά με την ευγένεια αυτής της φωνής, με μια λεπτότατη αύρα που επιστρέφει τελικά στη σιωπή, στην αληθινή κοιτίδα και μάνα της.

Εν καιρώ πολιορκίας, μιλώ για τη Μητέρα του Φωτός, την Υπέρμαχο. Τούτη την ώρα, τα μάτια μου δεν είδαν τόπον ενδοξότερο από το αλωνάκι στην καρδιά του Ελεύθερου Κόσμου: Κίεβο, Μαριούπολη, Χάρκοβο. Εκεί, σε κάτι χαλάσματα, παίζει το τσέλο του ο Ντένις Καρατσέβτσεφ, και μου απαγορεύει να πω περισσότερα, για να μην πέσω σε άγονο μελοδραματισμό. Η παντομίμα θα πρέπει να αρκεί.

Mπρος σε χαλάσματα, παίζει το τσέλο του ο Ντένις Καρατσέβτσεφ.

Ας ακούσουμε λοιπόν τη μεγάλη ομορφιά της σιωπής, ας δούμε το νόημα της φωτισμένης οθόνης. Τον Ουκρανό μουσικό συνοδεύουν τώρα οι Κήτον και Τσάπλιν, με ένα διαλυμένο πιάνο κι ένα σπασμένο βιολί, από την ωραιότερη σκηνή της ταινίας Τα φώτα της ράμπας. Κι αν οι Μήδοι στο τέλος διαβούνε, αυτό το αγγελικό γέλιο έχει ήδη νικήσει.

Η ουκρανική φωνή, και μόνον αυτή, μπορεί εφεξής να λέει, πιθανόν με τα χείλη του λούτρινου αρκούδου, μπορεί να φέρνει το αιώνιο μήνυμα, μιαν αγγελία θριάμβου, την τελευταία μας πνοή.

Ο τίτλος του παρόντος κειμένου, η Ursa Minor, είναι ως γνωστόν ένα αστέρι, η Μικρά Άρκτος, το Αρκουδάκι, ο ήρωας της Αρκαδίας κυνηγός Αρκάς. Αυτό τον τίτλο έδωσε ο ποιητής Παπατσώνης στο αριστούργημα του, που το έγραψε κατά τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα. Ολίγο φως και μακρινό σε μέγα σκότος κι έρμο.

Επειδή αυτό το κυρίαρχο σκότος σήμερα με κάνει να ντρέπομαι, επιτρέψτε μου να ζητήσω συγγνώμη για τη φλυαρία και να κλείσω με την τελευταία στροφή του Παπατσώνη, υπό τους ήχους του Μπαχ και ενός ξεκούρδιστου ντουέτου αγίων μίμων στη ράμπα: «Βασιλεύει» σου λέμε «από σήμερα η αγάπη» / «βασιλεύει από σήμερα η αγάπη» / μαραθωνοδρόμοι σου το φωνάζουμε / που φτάξανε τρεχάτοι στο κατώφλι / της ζωής και συ μας δυσπιστείς / άπιστο πλάσμα δυσκολοσυγκίνητο / και ασυνήθιστο στις αποκαλύψεις / θα σου κλονίσουμε τη δυσπιστία σου / γιατί είναι ακέραια τα μηνύματά μας / χαραγμένα με φωτιά αψευδή / βεβαιώσου πια σα σου φέρνουμε το μόχθο / μιας ζωής που σπαταλήσαμε / προσμένοντάς σε δέξου τη γνώση / που φέρνει αυτό το «βασιλεύει».

Η ουκρανική φωνή, και μόνον αυτή, μπορεί εφεξής να λέει, πιθανόν με τα χείλη του λούτρινου αρκούδου, μπορεί να φέρνει το αιώνιο μήνυμα, μιαν αγγελία θριάμβου, την τελευταία μας πνοή, που σχεδόν τη λησμονήσαμε. Κι όμως∙ η πνοή διαρκεί και ανασαίνει, και εκπνέει εσαεί: νενικήκαμεν. Το λένε κάτι Ουκρανοί.

 

Διαβάστε ακόμα: Γιατί το Ισραήλ δεν ακολουθεί σκληρή γραμμή κατά του Πούτιν;

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top