«Ένας μικρός τετράγωνος λοφίσκος στη μέση του δάσους, γεμάτος από ολάνθιστα δέντρα – nulla crux, nulla corona! Ούτε σταυρός, ούτε ταφόπετρα, ούτε επιγραφή!» (Grave of Leo Tolstoy in park at Yasnaya Polyana. Wikipedia).

[…] Ό,τι πιο συναρπαστικό, ό,τι πιο συγκινητικό είδα σ’ ολόκληρη τη Ρωσία ήταν ο τάφος του Τολστόι. Ο περίφημος αυτός τόπος προσκυνήματος βρίσκεται σ’ ένα μοναχικό κι απόμερο σημείο, στα βάθη του δάσους. Ένα στενό μονοπάτι οδηγεί κατευθείαν σ’ αυτόν το λόφο, που δεν είναι παρά ένα μικρό κομμάτι γης που κανείς δεν το προσέχει, κανείς δεν το φυλάει, μόνο μερικά ψηλά δέντρα τού χαρίζουν τον ίσκιο τους. Τα ψηλά αυτά δέντρα, όπως μου διηγήθηκε η εγγονή του όταν πήγαμε να επισκεφτούμε τον τάφο του, τα ’χε φυτέψει ο ίδιος ο Λέων Τολστόι. Όταν ήταν παιδιά αυτός κι ο αδελφός του Νικολάι, είχαν ακούσει από μια γυναίκα του χωριού ένα θρύλο που έλεγε πως το μέρος όπου φυτεύει κανείς δέντρα θα ’ναι τόπος ευτυχίας. Έτσι, μισοαστεία μισοσοβαρά, φύτεψαν μερικά βλαστάρια. Πολύ αργότερα κατάλαβε ο γέροντας τι σήμαινε η θαυμαστή εκείνη υπόσχεση, κι αμέσως εξέφρασε την επιθυμία να θαφτεί κάτω από αυτά τα δέντρα που ο ίδιος είχε φυτέψει.

«Ένα μικρό κομμάτι γης που κανείς δεν το προσέχει, κανείς δεν το φυλάει, μόνο μερικά ψηλά δέντρα τού χαρίζουν τον ίσκιο τους».

Έτσι κι έγινε, όπως ακριβώς ήταν η επιθυμία του, και ο τάφος του, με κείνη τη συγκλονιστική απλότητά του, έφτασε να αποτελεί τον πιο εντυπωσιακό τόπο αναπαύσεως σ’ ολόκληρο τον κόσμο: ένας μικρός τετράγωνος λοφίσκος στη μέση του δάσους, γεμάτος από ολάνθιστα δέντρα – nulla crux, nulla corona! Ούτε σταυρός, ούτε ταφόπετρα, ούτε επιγραφή! Ανώνυμα θάφτηκε ο σπουδαίος αυτός άντρας που υπέφερε όσο κανένας άλλος εξαιτίας του ονόματος και της δόξας του, ανώνυμα σαν να ’ταν κανένας αλήτης που τον είχαν βρει κατά τύχη νεκρό στο δρόμο ή κάποιος άγνωστος στρατιώτης.

«Τίποτα δεν προστατεύει την τελευταία κατοικία του ανήσυχου αυτού πνεύματος, παρά μόνο η λατρεία που τρέφουν οι άνθρωποι στη μνήμη του». (Αριστερά: Ilya Repin, «Leo Tolstoy in the Forest», 1891. Δεξιά: Ο τάφος του στο ίδιο δάσος, κάτω απ’ τα δέντρα που είχε φυτέψει ο ίδιος μαζί με τον αδελφό του Νικολάι όταν ήταν παιδιά.)

Την τελευταία του κατοικία μπορεί να την επισκεφτεί ο οποιοσδήποτε· ο λεπτός ξύλινος φράκτης που πλαισιώνει τον τάφο του δεν κλείνει. Τίποτα δεν προστατεύει την τελευταία κατοικία του ανήσυχου αυτού πνεύματος, παρά μόνο η λατρεία που τρέφουν οι άνθρωποι στη μνήμη του. Κι ενώ, σε άλλες περιπτώσεις, η λαμπρότητα ενός τάφου κάνει τον κόσμο να τρέχει να τον δει από περιέργεια, εδώ, η επιβλητική απλότητα του απέριττου αυτού τάφου αποκλείει κάθε επίσκεψη από απλή περιέργεια. Ο άνεμος θροΐζει σαν τον λόγο του Θεού πάνω απ’ τον τάφο του ανώνυμου, κανένας άλλος ήχος δεν ταράζει τη γαλήνη της ατμόσφαιρας, θα μπορούσε κανείς να περάσει από το μέρος εκείνο χωρίς να αντιληφθεί τίποτα περισσότερο απ’ ό,τι κάποιος κείτεται θαμμένος εκεί, ένας κάποιος Ρώσος στη ρωσική γη.

«Ο άνεμος θροΐζει σαν τον λόγο του Θεού πάνω απ’ τον τάφο του ανώνυμου».

Ούτε η κρύπτη του Ναπολέοντα κάτω απ’ τη μαρμάρινη αψίδα του Καθεδρικού των Αναπήρων Πολέμου, ούτε το φέρετρο του Γκαίτε μέσα στην πριγκηπική κρύπτη, ούτε ακόμα κι εκείνα τα μνημεία του Αβαείου του Γουέστμινστερ δεν προκαλούν τόση συγκίνηση, όσο αυτός ο θαυμαστά σιωπηλός, συγκινητικά ανώνυμος τάφος κάπου στο δάσος, αγκαλιασμένος μονάχα απ’ το μουρμούρισμα του ανέμου, χωρίς μήνυμα ή λέξη χαραγμένη πάνω του.

 

//Απόσπασμα από το βιβλίο του Στέφαν Τσβάιχ «Ο κόσμος του χθες – Αναμνήσεις ενός Ευρωπαίου». Μετάφραση: Αλεξία Καλανταρίδου – Τατιάνα Λιάνη. Εκδόσεις Printa/Εκ βαθέων, 2006.

 

Διαβάστε ακόμα, Αλέξανδρος Ίσαρης: «Προσκέφαλο με φύλλα λεμονιάς», ένας ευγενής τάφος στην Τήνο.

 

 

 

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook

Button to top