«Ένα κείμενο αποκαλυπτικό, από πολλές απόψεις, στη ζωή μου»

«Ο ‘‘Πρώτος έρωτας’’ του Σάμιουελ Μπέκετ αποτέλεσε το έναυσμα για να γράψω το βιβλίο μου ‘’Playback’’, το 2003», γράφει ο Θάνος Σταθόπουλος. (Φωτογραφία: Πηνελόπη Μασούρη).

«Ο Πρώτος έρωτας (1945) του Σάμιουελ Μπέκετ υπήρξε ένα κείμενο αποκαλυπτικό, από πολλές απόψεις, στη ζωή μου και αποτέλεσε το έναυσμα για να γράψω το βιβλίο μου Playback (2003)», έγραφα στο βιβλίο μου Το αυτόματο (2013).  Ο Πρώτος έρωτας εξεδόθη στα ελληνικά το 1988 – μτφρ. Αχιλλέας Αλεξάνδρου, «Άγρα». Ήμουν 25 ετών. Έως τότε είχα δει θεατρικά έργα του Μπέκετ και είχα διαβάσει, όχι ασφαλώς σε βάθος, την τριλογία του: Μολόυ (1951), Ο Μαλόν πεθαίνει (1951) και Ο Ακατονόμαστος (1953) – δηλαδή δεν ήμουν απληροφόρητος ούτε ανυποψίαστος, παρόλο το νεαρό της ηλικίας μου.

Τότε, σε τι συνίστατο η αποκάλυψη του Πρώτου Έρωτα, ενός πρώιμου κειμένου του Μπέκετ, θ’ αναρωτηθεί κανείς –και δικαίως–, εφόσον είχα ήδη έλθει σε μια πρώτη επαφή με το μπεκετικό έργο και, μάλιστα, με τα πιο σημαντικά κείμενα. Μπροστά στα κείμενα αυτά, ο Πρώτος έρωτας δεν αποτελούσε παρά την αναγγελία τους, ένα σχεδίασμα όσων θ’ ακολουθούσαν, το προοίμιο, μια εισαγωγή για αρχάριους αναγνώστες του Μπέκετ. Απαντώ, λοιπόν, ευθέως. Αυτά ακριβώς ήσαν που αποτέλεσαν τον καταλύτη: η εισαγωγή, το προοίμιο, η αρχή και το σχεδίασμα όλων των θεμάτων που θ’ απασχολήσουν τον Μπέκετ δια βίου, συν η σπάνια ομορφιά, η εξαιρετική δύναμη και το σπαρακτικό, άγριο χιούμορ του κειμένου· μ’ έναν ιδιαίτερο και μοναδικό τρόπο βρίσκονται όλα, εν σπέρματι, σε αυτό το ολιγοσέλιδο αφήγημα.

«Ο ‘‘Πρώτος έρωτας’’ γράφτηκε το 1945, αλλά ο Μπέκετ θα τον κρατήσει ανέκδοτο έως το 1970. Ο λόγος ήταν η Λουλού, η ηρωίδα του κειμένου, η οποία παρέπεμπε ευθέως στην Λουτσία Τζόις, την θυγατέρα του Τζέιμς Τζόις, με την οποία φαίνεται ότι ο Μπέκετ είχε κάποια ερωτική σχέση στα νιάτα του».(Photo by Louis MONIER/Gamma-Rapho via Getty Images/Ιdealimage).

Ξαφνικά, εντόπισα την καταγωγή μου. Παραδόξως, μου αποκαλύπτονταν όλα σε βάθος και εισχωρούσα σ’ ένα σύμπαν που περιείχα απολύτως. Ο Πρώτος έρωτας είναι το κείμενο που θα ήθελα να είχα γράψει, όπως έχω πει σε μια συνέντευξή μου παλιότερα. Εξαιτίας αυτού, έβαλα το χέρι μου, νιώθοντας λίγο ότι συμμετέχω στη συγγραφή του, κατόπιν εορτής, όταν το 2002, ο φίλος μου σκηνοθέτης Εμμανουήλ Κουτσουρέλης μού ζήτησε να μιξάρω τον Πρώτο έρωτα και το δικό μου Playback, του οποίου είχε διαβάσει τα δακτυλόγραφα, με σκοπό να γίνει ένας θεατρικός μονόλογος.

Προχώρησα ακόμα περισσότερο: συνέδεσα τη μετάφραση του Αχιλλέα Αλεξάνδρου μ’ εκείνη της Εριφύλης Μαρωνίτη που περιείχετο στον τόμο: Σάμουελ Μπέκετ, Πρόζες 1945-1980, «Εκδόσεις Πατάκη» 1994. Ο μονόλογος ανέβηκε την επόμενη χρονιά με μια πλειάδα λαμπρών συνεργατών και τον Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη στο ρόλο του αφηγητή (Θέατρο «Χώρα», 2003). Θα πρέπει να σημειώσω ότι ο Μπέκετ είχε απαγορεύσει να παρασταθεί ο Πρώτος έρωτας, απαγόρευση η οποία παραδόξως δεν ισχύει για τα υπόλοιπα πεζά του κείμενα. Παραβήκαμε την απαγόρευση φυσικά χωρίς δεύτερη σκέψη.

«Μολονότι ο ‘’Πρώτος έρωτας’’ αποτελεί πρώιμο έργο, κατέχει ιδιάζουσα θέση μεταξύ των έργων του Μπέκετ».

Θα πρέπει επίσης να παραθέσω ολίγα βιογραφικά του κειμένου. Ο Πρώτος έρωτας γράφτηκε το 1945, αλλά ο Μπέκετ θα τον κρατήσει ανέκδοτο έως το 1970. Ο λόγος ήταν η Λουλού, η ηρωίδα του κειμένου, η οποία παρέπεμπε ευθέως στην Λουτσία Τζόις, την θυγατέρα του Τζέιμς Τζόις, με την οποία φαίνεται ότι ο Μπέκετ είχε κάποια ερωτική σχέση στα νιάτα του. Το σίγουρο πάντως είναι ότι η Λουτσία ήταν ξετρελαμένη σχεδόν μια ζωή με τον Μπέκετ. Δεν ήθελε, λοιπόν, όσο ζούσε η Λουτσία –τρόφιμος ψυχιατρείου επί πολλά έτη– να διαβάσει το κείμενο. Ωστόσο, όταν εντέλει εκδίδεται το αφήγημα (πρώτα στα γαλλικά) η Λουτσία είναι ακόμα εν ζωή –θα πεθάνει το 1982, στο Νορθάμπτον–, αλλά σε πνευματική κατάσταση που δεν της επιτρέπει να επικοινωνεί.

Τέλος, να επισημάνω ότι μολονότι, όπως ανέφερα, αποτελεί πρώιμο έργο, έχει εκδοθεί πολλές φορές, έχει μεταφερθεί στην οθόνη, έχει παρασταθεί επίσης πολλές φορές και έχουν εκδοθεί ηχητικές αναγνώσεις του από ηθοποιούς, σκηνοθέτες και περφόρμερ, κατέχοντας ιδιάζουσα θέση μεταξύ των έργων του Μπέκετ.

// Το τελευταίο βιβλίο του Θάνου Σταθόπουλου «Η ώρα» κυκλοφόρησε το 2018 από τις Εκδόσεις Ίκαρος.

Διαβάστε ακόμα: Τόμας Μπέρνχαρντ – «Χωρίς αυτήν δεν θα ζούσα ή τουλάχιστον δεν θα ήμουν αυτό που είμαι».

TAGS :
Θάνος Σταθόπουλος Μπέκετ Το βιβλίο που μου άλλαξε τη ζωή

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook