Όλα γύρω μας φωνάζουν «ζήσε το τώρα», δεν είναι η δουλειά το παν

Πόσο κοστίζει ένα ηλιοβασίλεμα και μια συντροφιά; (Giorgos Zachos / SOOC)

Από την εποχή του «Working class hero», τραγουδισμένο απαράμιλλα από την Μαριάν Φέιθφουλ, έχουν παρέλθει πολλοί ιδεολογικοί μανιχαϊσμοί (όχι, δεν πάει μόνο η εργατική τάξη στον Παράδεισο), εργασιακές σταθερές, αλλά και συνδηλώσεις γύρω από την έννοια της δουλειάς. Αν μπορούσαμε να δούμε μακροσκοπικά τον ιδεότυπο του σημερινού εργαζόμενου δεν θα χαιρόμασταν και πάρα πολύ για την εικόνα του.

Απέχουμε πολύ από τους αφιονισμένους γιάπις των 80’s και τα κυνικά golden boys της δεκαετίας του ’90. Η εργασία έπαψε προ καιρού να είναι ο βασικός διαμορφωτής της προσωπικότητας, να ορίζει συμπεριφορές και να προσπορίζει status στον κάτοχό της. Ίσως διότι λόγω της κρίσης χρέους που ενέσκηψε παγκόσμια, η εργασία, ιδιαιτέρως η καλοπληρωμένη, έπαψε να αποτελεί ένα εκ των ων ουκ άνευ αξίωμα. Θέσεις εργασίας χάθηκαν, επαγγέλματα ποντίστηκαν, η ανθρώπινη αυταξία χρειάστηκε να αναζητήσει άλλους τρόπους για να τονωθεί.

Ο σημερινός εργαζόμενος είναι ένας ανευλαβής σταχανοβίτης. Δουλεύει πολύ περισσότερο από το τυπικό 8ωρο όχι γιατί θεωρεί πως η επιπλέον εργασία θα του προσφέρει κάποια μορφή πλήρωσης, αλλά διότι φοβάται πως αν αρνηθεί να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον έξτρα χρόνο που του ζητείται θα τεθεί σύντομα -αν όχι άμεσα- εκτός εργασιακού νυμφώνα. Οι δικοί μας «Μοντέρνοι Καιροί» δεν έχουν την πυρετώδη παραγωγικότητα του 20ου αιώνα. Είναι περισσότερο μια σκιαμαχία με την καθημερινή φθορά. Το πήγαινε-έλα στη δουλειά είναι μια βάσανος που έχουμε αποδεχθεί ως τέτοια για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε στοιχειωδώς. Λάθος πρώτο: η επιβίωση δεν έχει καμία σχέση με το αληθινό νόημα της ζωής.

Δεν είναι τυχαίο ότι οι μέγιστες τιμές άγχους, κατάθλιψης, ακόμη και θανάτων εμφανίζονται σε ανθρώπους που έχουν μια δουλειά κι όχι σε εκείνους που είναι άνεργοι ή βρίσκονται σε αναζήτηση εργασίας. Ακούγεται παράδοξο, αλλά τελικά δεν είναι. Η εργασία σε φθείρει εσωτερικά με έναν τρόπο που δεν μπορείς να τον αντιληφθείς άμεσα. Μέσα στην παραζάλη του κάθε μέρα δεν αντιλαμβάνεσαι πως δεν είσαι φτιαγμένος για να περνάς ένα μεγάλο μέρος της ημέρας σου (άρα και της ζωής σου) πίσω από ένα γραφείο, αναγκάζοντας το σώμα σου να υποστεί το βασανιστήριο της ακινησίας ή της ομοιοτυπίας των κινήσεων.

Αυτή τη στιγμή έχει τεθεί στους περισσότερους από εμάς μια άνω τελεία. Μια παύση που δεν είναι ολοκληρωτική, αλλά έχει σύντομη διάρκεια. Μένουμε στο σπίτι, μακριά από το εργασιακό μας περιβάλλον. Βλέπουμε πώς είναι ο ήλιος το πρωί όχι από τη στενωπό του γραφείου, αλλά από το μπαλκόνι μας. Γευόμαστε σπάνιες οικογενειακές στιγμές, ο χρόνος της ημέρας πλαταίνει και δείχνει πλουσιοπάροχος για χίλιες δύο ασχολίες, έστω και αν αυτές περιορίζονται εντός του σπιτιού. Δεν είναι περίοδος διακοπών, αλλά δεν είμαστε και στην καθημερινή φορμόλη του 8ώρου.

Διάβασα με ενδιαφέρον του άρθρο του Jeff Sparrow στον Guardian για το πώς η ύφεση μπορεί να προκαλέσει ζημιές στην υγεία των ανθρώπων, αλλά και τα οφέλη που λαμβάνει ο εργαζόμενος όταν ο καπιταλισμός παθαίνει ένα πρόσκαιρο μπλακ άουτ και σταματάει να λειτουργεί (όπως συμβαίνει στις μέρες μας). Κι όμως, συγκεκριμένες ανθρωπολογικές μελέτες δείχνουν πως σε εποχές οικονομικού «boom» μειώνεται το προσδόκιμο ζωής, ως αποτέλεσμα της αύξησης θανατηφόρων νοσημάτων. Κοινώς: χάνουμε λάδια με την υπερεργασία.

Ας φανταστούμε τη ζωή των ανθρώπων στις πρώιμες κοινωνίες: σπαταλούσαν το πολύ τρεις με τέσσερις ώρες σε αναζήτηση τροφής. Γι’ αυτούς το σύστημα της μισθωτικής εργασίας δεν υπήρχε και μαζί μ’ αυτό δεν είχαν να αντιμετωπίσουν τις στρεβλώσεις του εργασιακού πολιτισμού. Τι λέγαμε νεότεροι, με μια αναρχική προδιάθεση; Η δουλειά είναι δουλεία.

Η επόμενη ημέρα από την κρίση του κορονοϊού (όταν και όποτε έρθει) έχει προαναγγελθεί από τους οικονομολόγους με μελανά χρώματα. Θα υπάρξει σημαντική ύφεση στην παγκόσμια οικονομία, τα ελλείμματα θα ακολουθήσουν γεωμετρική πρόοδο μεγέθυνσης και στην αγορά εργασίας ενδέχεται να επιβληθεί ένα νέο στάτους: εκ περιτροπής εργασία με σημαντική μείωση των εισοδημάτων. Αυτό είναι το πρακτικό σκέλος της υπόθεσης. Σημαντικό και φυσικά δεν γίνεται να το παραβλέψουμε.

Από την άλλη: η δεσμευτική συνθήκη του καραντίνας μπορεί και να μας προσφέρει «υπηρεσίες» που δεν τις είχαμε φανταστεί. Να κατανοήσουμε, δηλαδή, πως η εργασία δεν είναι το άπαν στη ζωή. Πως δεν ζούμε για να είμαστε μέλη ενός σύγχρονου Κολχόζ καπιταλιστικού τύπου. Οτι έχουμε κι άλλα σχέδια στη ζωή και άλλες προτεραιότητες που δεν μετριούνται με τα βαλάντια που λαμβάνουμε στο τέλος κάθε μήνα.

Ποτέ άλλοτε η αξία της ζωής δεν ήταν ένα επιτακτικό ζητούμενο όσο σήμερα. Ο σύγχρονος πολίτης της Δύσης δεν έχει γνωρίσει πολέμους. Ακόμη και ο Ψυχρός Πόλεμος είναι μια προϊστορία. Μάθαμε να θεωρούμε πολλά πράγματα δεδομένα και ένα από αυτά ήταν ότι η ζωή μας θα συνεχίζεται αδιατάραχτη. Τείνουμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας αιώνιους, ενώ ξέρουμε πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει.

Αφήναμε για μετά όλα τα λουλούδια της ζωής να ανθίσουν, τώρα προείχε η δουλειά. Για τους περισσότερους, η ομορφιά της καθημερινότητας γίνεται θεατή μόνο όταν πάρουν σύνταξη. Κι όμως, δεν είναι φυσιολογικό όλο αυτό. Τα χρόνια περνούν, το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω. Αύριο μπορεί να χτυπήσει κάποιος άλλος ιός ακόμη πιο επιθετικός από τον τωρινό. Τα πάντα φωνάζουν «ζήσε το τώρα».

Ξέρω, έχει μια ρομαντική χροιά αυτό: παραείναι καλό για να είναι αληθινό. Προφανώς και δεν γίνεται να κατεβάσουμε τον γενικό διακόπτη και να πούμε πως από εδώ και πέρα θα σταματήσουμε να δουλεύουμε και να κάνουμε μόνο ταξίδι αυτογνωσίας. Διαβάζουμε κατά καιρούς για επιχειρηματίες που τα παράτησαν όλα, πήραν ένα σακίδιο και ζουν σαν ευτυχισμένοι νομάδες. Τους ζηλεύουμε, θα θέλαμε να ήμασταν στη θέση τους, αλλά ξέρουμε πολύ καλά πως κάτι τέτοιο δεν μπορούν να το κάνουν όλοι.

Υπάρχει, όμως, και μια λιγότερη ριζοσπαστική λύση και έχει να κάνει με τη συνειδητοποίηση των πραγματικών προτεραιοτήτων μας. Ναι, θα συνεχίσουμε να δουλεύουμε, αλλά μήπως θα πρέπει να θέσουμε άλλους στόχους μέσα μας; Μήπως η ευχαρίστηση βρίσκεται κάπου αλλού; Αλήθεια, πόσο κοστίζει ένα ηλιοβασίλεμα; Πόσο μια αγκαλιά; Και πόσο ένα φιλί;

Το ιδανικό είναι να υπάρξει ένα διεθνές μορατόριουμ στον τομέα της εργασίας. Να οριστούν νέοι νόμοι ως αποτέλεσμα της εμπειρίας που βιώνουμε άπαντες τώρα. Να δημιουργηθεί μια νέα συνθήκη γύρω από την απασχόληση έτσι που να μην αφαιρεί από τους ανθρώπους όλους τους χυμούς τους. Δεν είναι εύκολο να συμβεί, αλλά δεν είναι λάθος να το προσδοκούμε.

Διαβάστε ακόμα: 10 πράγματα που θα μας λείψουν από την καραντίνα.

TAGS :
COVID-19 εργασία Κορονοϊός

x Ακολουθήστε το Andro στο Facebook